Axmedova fotima

2.2. Testologiyani fan sifatida shakllanishiga ta’sir ko’rsatuvchi omillar.
Ta’lim-tariya jarayonining samaradorligini o’rganish va tahlil qilish natijasi talabalarning o’zlashtirgan bilim, ko’nikma va malakalarini nazorat qilish yuzaki, ya’ni standart o’quv va test topshiriqlari asosida olib borilayotganligi, umumiy va xususiy kompetensiyalarni nazorat qilish e’tibordan chetda qolayotganligi, talabalarning o’z-o’zini nazorat qilish jarayoni tashkil etilmayotganligini ko’rsatdi. Jahonning rivojlangan mamlakatlarida professor-o’qituvchilar tomonidan o’quv kursi mazmuni bo’yicha test topshiriqlari bankini tuzib, mazkur testlardan My test dasturi vositasida adaptiv test topshiriqlarini yaratib, talabalarning o’z-o’zini nazorat qilish jarayoni tashkil etilmoqda va bu jarayon ta’lim samaradorligining ortishiga bevosita va bilvosita ta’sir ko’rsatayotganligi ma’lum bo’ldi.
Pedagogik faoliyatda vujudga kelayotgan mazkur qiyinchiliklar talaba (o’quvchi)lar tomonidan o’zlashtirishi lozim bo’lgan bilim, ko’nikma va malakalarni aniqlash va ularni baholash uchun foydalaniladigan nazorat topshiriqlarini xilma-xillashtirish jarayonida vujudga kelayotganligi sababli, shu muammoni yoritish lozim deb topildi. Shuni qayd etish lozimki, professor-o’qituvchilar tomonidan talabalarning o’zlashtirgan bilim, ko’nikma va malakalarini aniqlash uchun tayyorlangan test topshiriqlari shu kurs darsligidan olingan bo’lib, ularning qiyinlik darajasi reproduktiv, ya’ni o’quv materiali qayta ishlanmasdan, aqliy operatsiyalar bajarilmasdan, xotirada saqlangan ma’lumotlar asosida javob qaytariladigan test topshiriqlari sanaladi. Mazkur test topshiriqlari talabalarning o’zlashtirgan bilimlarini yuzaki aniqlash imkonini beradi, bu holatda ta’lim samaradorligini aniqlash ancha mushkul. Shuningdek, yuqorida qayd etilgan qiyinlik darajasiga ega testlar talabalarda tarkib toptirilgan ko’nikma va malakalarni aniqlash imkoniga ega emas.
O’qitishda ta’lim mazmunining tarkibiy qismlari va ularni o’zlashtirish darajasini aniqlash jadval tarzida berilmoqda. Talabalar tomonidan ta’lim mazmunining asosiy tarkibiy qismlaridan biri bo’lgan ijodiy faoliyat tajribalarini aniqlashda foydalaniladigan nazorat turlari talabalar tomonidan aqliy operatsiyalar: tahlil, sintez, taqqoslash, qiyoslash, umumlashtirish va xulosa yasashni, ya’ni ijodiy fikr yuritishni talab etadi.
Test topshiriqlari didaktik materiallar sirasiga mansub bo’lib, u quyidagi funksiyalarni amalga oshiradi:

1. 
   Test topshiriqlarining ta’limiy funksiyasi. Test topshiriqlari talabalarning o’zlashtirgan bilim, ko’nikma va malakalaridagi tipik kamchiliklarni aniqlash barobarida, ularni o’z bilimlarini orttirish maqsadida muntazam va tizimli fan asoslarini o’rganishga undaydi.
   
2. 
   Test topshiriqlarining tarbiyaviy funksiyasi. Test topshiriqlari talabalar tomonidan to’g’ri javobni topish jarayonida muayyan bilish qiyinchiliklarini his etishi, muammoni hal etish maqsadida aqliy operatsiyalar: tahlil, sintez, qiyoslash, umumlashtirish va xulosa yasash kabilarni bajarishi orqali ularda barkamollikka zamin tayyorlaydigan sifatlar: iroda, ongli intizom, muayyan o’quv muammolarini hal etishga safarbarlik, chidamlilik, sabr-toqat, yutuqlarga erishish uchun bilimi va kuchini sarf etishi orqali shaxs sifatida rivojlanishiga imkoniyat yaratadi.