Ayrı-seçkilik әleyhinә Avropa hüququ üzrә mәlumat kitabı


FUNDAMENTAL HÜQUQLAR ÜZRƏ AVROPA



Yüklə 1,45 Mb.
səhifə2/122
tarix28.12.2021
ölçüsü1,45 Mb.
#15190
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   122
FUNDAMENTAL HÜQUQLAR ÜZRƏ AVROPA 

İTTİFAQI AGENTLİYİ

Schwarzenbergplatz 11 - 1040 Vienna - Austria 

Tel. +43 (1) 580 30-60 - Fax +43 (1) 580 30-693 

fra.europa.eu - 

info@fra.europa.eu

AVROPA İNSAN HÜQUQLARI 

MƏHKƏMƏSİ

67075 Strasbourg Cedex - France

Tel. +33 (0) 3 88 41 20 18 - Fax +33 (0) 3 88 41 27 30 

echr.coe.int - 

publishing@echr.coe.int

ISBN 978-9952-8242-8-5




Fundamental Hüquqlar üzrә Avropa İttifaqı Agentliyi

 

Avropa İnsan Hüquqları Mәhkәmәsi – Avropa Şurası



Ayrı-seçkilik әleyhinә Avropa hüququ üzrә mәlumat kitabı

2014 — 204 pp. — 14.8 x 21 cm

ISBN 978-9952-8242-8-5

Fundamental Hüquqlar üzrә Avropa İttifaqı Agentliyi haqqında geniş mәlumatı 

internet sәhifәsindә әldә edә bilәrsiz. Mәlumata FRA sәhifәsi vasitәsilә çıxış 

әldә etmәk olar fra.europa.eu.

Avropa İnsan Hüquqları Mәhkәmәsinin presedentlәri ilә bağlı daha geniş materialı 

Mәhkәmәnin internet sәhifәsindә әldә etmәk olar: echr.coe.int. HUDOC axtarış 

portalı ingilis vә ya fransız dillәrindә olan, elәcә dә digәr dillәrә tәrcümә olunmuş 

mәhkәmә qәrarlarına, aylıq presedentlәrlә bağlı qeydlәrә, pres relizlәrә vә 

Mәhkәmәnin işilә bağlı digәr mәlumatlara çıxışı tәmin edir. 

 

Ayrı-seçkilik əleyhinə Aİ direktivlərində, Avropa İnsan Hüquqları Konvensiyasının 14-cü 



Maddəsində və 12 saylı Protokolunda da nəzərdə tutulduğu qaydada, ayrı-seçkilik əleyhinə 

Avropa hüququ ayrı-seçkiliyi müxtəlif əsaslarla və şəraitlərdə qadağan edir. Bu Məlumat 

kitabı, bir-birini tamamlayan sistem kimi bu iki mənbəyi, onların uzlaşdığı həddə bir-birini 

əvəz etməsini müzakirə edir və hər hansı fərqlər mövcud olduqda onları vurğulayır. Avropa 

İnsan Hüquqları Məhkəməsi və Avropa İttifaqı Әdalət Məhkəməsinin ayrı-seçkilik əleyhinə 

mövcud olan müxtəlif işlərlə bağlı geniş presedentləri əsasında, Aİ və Avropa Şurasına Üzv 

olan Dövlətlərdə təcrübi fəaliyyət göstərən hüquqşünaslar, eləcə də hakimlər, prokurorlar və 

vəkillər, həmçinin hüquq mühafizə sahəsində fəaliyyət göstərən şəxslərin çatımlı ola biləcəyi 

bu Məlumat kitabının hazırlanması məqsədəuyğun hesab olundu.

©Fundamental Hüquqlar haqqında Avropa İttifaqı Agentliyi, 2010

Avropa Şurası, 2010.

Bu material 2010-cu ilin iyul ayında tamamlanıb.

Kommersiya məqsədi istisna olmaqla və mənbəyə istinad edilməsi şərti ilə materialın 

yenidən çap olunmasına icazə verilir.

Photo credit(cover&inside):©Stockphoto

Avropa İttifaqı ilə bağlı daha geniş məlumatı internet səhifəsindən əldə edə bilərsiniz 

(

).

h p://europa.eu



Kataloq məlumatları sənədin arxasındadır.

Lüksemburq: Avropa İttifaqı Nəşrlər Ofisi, 2011

(AZ) 

ISBN 978-9952-8242-8-5 



Azərbaycan nəşri: “Aypara” Nəşriyyat evi 2014

Elementar ağ kağızda çap edilib (ecf)

Bu Məlumat kitabı ingilis dilində çap olunub.Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsi (AİHM) 

digər  dillərə  tərcümənin  keyfiyyəti  ilə  bağlı  hər  hansı  məsuliyyət  daşımır.  Bu  Məlumat 

kitabında əks olunan fikirlər AİHM üçün öhdəlik yaratmır. Məlumat kitabı Avropa İnsan 

hüquqları Konvensiyası üzrə şərhlərdən çıxarışlara istinad edir. AİHM kitabın içindəkilərinə 

görə məsuliyyət daşımır. Konvensiya ilə bağlı digər təlimat materialları AİHM-in internet 

səhifəsində əks olunub: echr.coe.int/Library/

EUROPEAN UNION

Funded


by the European Union

and the Council of Europe

Implemented

by the Council of Europe




Ayrı-seçkilik əleyhinə 

Avropa hüququ üzrə 

məlumat kitabı




Müqəddimə

2010-cu ilin yanvar ayında Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsi və Funda-

mental Hüquqlar üzrə Avropa İttifaqı Agentliyi ayrı-seçkilik əleyhinə Avropa

presedentlərilə əlaqədar olan bu Məlumat kitabının hazırlanması ilə bağlı

əməkdaşlıq  etmək  qərarına  gəldi.  Biz  bu  birgə  təşəbbüsün  konkret

nəticəsini təqdim etməkdən məmnunuq. 

Lissabon Sazişinin qüvvəyə minməsi ilə Fundamental Hüquqlar haqqında

Avropa  İttifaqı  Xartiyası  məcburi  hüquqi  qüvvəyə  malik  oldu.  Eyni  za-

manda,  Lissabon  Sazişi  Avropa  İttifaqı  üçün  Avropa  İnsan  Hüquqları

Konvensiyasına çatımlılıq imkanı yaratdı. Bu kontekstdə, Avropa İttifaqı

Ədalət Məhkəməsi və Avropa İnsan Hüquqları Konvensiyası tərəfindən

inkişaf etdirilən ümumi prinsiplər haqqındakı biliklər nəinki arzu olunandır,

həmçinin  Avropa  insan  hüquqları  qanununun,  eləcə  də  ayrı-seçkilik

əleyhinə standartların əsas aspektlərinin yerli qaydada icra olunması üçün

vacibdir.  

2010-cu il, 14-cü maddəsi ilə ayrı-seçkiliyi qadağan edən Avropa İnsan

Hüquqları Konvensiyasının 60-cı il dönümü və Avropa İttifaqı səviyyəsində

ayrı-seçkiliyə qarşı mübarizəni əks etdirən iki fundamental sənədin – İrqi

Bərabərlik və Məşğulluq sahəsində Bərabərliklə bağlı Direktivlərin – 10-cu

il dönümü kimi qeyd olundu. Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsi və Avropa

İttifaqı Ədalət Məhkəməsinin ayrı-seçkilik əleyhinə olan böyük həcmdə

presedentlərini nəzərə alaraq, Avropa ittifaqı və Avropa Şurası ölkələrində,

eləcə də digər ölkələrdə təcrübi sahədə fəaliyyət göstərən hüquqşünaslar,

məsələn, hakimlər, prokurorlar və vəkillər üçün, həmçinin hüquq mühafizə

sahəsində fəaliyyət göstərən vəzifəli şəxslər üçün əlçatan olan bu Məlumat

kitabının  hazırlanması  əlverişli  hesab  edildi.  Onlar  insan  hüquqlarının

müdafiəsi sahəsində əsas aparıcı şəxslər olaraq  xüsusilə, ayrı-seçkiliyin

qadağan  olunması  prinsipləri  barədə  xəbərdar  olmalıdırlar  ki,  bunu

təcrübədə səmərəli tətbiq edə bilsinlər. Çünki məhz yerli səviyyədə ayrı-

seçkilik əleyhinə normalar meydana gəlir və problemlər orda, ön xətdə üzə

çıxır.        

Erik Fribergh

Morten Kjaerum

Avropa İnsan Hüquqları 

Fundamental Hüquqlar üzrə Avropa 

Məhkəməsinin Katibi

İttifaqı Agentliyinin Direktoru

3



Mündəricat

MÜQƏDDİMƏ.......................................................................................... 3

ABREVİATURALAR................................................................................. 8

1. AYRI-SEÇKİLİK ƏLEYHİNƏ AVROPA HÜQUQUNUN TƏQDİMATI:

MƏZMUN, QİYMƏTLƏNDİRMƏ VƏ ƏSAS PRİNSİPLƏR.................11

1.1. Ayrı-seçkilik əleyhinə Avropa hüququnun məzmunu…................12

1.1.1.  Avropa Şurası və Avropa İnsan Hüquqları 

Konvensiyası.................................................................... 12

1.1.2. Avropa İttifaqı və ayrı-seçkilik əleyhinə Direktivlər............. 14

1.2. Avropa müdafiə mexanizmlərində hazırkı və gələcək 

inkişaf perspektivləri..................................................................  15

1.2.1. Fundamental Hüquqlar üzrə Avropa İttifaqı Xartiyası........ 15

1.2.2. BMT-nin insan hüquqları üzrə  sazişləri............................. 16

1.2.3. Avropa İttifaqının Avropa İnsan Hüquqları 

Konvensiyasına çatımlılığı........................................................... 17

Əsas məsələlər ................................................................................. 18

Digər oxu materialları ........................................................................ 19

2.  AYRI-SEÇKİLİYİN KATEQORİYALARI VƏ MÜDAFİƏ 

VASİTƏLƏRİ...................................................................................... 23

2.1. Giriş............................................................................................ 23

2.2. Birbaşa ayrı-seçkilik .................................................................. 24

2.2.1. Qərəzli rəftar...................................................................... 25

2.2.2. Əmsal şəxs........................................................................ 25

2.2.3. Müdafiə olunan məsələ..................................................... 28

2.3. Dolayı ayrı-seçkilik..................................................................... 32

2.3.1. Neytral qayda, meyar və ya təcrübə.................................. 33

2.3.2. Müdafiə olunan qrupa qarşı əhəmiyyətli dərəcədə 

neqativ təsir....................................................................... 34

2.3.3. Əmsal şəxs........................................................................ 35

2.4. Qısnama və ayrı-seçkilik etmə təlimatı....................................... 35

2.4.1. Avropa İttifaqının ayrı-seçkilik əleyhinə direktivləri ilə 

nəzərdə tutulan qısnama və ayrı-seçkilik təlimatı.............. 35

2.4.2. AİHK ilə nəzərdə tutulan qısnama və ayrı-seçkilik 

təlimatı .. ........................................................................... 39

2.5.  Xüsusi və ya səciyyəvi tədbirlər................................................. 40

4



Əsas məsələlər ................................................................................. 49

2.6. Ayrı-seçkilik əleyhinə Avropa hüququnda nəzərdə tutulan 

əlverişsiz rəftar ........................................................................... 50

2.6.1. Giriş .................................................................................. 50

2.6.2. Ümumi müdafiə arqumentlərinin təhlili .............................. 51

2.6.3. Ümumi müdafiə arqumentlərinin tətbiqi............................. 53

2.6.4. Aİ hüququnda nəzərdə tutulmuş xüsusi 

müdafiə arqumentləri......................................................... 53

2.6.4.1.  Həqiqi qurumlar ……........................................... 54

2.6.4.2. Dini qurumlar ....................................................... 58

2.6.4.3. Yaşa əsaslanan istisnalar..................................... 60

Əsas məqamlar.................................................................................. 63

Digər oxu materialları ........................................................................ 64

3. AYRI-SEÇKİLİK ƏLEYHİNƏ AVROPA HÜQUQUNUN 

ƏHATƏ DAİRƏSİ .............................................................................. 67

3.1. Giriş............................................................................................ 67

3.2. Ayrı-seçkilik əleyhinə Avropa Hüququ ilə müdafiə 

olunan şəxslər............................................................................ 68

3.3. Avropa İnsan Hüquqları Konvensiyasının 

əhatə dairəsi: 14-cü Maddə və 12 saylı ................................................ 70

3.3.1. Konvensiya ilə qadağan olunan ayrı-seçkiliyin xarakteri... 70

3.3.1.1. Konvensiyada nəzərdə tutulan hüquqlar….......… 71

3.3.1.2. Konvensiyada nəzərdə tutulan hüquqların 

əhatə dairəsi......................................................... 72

3.3.1.3.  12 saylı Protokol ................................................. 74

3.4. Ayrı-seçkilik əleyhinə Aİ direktivlərinin əhatə dairəsi................... 75

3.4.1. Məşğulluq.......................................................................... 76

3.4.1.1.  Məşğulluğa çatımlılıq .......................................... 76

3.4.1.2.  İşdənçıxarma və ödəniş də daxil olmaqla 

məşğulluğun şərtləri…......................................... 77

3.4.1.3.  Peşə istiqamətləndirməsi və təlimə çatımlılıq...... 78

3.4.1.4.  İşçi və işəgötürən təşkilatları............................... 79

3.4.1.5.  Avropa Konvensiyası və məşğulluq konteksti..... 80

3.4.2. Sosial rifah və sosial təminat formalarına çıxış ................ 81

3.4.2.1. Sosial təminat və səhiyyə də daxil olmaqla 

sosial müdafiə…................................................... 81

3.4.2.2. Sosial güzəştlər ................................................... 82

5



3.4.2.3. Təhsil.................................................................... 83

3.4.2.4. Avropa Konvensiyası və sosial rifah 

və təhsilkonteksti….............................................. 84

3.4.3. Ev də daxil olmaqla, mal və xidmətlərə çatımlılıq.............. 85

3.4.3.1. Avropa Konvensiyası və ev də daxil olmaqla, 

mal və xidmətlər konteksti..…............................... 87

3.4.4. Məhkəmə sisteminə çıxış ................................................. 89

3.4.4.1. Avropa Konvensiyası və məhkəmə 

sisteminə çıxış …….............................................. 90

3.5. Konvensiyanın Aİ hüququndan kənar tətbiqi ............................. 91

3.5.1. “Şəxsi” sfera: şəxsi və ailə həyatı, övladlığa 

götürmə, ev və nikah ….................................................... 91

3.5.2. Siyasi iştirak: ifadə azadlığı, toplaşmaq və birləşmək 

azadlığı və azad seçki hüququ.......................................... 94

3.5.3. Hüququn tətbiqi….............................................................. 94

3.5.4. Cinayət hüququ üzrə məsələlər......................................... 96

Əsas məqamlar ................................................................................ 97

Digər oxu materialları ....................................................................... 99

4.  Müdafiə olunan əsaslar .................................................................... 101

4.1.  Giriş ........................................................................................ 101

4.2.  Cins.......................................................................................... 102

4.3.  Cinsi oriyentasiya .................................................................... 110

4.4.  Əlillik ....................................................................................... 113

4.5.  Yaş........................................................................................... 116

4.6.  İrq, etnik mənsubiyyət, rəng və milli azlığa mənsubiyyət  ....... 117

4.7.  Vətəndaşlıq və ya milli mənsubiyyət ....................................... 121

4.8.  Din və etiqad ........................................................................... 125

4.9.  Dil............................................................................................. 128

4.10. Sosial mənsubiyyət, doğum və mülkiyyət............................... 130

4.11. Siyasi və digər fikir ................................................................. 132

4.12. ‘Digər status’........................................................................... 133

Əsas məqamlar .............................................................................. 134

Digər oxu materialları...................................................................... 135

5.  AYRI-SEÇKİLİK ƏLEYHİNƏ QANUNVERİCİLİKDƏ SÜBUTA  

ƏSASLANAN MƏSƏLƏLƏR ……………………………….............. 139

5.1.  Giriş......................................................................................... 139

5.2. Sübutetmə yükünün paylaşılması............................................. 140

6



5.2.1. Sübuta ehtiyacı olmayan faktorlar................................... 143

5.3. Statistikanın və digər məlumatların solu .................................. 145

Əsas məqamlar .............................................................................. 150

Digər oxu materialları ...................................................................... 151

İŞLƏRİN SİYAHISI .. ........................................................................... 153

Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsinin işləri........................................... 153

Avropa Ədalət Məhkəməsinin işləri................................................. 154 

Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsinin işləri.................................. 156

Sosial Hüquqlar üzrə Avropa Komitəsinin icraatında olan işlər........ 159

İnsan Hüquqları Komitəsinin icraatında olan işlər............................ 160

Yerli məhkəmələrin icraatında olan işlər.......................................... 160

QANUN MƏTNLƏRİ ........................................................................... 163

Beynəlxalq sənədlər......................................................................... 163

Aİ sənədləri ..................................................................................... 164

ƏLAVƏ MATERİALLAR  ......................................................................... 165

ONLAYN MƏNBƏLƏR ........................................................................ 167

Sitatlar üzrə qeydlər ....................................................................... 169

7



Abreviaturalar

AİHK


İnsan Hüquqları və Fundamental Azadlıqları haqqında Avropa 

Konvensiyası

AİHM

Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsi



AƏM 

Avropa Ədalət Məhkəməsi (hazırda Avropa İttifaqı Ədalət 

Məhkəməsi)

Aİ 


Avropa İttifaqı

Avropa Şurası 



BM

Birləşmiş Millətlər

CEDAW

Qadınlara qarşı hər növ ayrı-seçkiliyin aradan qaldırılması 



haqqında Konvensiya

CETS


Avropa Şurası Sənədlər Toplusu

CRC


Uşaq hüquqları haqqında Konvensiya

ECRI


İrqçilik və dözümsüzlük əleyhinə Avropa Komissiyası

ETS 


Avropa Sənədlər Toplusu

FRA 


Fundamental Hüquqlar üzrə Avropa İttifaqı Agentliyi

HRC 


İnsan Hüquqları Komissiyası

ICCPR


Mülki və Siyasi Hüquqlar haqqında Beynəlxalq Konvensiya

ICERD


İrqi Ayrı-seçkiliyin bütün növlərinin aradan qaldırılması 

haqqında Beynəlxalq Konvensiya

8



ICESCR    

İqtisadi, Sosial, Mədəni Hüquqlar haqqında Beynəlxalq 

Konvensiya

ICJ


Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsi

TCN


Üçüncü ölkə vətəndaşı

UNCRPD


Əlilliyi olan şəxslərin hüquqları haqqında BMT 

Konvensiyası

9



10



Yüklə 1,45 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   122




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin