Axmedova fotima

2.3. Testologiya fanining rivojlanish bosqichlari, uning faoliyat sohalari.
Test topshiriqlarining rivojlantiruvchi funksiyasi. Test topshiriqlari talabalarining egallagan bilim, ko’nikma va malakalarini mustahkamlash, rivojlantirish, erishilgan natijalarda o’zining ulushi muhim o’rin tutishini e’tiborga olgan holda shaxs va kelgusi faoliyatidagi ma’suliyatini anglagan holda o’z-o’zini rivojlantirishga undaydi. Yuqoridagi fikrlarni e’tiborga olgan holda, test topshiriqlari didaktik material sifatida quyidagi talablarga javob berishi lozim:
1. Har bir test topshirig’i tegishli ta’lim turi bo’yicha o’quv rejadan o’rin olgan o’quv kurslari bo’yicha Davlat ta’lim standarti va o’quv dasturi asosida tuzilishi shart. Integrativ testlar ham o’zaro uzviy bog’langan aloqador fanlar Davlat ta’lim standarti va o’quv dasturi mazmunidan kelib chiqqan holda tuzilishi maqsadga muvofiq.
2. Test topshirig’i umumiy qabul qilingan atamalar asosida tuzilib, unda leksikadan chiqib ketgan, shuningdek, kam ishlatiladigan yoki ko’p ma’noni anglatadigan so’zlar, iboralar, belgilar, sifatlar va ma’joziy ma’noni beradigan tushunchalar bo’lmasligi kerak.
3. Test topshiriqlari ilmiy asoslangan ma’lumotlar asosida, yagona o’quv maqsad: o’quv jarayonida talabalar tomonidan muayyan bilim yoki ko’nikmani o’zlashtirganlik darajasini aniqlashni nazarda tutgan holda tuzilishi lozim.
4. Ta’lim-tarbiya jarayonida foydalaniladigan test topshirig’i to’rt qiyinlik darajasi asosida tuzilishi va har bir topshiriqning qiyinlik darajasi topshiriq pasportida ko’rsatilishi kerak: ( Oson (reproduktiv) (I)-talabalar tomonidan o’quv materiali qayta ishlanmasdan, ularning xotirlash qobiliyatini aniqlovchi, hodisa, voqea, qonun va atamalarning mohiyatini bilishni talab qiladigan daraja; ( O’rtacha qiyin (produktiv) (II)-talabalardan ob’yektlarni tahlil qilish, sintezlash, taqqoslash, bir nechta qonun va qonuniyatlarni bir 48 vaqtda qo’llab, umumlashtirish orqali xulosa yasashni talab qiluvchi daraja; (Qiyin (qisman-izlanishli) (III)-talabalar tomonidan avval o’zlashtirilgan bilim, ko’nikma va malakalarni yangi kutilmagan vaziyatlarda qo’llash, ob’yektlarni tahlil qilish, sintezlash, qiyosiy taqqoslash, qonun va qonuniyatlarni qo’llab, umumlashtirish orqali xulosa yasashni talab qiluvchi daraja; ( Eng qiyin (kreativ) (IV)-talabalar tomonidan avval o’zlashtirilgan bilim, ko’nikma va malakalarni kutilmagan vaziyatlarda vujudga keltirilgan o’quv muammolarni hal etishda qo’llash, tahlil, sintezlash, qiyosiy taqqoslash, umumlashtirish, xulosa yasash kabi aqliy operatsiyalarni bajarishni talab qiluvchi daraja; ( Test topshirig’ining savoli aniq, lo’nda, qisqa ifodalangan bo’lishi, unda zaruriy muhim ma’lumotlar keltirilishi, keraksiz, ortiqcha so’zlarni ishlatmaslik, shuningdek, savol ikki xil ma’noni anglatmasligi kerak. ( Standart test topshirig’ining javobi to’rtta bo’lib, ulardan bittasi mutlaq to’g’ri bo’lishi, muqobil javoblar orasida “javoblarning barchasi to’g’ri”, “javoblarning barchasi noto’g’ri”, “to’g’ri javob yo’q”, “to’g’ri javob A va V” yoki “to’g’ri javob S va D” kabi iboralar ishlatilmasligi kerak. ( Test topshirig’ining javoblari ham, noto’g’ri javoblari ham bitta mavzu doirasida bo’lishi, shakl jihatidan bir-biriga yaqin bo’lishi, to’g’ri javob shaklan ajralib turmasligi, muqobil javoblar variantlarida so’zlarni keraksiz takrorlamaslik, shuningdek, tushunarli, aniq va qisqa bo’lishi, asosli ravishda tanlanishi talab etiladi. ( Test topshirig’i savolida to’g’ri javobni topishga yordam beruvchi so’z va iboralar ishlatilmasligi, orfografik va grammatik xatolarga yo’l qo’yilmasligi lozim. (O’quv kurslari bo’yicha DTM topshiriladigan test topshiriqlarining soni 200 tadan kam bo’lmasligi, shaklan har xil va mazmunan bir xil test topshiriqlari bo’lmasligi va takrorlanmasligi zarur. Test topshiriqlarining materiallari Microsoft Word dasturiga kiritishda klaviaturadagi belgilardan foydalanish, chizma va rasmli testlarni kiritish qat’iyan man etiladi. ( Har bir test topshirig’i o’z pasportiga ega bo’lishi ularni rasmiylashtirishda quyidagi jadvaldan foydalanish tavsiya etiladi. 49 ( Unda o’quv kursining nomi, bob va bo’lim raqami, test topshirig’ining qiyinlik darajasi, to’g’ri javob variantidan oldin “*” belgisi qo’yilishi, to’g’ri javob esa javob variantlarining birinchi ustunida joylashishi lozim. Testologiya fanlararo fan bo’lib, ilmiy asoslangan va sifatli diagnostik o’lchov metodikasi haqidagi fan sanaladi. Psixologiyada testologiyaning mazmuni asosan tabaqalashtirilgan psixometriyaning mazmuniga mos keladi. Testologiyaning prinsiplari va metodlari psixologiyaning chegarasidan chiqib, hozirgi kunda pedagogika, tibbiyot, texnika, menedjment sohalarida ham muvaffaqiyatli qo’llanib kelinmoqda. Testologiyani qo’llashda umumiy xususiyatlar: test topshiriqlarini tuzish metodikasi, samaradorlik, variativlik, ishonchlilik, validlik bilan bir qatorda har bir fan sohasining o’ziga xos xususiyatlari, xususan, fanning ta’lim mazmuni, testlarning mantiqiy tuzilishi, test sinovining o’tkazilish maqsadi, kasbiy va umumta’lim bilimlarni nazorat qilish va baholash tartibi va o’lchovi ham e’tiborga olinishi lozim. Hozirgi zamon testologiya fani amaliy fan bo’lib, tadqiqotchilar oldiga nazariy muammolar, matematik yondoshuvlar, model va metodlarni tavsiya etmoqda.