Ayovsiz kesilishi, iqlim o’zgarishiga, o’simliklar



Yüklə 27,96 Kb.
səhifə1/3
tarix26.12.2023
ölçüsü27,96 Kb.
#198157
  1   2   3
Inson


orlarning ayovsiz kesilishi, iqlim o’zgarishiga, o’simliklar qoplami siyraklashishiga, ularga moslashgan hayvonlar va qushlarning bu yerlardan ketib qolishiga sabab bo’ladi. Insonning asosiy vazifasi – tabiatni kelajak avlodga saqlab qolish uchun tabiiy sistemalarni buzmaslikifloslamaslik, zaharlamaslik, tabiat bilan ongliInson va biosfera
Reja:
1. Umumiy tushunchalar
Inson demografiyasi va uning o’zgarishi
3. Inonlarning ozuqa manbalari
4. Insonni biosferaning ekologik xolatiga ta’siri.
1. Umumiy tushunchalar
Million yillar davomida yuzaga kelgan biologik sistemalarni o’zgartirishga faqat insonlar sabab bo’lgan. Endilikda uning hayot-mamoti o’zi egallagan tabiat va o’zi yaratgan jamiyat o’rtasida turg’unlik munosabatlarini o’rnatishga bog’liq. Aks holda inson o’zi yaratgan tsivilizatsiya, uning salbiy faoliyati natijasida nobud bo’ladi. Ko’p yillar dovomida zaharli dorilar, gerbitsid va pestitsidlarni qishloq xo’jaligida qo’llanishdan insonning zaharlanishi va turli kasalliklarning kelib chiqishi kuzatilmoqda. CHernobilь AES ning portlashida katta maydonda butun tabiatni reaktiv moddlar bilan zaharlanishi, reaktiv modlarning Novaya Zemlya oroliga va Oq dengizga tashlanishi natijasida suv zaharlanib, millionlab dengiz yulduzlari qirilib ketdi.
Er yuzining turli joylarida inson faoliyati tufayli yuzaga kelayotgan ofatlar uning o’ziga, undan qoladigan avlodlarga xavf tug’dirmoqda. Zaharli moddlarni yosh bola ona qornidaligidayoq oladi. Keyinchalik bu moddlar bola organizmida hayoti davomida to’planib boradi. CHunki inson yashagan muhitda zararli moddlar, gazlar, og’ir metallar changi yetarlicha to’plangan.
Inson demografiyasi va uning o’zgarishi
Toshko’mir davrida iqlim omillarining og’irligi, ozuqaning yetishmasligi, yirtqich hayvonlarning xavfi, turli xil kasallaiklar, epidemiyalar inson umri qisqarishiga sabab bo’ladi. SHu vaqtda neandertal odam 30 yil, muzlik davridan keyin va mezolitda Homo sapiens bir oz uzoqroq yashagan. Ular yashagan joylarda inson soni kam bo’lib, og’ir ekologik sharoit bolalar o’limiga abab bo’lgan.
Antropolog olimlar ma’lumotiga qaraganda paleolit davrining boshlanishida, bundan 1 mln. yillar oldin insonlar faqat Afrika xududidagina yashagan va ularning umumiy soni 125 ming atrofida bo’lgan. Mezolit davrida insonlar soni 1 mln. yetadi. Ular Yevroosiyo xududida yashaganlar. Paleolit davri oxirida, bundan 25000 yillarcha avval neandertallar, kromanьonlar bir vaqda yashaganlar, ularning soni 3 mln. dan ortiq bo’lgan.
Neolit davrida birinchi demografik o’sish kuzatilgan, inson o’troq yashashga o’rganadi, uy-joy quradi, hayvonlarni qo’lga o’rgatadi, o’simliklarni madaniylashtiradi va ularning hayot sharoitlari yaxshilanadi.
Dunyoda odamlar soni dastlab 5 mln. atrofida bo’lgan, XVI asrda bu son 500 mln. ga ko’tariladi. 1850 yili 1 mlrd. ga yetishi uchun insoniyatga 250 yil rivojlanish kerak bo’lgan. Dunyoda aholi soni 1930 yili 2 mlrd, 1960 yili 3mlrd, 1986 yili 5 mlrd, hozirgi kunda 6,2-6,3 mlrd. ni tashkil qiladi. 1930 yildan shu kungacha ovro’paliklar 100 mln. ga, osiyoliklar esa 1 mlrd., ga ko’paygan. Taxminlarga qaraganda 2012 yilda yer yuzida 7 mlrd., 2050 yilda esa 13 mlrd. aholi yashaydi. Yer yuzida aholi soni o’sishi bilan ularning tabiiy muhitga salbiy ta’siri va muhitni ifloslanishi ortib boradi, tabiiy boylik ko’plab isrof bo’ladi, inson salomatligiga ta’sir etuvchi turli xavflar tug’iladi.


Yüklə 27,96 Kb.

Dostları ilə paylaş:
  1   2   3




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin