AygüN İlyas qızı ƏLİyeva zor təTBİq etməKLƏ ÖZGƏNİN Əmlakini talama cinayəTLƏRİNİn töVSİFİ MƏSƏLƏLƏRİ

əmlakını talama əməllərinin oxşar cinayətlər ilə müqayisəli təhlili” 
adlanır. Burada qeyd olunan əməllə digər oxşar cinayət əməllərlə 
müqayisəli təhlili aparılır. Qeyd olunur ki, quldurluq cinayəti hücuma 
məruz şalmış şəxsin həyatı və ya sağlamlığı üçün təhlükəli zorakılığın 
tətbiq edildiyi və ya belə zorakılığın tətbiq ediləcəyi hədəsinin olduğu 
andan başa çatmış sayılır. Burada cinayətin başa çatmış sayılması üçün 
əmlakın faktik olaraq ələ keçirilməsi tələb olunmur. Quldurluq cinayəti 
zorakı soyğunçuluq əməlindən həm bu əlamətə, həm də insanların həyatı və 
ya sağlamlığı üçün təhlükəli olan zorakılığın tətbiq edilməsi əlamətinə görə 
fərqlənir. CM-nin 182.1-ci maddəsində hədə-qorxu ilə tələb etmə cinayəti 
zərərçəkmiş şəxsin və ya onun yaxın qohumlarının şəxsiyyəti üzərində zor 
göstərmə, onların haqqında rüsvayedici məlumatlar yayma və ya onların 
əmlakını tələf etmə hədəsi ilə özgənin əmlakını və ya əmlaka olan 
hüququnu və ya əmlak xarakteri daşıyan digər hərəkətlər etməsini tələb 
etmə məzmununda müəyyən edilmişdir. Cinayət tərkibinin bu məzmunu 
onu talamanın qanunvericiliklə müəyyən olunmuş quldurluq və zorakı 
soyğunçuluq formalarına yaxınlaşdırır. Lakin hədə-qorxu ilə tələb etmə 
cinayətinin predmet dairəsi daha genişdir. Bura əmlak, əmlaka olan 
hüquqlar ilə yanaşı, əmlak xarakteri daşıyan digər hərəkətlər də daxildir. 
Soyğunçuluq və quldurluq cinayətlərində zorakılığın tətbiq edilməsi 
təqsirkarın əmlakı ələ keçirməsinə xidmət edirsə, hədə-qorxu ilə tələb etmə 
cinayətində bu, zərərçəkmiş şəxs tərəfindən əmlakın təqsirkara verilməsini 
təmin etmə vasitəsi kimi çıxış edir. Lakin hədə-qorxu ilə tələb etmə cinayəti 
kimi, quldurluq cinayəti də kəsik tərkiblidir. Soyğunçuluq və quldurluq 
cinayətlərində özgə əmlakının ələ keçirilməsi hədə ilə eyni vaxtda və ya 
ondan dərhal sonra baş verirsə, hədə-qorxu ilə tələb etmə cinayətində 
təqsirkarın məqsədi özgə əmlakını və ya əmlakına olan hüququ gələcək 
zamanda ələ keçirmək xarakterini daşıyır. Təqsirkar özgə əmlakını hədə-
qorxu ilə tələb edərkən faktiki olaraq zor tətbiq edirsə, onun əməli 
zorakılığın nəticəsindən asılı olaraq CM-nin 182.2.3-cü və ya 182.3.3-cü 
maddəsi ilə tövsif olunur. Zor tətbiq etməklə özgənin əmlakını talama 

---

19 
əməlləri içərisində quldurluq cinayəti banditizm cinayəti ilə də qarışıq 
salına bilir. Bu, hər iki maddənin dispozisiyasında “basqın” ifadəsindən 
istifadə edilməsi ilə bağlıdır. Basqın dedikdə, adətən, zor tətbiq edilməsi və 
ya zor tətbiq edilməsi ilə müşayiət olunan qəfləti və intensiv hərəkətlər başa 
düşülür. “Banditizm işləri üzrə məhkəmə təcrübəsi haqqında” Azərbaycan 
Respublikası Ali Məhkəməsi Plenumunun 7 iyul 1996-cı il tarixli Qərarının 
9-cu bəndinə əsasən zərərçəkmiş üzərində zor tətbiq etməklə cinayətkar 
nəticənin əldə edilməsi və ya dərhal zor tətbiq edilməsi üçün real təhlükə 
yaratmağa yönəldilmiş hərəkətlər basqın kimi qiymətləndirilir. İşdə 
banditizm və quldurluq cinayətlərinin bir sıra əlamətlər üzrə fərqləndiyi 
qeyd edilir. Lakin əsas fərq kimi banditizm cinayətinin basqın etmək 
məqsədi ilə, quldurluq cinayətinin isə özgə əmlakını ələ keçirmə məqsədi 
ilə törədildiyi göstərilir.
Dissertasiyanın üçüncü fəsli “Azərbaycan Respublikasının