Axborot tizimlari

relyatsion 
modellarning
keng tarqalishiga sababchi bo‘ldi. Relyatsion model 
jadvalli usul asosida tashkil qilinadi. Bunda tegishli ma’lumotlar 
jadvalning ustun va qatorlarida joylashadi. Ustunlar ma’lumotning 
maydonlarini, qatorlar esa yozuvlarni ifodalaydi. Bir ustunda ma’lum 
sohaga tegishli bo‘lgan bir qancha ma’lumotlar ko‘rsatiladi. Ustun va 
qator o‘rtasidagi bog‘lanish munosabat deb ataladi. Har bir ustun, qator 
va munosabat o‘z nomiga ega bo‘ladi.
Relyatsion modeldagi munosabatlar quyidagi talablar orqali hosil 
qilinadi:

ustun va qator kesishgan yerda joylashgan ma’lumotlar element 
hisoblanadi; 

---

69 

munosabatlarda ikkita bir xil qator bo‘lmaydi;

ustun va qatorlarning tartibli joylashishi va nomlanishi majburiy 
emas. 
Relyatsion model bir nechta munosabatlardan tashkil topishi 
mumkin. Relyatsion modelning asoschisi – Amerika olimi E.F. Kodd. 
Bu modelning ikkinchi nomi – Kodd modeli.
Umumiy holda ma’lumotlar bazalarini boshqarish tizimlari 
(MBBT) ikki xil guruhga ajratiladi:
Professional yoki sanoat MBBTlari. Bu guruhga quyidagi 
MBBTlar kiradi: Oracle, DB2, Sybase, Informix, Ingres, Progress.
Shaxsiy (stolga joylashtiriladiganlar). Bu guruhga kiradigan 
MBBTlar: FoxBase/FoxPRO, Clipper, R:base, Paladox, Approach va 
Access. Foydalanuvchi interfeysi MB protsessori Ma’lumotlar bazasi 1 
blok, 2 blok, 3 blok.
Hozirgi vaqtda Access MBBT ning ishlab chiqarishda keng 
tarqalganligini hisobga olgan holda dasturning ma’lumotga kirish 
arxitekturasini ko‘rib chiqamiz. Arxitektura uchta blokdan tashkil 
topadi (3.5-rasm).
3.5-rasm. MB loyihalash bosqichlari 
Foydalanuvchi interfes bloki. Bunga MS Access ob’ektlari kiradi: 
jadvallar, formalar, hisobotlar va boshqalar. Ma’lumotlar ombori. Bu 
blokda ma’lumotlar jadvallarining fayllari saqlanadi (Accessda .mdb 
fayllar).

---