Axborot tizimlari

15 
1.2-rasm. Mijozga yoʻnaltirilgan biznes oʻzaro aloqalarini
namoyish etadi.
 
 
Mijozga yoʻnaltirilgan biznesni yaratish 
Global iqisodiy o‘sish omili ishlab chiqarish hajmidan iste’molchi 
qimmatiga o‘zgardi. Natijada aksariyat firmalar muvaffaqiyatining 
tayanch omili mijozlar qimmatini maksimallashtirishdan iborat bo‘lib 
qoldi. 
Ko‘plab kompaniyalar uchun mijozga yo‘naltirilgan biznesga ega 
bo‘lish uchun bosh biznes-qimmati uning mijozlarni moyilligini saqlab 
qolish, 
ularni 
xohishlarini 
oldindan 
ko‘ra 
bilish, 
mijozlar 
muammolariga befarq bo‘lmaslik, hamda mijozlarga yuqori sifatli 
xizmat ko‘rsatish qobiliyatidan iborat. Ushbu mijoz qimmatiga bo‘lgan 
strategik mo‘ljal mijoz qiymatni aniqlashda narxni emas, balki sifatni 
asosiy omil qilib olishidadir. 
Internet-texnologiyalari mijozlarga mijozlar bilan manosabatlarni 
boshqarish va elektron biznes uchun boshqa dasturiy ilovalari 
koordinatsion markazini tashkil qilishi mumkin. CRM-tizimlar va 
Internet, intranet, ekstranet web-saytlari bilan birgalikda kompaniya 
ichida interaktiv kommunikatsiyalari, hamda mijozlar, еtkazib 
beruvchilar, ish hamkorlari va boshqa tashqi muhit bilan muloqot qilish 
uchun yangi kanallarini yaratishlari mumkin. Bunday aloqalar aksariyat 
biznes-funksiyalari mijozlari bilan doimiy muloqotda bo‘lishga, 

---

16 
mahsulotlarni ishlab chiqish, marketing, еtkazib berish, xizmat 
ko‘rsatish va texnik qo‘llab quvvatlashda mijozlar bilan kross-
funksional munosabatlarda bo‘lishni rag‘batlantirishga imkoniyat 
beradi. 
Strategik ustunlikka erishish uchun axborot texnologiya-
laridan foydalanish 
Axborot texnologiyalaridan strategik maqsadlarda foydalanish 
Tashkilotlar 
axborot 
texnologiyalarni 
ko‘p 
jihatlardan 
foydalanishlari mumkin. Masalan, kompaniyalar axborot texnologiya-
larini strategik maqsadlarda ishlatishi mumkin yoki axborot 
texnologiyalarini faqat samarali kundalik operatsiyalarni qo‘llab 
quvvatlash bilan chegaralanib qolishlari ham mumkin. Agarda 
kompaniya axborot texnologiyalarni strategik maqsadlarda foydalansa, 
unda uning rahbariyati axborot texnologiyalarni asosiy raqobat 
differensiator sifatida qaraydi. Unda ular raqobatlashuvchi bozorda 
kompaniyaga muhim ustunlikni beradigan mahsulotlar, xizmatlar va 
imkoniyatlarni ishlab chiqish uchun axborot texnologiyalaridan 
foydalanuvchi biznes strategiyalarni ishlab chiqadilar. 
Axborot texnologiyalarining roli 
Axborot 
texnologiyalari 
aksariyat 
biznes 
jarayonlarni 
reinjiniringida muhim rol o‘ynaydi. Axborot bilan ishlash 
imkoniyatining tezligi va kompyuterlarni internet texnologiyalariga 
ulash, hamda odamlar, ularni ekspluatatsiya va boshqarishga mas’ul 
shaxslar orasidagi aloqa va hamkorlik imkoniyati biznes jarayonlar 
samaradorligini keskin oshiradi.
Biznes samaradorligida chaqqonlik yuqori sifat, yuqori ish 
unumdorligi, mijozga mos mahsulotlar va xizmatlar uchun 
kompaniyani tez o‘zgaruvchan, doimiy fragmentatsiyalashadigan 
global bozorda gullab ketish qobiliyatini anglatadi. Chaqqon 
kompaniya mahsulotlarni keng assortimenti va qisqa hayot modeli bilan 
bozorda daromad olishi mumkin va alohida buyurtmalar bo‘yicha 
ixtiyoriy hajmdagi partiyalarda ishlab chiqarishi mumkin. U ishlab 
chiqarishning yuqori hajmini saqlab qolgan holda individuallashgan 
mahsulotlarni taqdim qilib ommaviy moslashuvchanlikni qo‘llab 
quvvatlashi mumkin. Chaqqon kompaniyalar biznes-jarayonlarni 
integratsiyalash va boshqarish uchun asosan Internet texnologiyalariga 
bog‘liq. 

---

17 
Chaqqon kompaniya bo‘lish uchun biznes to‘rtta asosiy 
strategiyalarni qo‘llashi lozim. Birinchidan, kompaniya biznesi 
iste’molchilar chaqqon kompaniya mahsulotlari va xizmatlarini 
o‘zlarining individual muammolarini еchimi sifatida qabul qilishlarini 
kafolatlashi lozim. Shunday qilib, mahsulotni narxi ishlab chiqarish 
narxi sifatida emas, balki ular uchun еchim narxi asosida shakllanadi. 
Ikkinchidan, chaqqon kompaniya mijozlar, еtkazib beruvchilar, boshqa 
kompaniyalar va hattoki raqobatchilar bilan ham hamkorlik qiladi. 
Biznes samradorligida chaqqonlik yuqori sifat, yuqori ish 
unumdorligi, mijozga mos mahsulotlar va xizmatlar uchun 
kompaniyani tez o‘zgaruvchan, doimiy fragmentatsiyalashadigan 
global bozorda gullab ketish qobiliyatini anglatadi. Chaqqon 
kompaniya mahsulotlarni keng assortimenti va qisqa hayot modeli bilan 
bozorda daromad olishi mumkin va alohida buyurtmalar bo‘yicha 
ixtiyoriy hajmdagi partiyalarda ishlab chiqarishi mumkin. U ishlab 
chiqarishning yuqori hajmini saqlab qolgan holda individuallashgan 
mahsulotlarni taqdim qilib ommaviy moslashuvchanlikni qo‘llab 
quvvatlashi mumkin. Chaqqon kompaniyalar biznes-jarayonlarni 
integratsiyalash va boshqarish uchun asosan Internet texnologiyalariga 
bog‘liq. 
Axborot texnologiyalari kompaniyaga, u chaqqon novator 
bo‘lishiga yordam beruvchi, mijozlari bilan munosabatlarini virtual 
hamjamiyatlarda rivojlantirish imkoniyatini taqdim etishiga e’tibor 
bering. Ushbu darslikda axborot texnologiyalari kompaniya biznesi 
uchun innovatsion imkoniyatlarni ekspluatatsiya qilishda uning 
chaqqonligini yaxshilashda еtkazib beruvchilari, distribyutorlari, 
kontraktli ishlab chiquvchilari, hamda boshqa foydalanuvchilar bilan 
hamkorlikdagi portallari va boshqa еtkazib berish web-zanjiri tizimlari 
orqali hamkorlik qilishga imkon beradi. 
Virtual kompaniyalar Internet, intranet va ekstranet yordamida 
o‘zaro bog‘langan virtual ishchi guruhlar va ishchi hamkorlar 
alyanslarni shakllantirilishi ko‘rsatilgan. Kompaniya intranet orqali 
ulangan ichki jarayonlar klasteri va kross-funksional komandalar 
tashkil qilganiga e’tibor bering. U yana еtkazib beruvchilar, mijozlar, 
subpodryadchiklar va raqobatchilar bilan korxonalararo axborot 
tizimlarini tashkil etuvchi alyanslarni va ekstrane aloqalarini ishlab 
chiqdi. Shunday qilib virtual kompaniyalar tez o‘zgaruvchan 

---

18 
biznesimkoniyatlardan foydalanish uchun moslashuvchan ishchi 
guruhlar va ishchi hamkorlar alyanslarni yaratadi.