Az ərbaycan respubli kasi t əHSİ L nazi rli Yİ G

b)  Sarı  Aşığın  bağlama  bayatıları.  Sarı  
Aşığın    tarixi  xidməti    cinas  qafiyəli  bayatılar  
yaratması  ilə  məhdudlaşmır.  O,  aşıq  ədəbiy-
yatında təcnis  yaradıcılığının geniş  inkişafı  üçün   
zəmin  yaratdığı  kimi,    bağlama-bayatıları  və  
qıfılbəndlərin    inkişafı      üçün    də    xeyli    iş  
görmüşdür. 
Bayatı-bağlamalar  Sarı  Aşıq  yaradıcılığının  
bü
töv  bir  qolunu    təşkil  edir.  Xalq    məişətinə  

 
105 
dərindən  bələd  olan  Sarı  Aşıq  tapmacalarından  
istifadə yolu ilə kamil bayatı-bağlama  nümunələri  
yarat
mışdır. Onun yaratdığı  bu  səpgili  bayatıları  
tapma
calarla    qıfılbənd    formalı    şerlər   arasında   
bir  ke
çid,  bir  körpü  səviyyəsində  dayanmışdır.  
Gör
kəmli  sənətkarın  bu  sıradan yaratdığı  bədii  
nümu
nələrin mənzərəsindən də  göründüyü  kimi,  
onun  bayatı-bağlamalarında  da,  cinaslı  bayatı-
larında  olduğu  kimi,  yüksək  sənətkarlıq  keyfiy-
yətləri  aparıcıdır.
 
Sarı  Aşıq  bədii  sözün  yaratdığı  rəng    çala-
rından məharətlə  istifadə  edərək, mükəmməl, bit-
kin,  mənalı,  insanı    dərindən    düşünməyə    vadar 
edən bayatı-bağlamalar düzüb qoşmuşdur. O,  tək-
cə  “göy”  ifadəsi ilə  əlaqədar  bir  neçə  bayatı-
bağlama  yaratmışdır. 
 
Mən  aşiq,  göydə  nə  var?
 
Göy  yemiş, göy   dana  var. 
Ayaqları  yerdədir,
 
Tap görüm, 
göy də nə var? 
 
Bu    bayatı-bağlamada  adamı  çaş-baş    salan  
“göydə  nə  var?”  ifadəsidir.  Qarşıdakı  elə  başa  
düşür  ki,  ondan  göydə  -  asimanda,  ərşdə    nə 
olduğu  soruşulur.  Halbuki,  burada  asimandan, 
göydən deyil, göy zəmidən, göy çəməndən  söhbət  

 
106 
gedir. Hətta, ikinci  misrada sualın  cavabı  da  var  
ki, göydə  “göy  yemiş, göy  dana  var”.  Burada  
söz  oyununa  qarşı  diqqətli  olmalı, sözü sözdən 
seçmək,  incə  mətləbi  sezmək  və  çaşmamaq 
lazımdır. Belə nümunələrdə əsas məqsəd  qarşıda-
kının  dilin incəliklərinə nə qədər bələd olduğunu   
yoxlamaqdır.  Diqqət  verin:  birinci  misrada  aşıq  
soruşur:    göydə    nə    var?    İkinci    misrada    göy  
dananın göy  taxıl  və  ya  göy  ot  yediyi,  üçün-
cüdə    dananın    ayaq      üstə,  yəni    ayaqları    üstə 
dayand
ığını,  ayaqları  yerdə  olduğu, dördüncü də  
isə    dananın    bədəninin    tamam    göy    olduğu  
aydınlaşır.  Bu  həm  də bir  növ, “göy” ifadəsinin 
təkrarı  ilə  yaradılmış  cinasdır ki,  burada  mətləb 
cinaslar  arasında  gizlədilmiş,  bir  növ,  bilərəkdən 
dolaşdırılmışdır.  Əslində  isə  adi  bir  mənzərə  
təsvir  olunur. Bu adicə bayatı-bağlama deyil, həm 
də mükəmməl yanıltmac nümunəsidir.
 
Sarı  Aşıq  mövzu  obyektini  dəyişib,  “göy”  
ifadəsi    əsasında    ikinci    bir    bayatı-bağlama  da  
yaratmışdır. 
 
Mən  aşığam,  Qəmər  hey,
 
Harayladı, Qəmər  hey.
 
Göydə  bir  madyan  otlar,
 
Yerdə  qulun  əmər, hey. 
 

 
107 
Burada  Qəmər  ya  atın,  ya  da  bir  xanımın 
adına  işarədir.  Bu    bayatı-bağlama    yanı  qulunlu  
atın göy  otluqda otlaması  ilə əlaqədardır.  Birinci  
misrada qu
lunun  anasını  dayanmadan    əmməsin-
dən,  ikincidə  örkənin belinə kəmər  kimi  dolan-
ma
sından,  üçüncüdə göy zəmidə, göy otluqda  bir  
madyanın otlamasından,  dördüncüdə  yerdə,  yəni  
ayaqları  yerdə  anasının  altında    qulunun  əmmə-
sindən  söhbət  gedir. Birinci  bayatı-bağlamada  
ol
duğu kimi, burada  da  çaşqınlıq  törədən  “göy-
də bir madyan otlar” misrasıdır. İlk  baxışda   ada-
ma elə  gəlir  ki,  madyan  göydə - asimanda, ul-
duz
ların yanında  otlayır. Onu  da  yerdəki  qulun  
əmir.  Göründüyü  kimi  yenə  də  əsas  məqsəd 
qarşıdakının həssaslığını, fəhmini  yoxlamaqdır.
 
Sarı  Aşıq  bayatı-bağlamalarında  sözlə-söz  
ara
sında, qafiyə və cinas qafiyələr arasında    mət-
ləb  gizlətmək  yolu  ilə  qarşıdakını,  dinləyicini   
düşündürmək  üsulundan  bacarıqla  istifadə  
etmi
şdir.
 
“Göy”  sözünün,  cinasının  həm  göyü  –  asi-
manı,  həm  də  zəmini,  göy  otu,  otlağı    bildirmə-
sindən, onun  müxtəlif  məna  çalarından  istifadə  
edərək, Sarı Aşıq dəfələrlə  bir-birindən  qiymətli, 
məzmunlu  bayatı-bağlamalar    yaradıb  meydana  
çıxarmışdır.
 

 
108 
Sarı  Aşığın  aşağıdakı  bağlama-bayatısı da  
çoxvariantlıdır. Əyanilik naminə həmin variantları  
ardıcıl  qaydada  təqdim  edirik.
 
 
Mən  aşiq, budaq  atar,
 
O  dağı, bu dağ  atar.
 
Torpaqsız yerdə  bitər,
 
Yarpaqsız  budaq  atar. 
 
Mən  aşıq, haçalandı,
 
Ay  
doğdu, haçalandı.
 
Torpaqsız  yerdə bitdi,
 
Yarpaqsız  haçalandı. 
 
Mən  aşıq,  haça  verim,
 
Sana, gör, neçə  verim?  
Torpaqsız  yerdə  bitib,
 
Yarpaqsız  haça verim. 
 
Aşıq,  gələn  hacıdır, 
 
Əlində  ağacıdır,
 
Budaq  verər, bar  verməz,
 
Görən  nə  ağacıdır? 
 
Bu  bayatı-bağlamalarda rəngarəng,  müxtəlif 
şəkildə təsvir və tərənnüm olunan, qeyri-adi  gö-
rünən,  heyrət    doğuran    torpaqsız    yerdə      bitən, 
bar  verməyən  maralın  buynuzudur.
 

 
109 
Sarı Aşıq bayatı-bağlamalarının ilk  misrasını  
elə qurur ki, adi  söz  sual, sorğu  təsiri  bağışlayır,  
bununla  da  vəziyyəti    dəyişir,  bilərəkdən  sınaq  
məqsədilə  dolaşıqlıq  yaradır. 
 
Mən aşıq, onda nə var,
 
Qarşıda  on  dana  var. 
Yüz  yaşlı  qarı  gördüm,
 
Hey  deyir: on  dana  var. 
 
Aşıq  “onda nə var ?”, “on  dana  var”  ifadə-
lərini  yanaşı  elə  işlədir ki, eyni  şəkildə səslənir, 
başlanğıcda  ifadələri  bir-birindən  fərqləndirmək 
olmur.  Daha eşitdiyinə inanmırsan,  gözünlə  söz-
lərə  diqqətlə    baxırsan.  Aydın    olur  ki,  birinci  
mis
rada  belə deyilir:  Onda  nə var, nə  varı  var,  
on  da
nadan  başqa. Yüz  yaşlı  qarı  da  hey deyir 
ki,  on    dana    var.  Ya    qarı  dananın    azlığından 
şikayət  edir,  ya  on  dananı çox  bilir, ya  da  itik  
axtarana on dananın qarşıda olduğunu, gördüyünü 
deyir. Beləliklə, adi  sözlərlə, ifadələrlə  qurulmuş 
bayatı-bağlamanı    adilikdən  çıxarır,  əsl  mənanı 
müxtəlif    yollarla    gizlətməyə,  ört-basdır  etməyə  
çalışır. 
Başqa  bir  nümunəyə diqqət  yetirək: 
 
Mən aşıq,  qoyun  dərdi,
 
Çobanın  qoyun  dərdi. 

 
110 
Bağban  bir  gül  üzməmiş,
 
Çoban  bir  qoyu
n  dərdi.
1
 
 
Bu bayatı-bağlama “qoyun” cinası  üzərində  
qurulmuşdur. Birinci misra mətləbi açmağa  hazır-
lıq    görür,  ikincidə    çobanın  qoyun-quzu    dər-
dindən,  qayğısından  danışılır.  Üçüncü    misrada  
mənanı  açmağa açar  verilir. Belə  məlum  olur  
ki, bağban  bağdan,  güllükdən  bir  gül  üzməmiş, 
çoban  bir  qucaq,  yəni  bir  qoyun-qoltuq  gül  
yığmışdır. Burada bir incə  mətləb də var.  Bağban  
gülü bir-
bir üzür, hətta gülü üzməyə əli də  gəlmir.  
Çoban    isə  nə  varsa  dərməyə  çalışır.  Gülü  otla 
qarışıq yolmaclayır. 
Başqa  bir  nümunə: 
 
Mən  aşığam, buz  bağlar,
 
Qışda  çaylar buz  bağlar.
 
Aşıq  bir  hikmət  görüb,
 
Od  içində  buz  bağlar. 
İlk  beytdə qışda  çayların buz bağlamasından 
söhbət gedir. Burada təəccüblü, anlaşılmaz heç  nə  
yoxdur.  Müəmma  aşığın öz  gözləri  ilə  gördüyü  
hikmətdədir.  Əsrarlı  görünən,  “Od  içində  buz  
                                                 
1
 
Sədnik  Paşayev, “Üzük tapdım, qaşı yox”, “Azərbaycan  müəl-
limi ” qəzeti, 16 aprel  1976-cı il. Sədnik  Paşa Pirsultanlı, “Azər-
bay
can  folkloruna  dair  tədqiqlər”,  Gəncə,  “Pirsultan”  2006, 
səh.251-252. 

 
111 
bağlayan” nədir?  Bunu  bilmək  üçün gərək ocaq  
üs
tə  bişən südün  yavaş-yavaş  “buz bağladığını”,  
qaymaq  tutduğunu  öz  gözlərinlə  görmüş olasan  
və    bədii  təxəyyül  gücünə  onu  obrazlı  şəkildə  
mənalandıra  biləsən.  Soyuduqca  suyun  üzündə  
buz  qalınlaşdığı  kimi, südün üzündə  də  qaymaq  
qat  bağlayır.  Bütün  bunlar  Sarı Aşığın  geniş  
müşahidələrinin, zəngin biliyinin və poetik  təxəy-
yülünün  məhsuludur. 
Sarı  Aşıq   nadir  adam  adlarından  istifadə   
yolu  ilə  də  bayatı-bağlamalar  yaratmışdır. 
 
 
Mən  aşıq, boğazdadı,
 
Dad, ləzzət  boğazdadı.
 
Axşamdan  öküz öldü,
 
Sabahdan  boğazdadı.
1
 
 
Sarı Aşıq kənd həyətına, elat camaatına, məi-
şətinə  elə  dərindən  bələddir  ki,  o,  ən  kiçik görü-
nən həyat hadisələrinə elə diqqət yetirir ki, onlar-
dan poetik nəticə çıxarır.  
Burada fikir d
olaşıqlığı  yaradan  axşam  – 
sabah  antonimlərdir.  Adam  inana  bilmir  ki,  
axşamdan  ölən  öküzü niyə  sabah  boğazlasınlar, 
                                                 
1
 
Sədnik  Paşayev, “Sarı  Aşığın  bağlama  bayatıları”, “Yüksəliş”  
qəzeti, 17 dekabr  1970-ci il. Sədnik  Paşa Pirsultanlı, “Azərbaycan  
folkloruna  dair  tədqiqlər”, Gəncə, “Pirsultan” 2006, səh. 253 

 
112 
kəssinlər?  Burada  müəmmanı  yaradan “Sabah-
dan”  sözüdür.  Dərindən  təhlilə  keçdikdə  aydın  
olur  ki,  axşamdan  ölən  öküzü  “Sabahdan”  adlı  
oğlan boğazlamış, yəni öküzün başını o kəsmişdir. 
 
Sarı  Aşıq  antonimlərdən,  cinas  sözlərdən,  
xeyli  aralı görünən  fəsil adlarından  istifadə  yolu  
ilə  də yaddaqalan, mənası, məzmunu  olan, heyrət  
doğura  bilən, qarşısındakını  düşündürən  maraqlı 
bayatı-bağlamalar  da  qurur. 
 
Mən  aşiqəm,  gələn  yaz,
 
Al  əlinə  qələm,  yaz.
 
Aşı  Payız  bişirdi,
 
Yağın  tökdü  Gələnyaz. 
 
Burada  müəmma  Payız  və  Gələnyaz  adlı  
qızların  adlarının  misralarda  xüsusi  bir  tərzdə  
işlədilməsi yolu ilə  yaradılmışdır.  Bayatı-bağla-
manı  araşdırdıqda  asanca  anlaşır  ki, aşı  Payız  
adlı  qız  bişirmiş,  yağını  isə  Gələnyaz  adlı  qız  
tökmüşdür.
 
Adların özü də təbii olaraq bunların  dünyaya  
gəlməsi  ilə yaranmışdır.  Sabahdan – yəni  oğlan  
sabah  dan    üzü,  səhərə    yaxın  doğulduğu    üçün, 
qızın biri  payız, o  biri isə yazda doğulduğu  üçün 
onlara    bu    adlar    verilmişdir.  Xalqımızda    bu  
ənənə  indi  də yaşayır.  Səhər, Bahar  və  b. adlar  

 
113 
onların dünyaya gəldikləri vaxtla, zamanla  əlaqə-
dardır.
 
Sarı    Aşığın    olduqca    maraqlı    çoxvariantlı  
ba
yatı-bağlamalarının başqa nümunələrinə  diqqət  
yetirək. Təhlilə cəlb edəcəyimiz həmin nümunələr  
arasında fərqlər az da olsa, onların əlimizdə  olan-
larının  hamısını  təqdim    etməyi  məqsədyönlü  
sayırıq. 
Mən  aşığam, ay mələr,
 
Bulud  altdan ay  mələr. 
Dəryada  bir  gül  bitib,
 
Su  deyibən  ay mələr. 
 
Mən  aşıq, süsən  ağlar,
 
Sünbülü   kəsən  ağlar.
 
Dəryada bir  gül  bitib,
 
O da  su  deyib  ağlar. 
 
Aşıq, su  deyin  ağlar,
 
Sünbül  su  deyin  ağlar. 
 
Dəryada bir  gül bitib,
 
O da  su  deyin  ağlar. 
 
Bu  bağlama-bayatılarda fikir “dəryada  bitən  
gülün” su deyin ağlamasında gizlənibdir. “Dərya-

 
114 
da  bitən   gül”  ürəkdir, onun  hər  tərəfi  qan – su  
olsa  da, yenə  də su  istəyir. 
Məlumdur  ki,  dəyirmana    dən  hazırlanarkən  
buğda  duru  suda  yuyulur,  palazın  üstə  sərilir, 
möh
kəm qurulduqdan sonra dəyirmanlıq olur. Də-
ni 
dəyirmançının gözü önündə sərib qurudurlar və 
sonra üyüdür
lər. Sarı  Aşıq  müşahidə  edib görür 
ki,  iki  qadın  əlində  çubuq  dəyirmanlıq  dəni 
gözləyirlər.  Dənə  can  atan  quşu  vurmağa  cəhd 
göstərirlər. Bu mənzərəni  görən Sarı  Aşıq  poetik   
bir bağlama-bayatı  yaradır.  
 
Mən aşiq Alıncadan, 
Xəbər var  Alıncadan.  
B
ir quş yüz bəla çəkər, 
Sərgidən alınca dən.  
 
Bağlama,  qıfılbənd  yaratmaq  meyli  bütün  
sənətkarlarda  eyni  dərəcədə  olmamışdır.  Ustad  
sənətkarların  bəziləri  bu  janra  ara-sıra,  yeri  dü-
şəndən-düşənə müraciət etmiş, beləliklə də, onla-
rın  yaradıcılığında  ardıcıl  sistem  şəklini  alma-
mışdır.  Sarı    Aşığın  yaradıcılığına    güclü  meyl  
gös
tərən  Xəstə Qasım və  Aşıq Ələsgər  aşıq ədə-
biy
yatında  onun  ənənələrini  davam    etdirmiş  və 
dərin  məzmunlu  qıfılbəndlər  yaratmışlar.  Aşıq  
poeziyasında Xəstə  Qasımın və   Aşıq   Ələsgərin 

 
115 
bir  sıra  mürəkkəb   qıfılbəndləri  bu günə  qədər 
açılmayıb,  bağlı    qaldığı  kimi,  Sarı    Aşığın    da 
bəzi  maraqlı  bayatı-bağlamaları  açılmamış  qal-
mışdır.  Məsələn:  “qoç    bir    quzu    doğub”    kimi  
qəribə    fikir  üzərində  qurulmuş  çoxvariantlı 
bayatı-bağlamalar  buna  misal  ola  bilər. 
 
Mən  aşığam, ay  mələr,
 
Bulud  altdan  ay  mələr.
 
Bir  qoç bir  quzu  doğub,
 
Məmə  deyin  ay  mələr. 
 
Mən  aşığam, ay mələr,
 
Bulud  altdan  ay  mələr. 
Cəzirədə  qoç  doğub,
 
Məmə  deyin  ay  mələr. 
 
Mən  aşığam, ay  mələr,
 
Bulud  mələr, ay  mələr.
 
Doğmamış  qoyun  gördüm,
 
Quzu  deyin  ay  mələr. 
 
Sarı Aşığın bayatılarının  çoxvariantlı  olması  
təəccüb doğurmamalıdır. Çünki bu, onun  yaradı-
cılığında  bir  ənənədir.
 
Zəkalı, dərin biliyə malik olması və  hazırca-
va
blığı hələ özünün sağlığında  Sarı  Aşığa  böyük 
şöhrət  gətirmiş,  onu  el  içərisində  məşhurlaşdır-

 
116 
mışdır.  Həyatla,  təbiətlə,  kainatla    bağlı    bayatı-
bağlamalarının  sorağını  eşidib,  onunla    deyişmə-
yə,  bəhsləşməyə,  döyüşməyə,  söz  güləşdirməyə 
gələnlər  olmuşdur.  Bu  istiqamətdə  “yurd”u    olan  
bir  neçə  sınaq-imtahan  bayatısı  da  el  arasında  
yayılmışdır. 
 
Mən aşiq, ay qonaqlar, 
Xoş gördük ay qonaqlar, 
Deməyin yoxsuldu aşıq, 
Sizi bir ay qonaqlar.  
 
Sarı    Aşıq      belə    imtahanlara    dönə  -  dönə  
düşmüş    və    hər    dəfə    də    sınaq    meydanından   
istedadının  qüdrəti  ilə üzü  ağ  çıxmışdır.
 
Cinas bayatılar və təcnislər  söz  ehtiyyatının 
zənginləşməsinə geniş  imkan  yaratdığı kimi,  ba-
yatı-bağlamalar  və  deyişmələr də fikrin, beynin, 
zehnin  itiləşməsinə  və  dərinləşməsinə    kömək  
etmişdir.  Sarı  Aşığın  bu  sahədə  bədii  fikrimiz  
üçün    gördüyü    xidmətləri  misilsizdir  və    bu  
estetik  məziyyətlərin  sanballı  və  ciddi  filoloji  
təhlilə  cəlb  olunması  zəruridir.
 
Sarı  Aşığın  hiss və həyəcanları  əsasən  ənə-
nəvi    bayatılarında,  cinaslı  bayatılarında;    həyata  
ba
xışı,  fəlsəfi  düşüncələri,  mühakimələri,  bilik  

 
117 
dərəcəsi isə  bayatı-bağlamalarında  və  deyişmə-
lərində  öz  əksini  tapmışdır.
 
Xalq    poeziyasında  özünə    əbədi  və  ölməz  
abidə qoymuş Sarı Aşığın ecazkar sənətinin sirləri 
açıldıqca, onun böyüklüyü daha aydın görünür.
 
Sarı  Aşığın  bayatılarının  ürəklərdə yurd – 
yu
va    bağlamasının    səbəblərindən    biri,    bəlkə  
də, başlıcası, həmin bayatıların  böyük  məharətlə, 
sənətkarlıqla  yaradılması  və  oradakı  səmimi və  
ülvi  hisslərin yüksək və bədii bir  dildə  tərənnüm  
olun
masıdır.
 
Sarı  Aşıq  nəinki  bayatı   janrını  öz  şeirləri  
üçün  bir forma olaraq sevib  seçmiş, eyni  zaman-
da o öz sənətkar qüdrəti ilə onu  başqalarına  da  
sevdirə  bilmişdir.  Onun  xeyirxah  təsiri    nəticə-
sində  yazılı  və  şifahi  poeziyanın  bir  sıra  ta-
nınmış  nümayəndələri  bu   sahəyə  ciddi  maraq  
göstərmiş  və onlar  özləri  də  qiymətli  sənət  in-
c
iləri  yaratmışlar.
 
Sarı  Aşığın  poeziyasında  gülüş  də  var, göz  
yaşı  da,  sevinc  də  var, kədər  də.  Ancaq  bütün   
bunlarla  yanaşı  hicran  və  həsrət  nisgili  daha  
çoxdur.  Şeirlərinin  şah    damarında    vüsal  həsrəti  
döyünür  və   bu  döyüntü  o  dərəcədə  səmimi  və  
inandırıcıdır  ki,  həmin  həsrətli  bayatıları  eşidən  
hər  bir  kəsin  də  niskilli  qəlbi  Aşıq  könlü  ilə  
bərabər  çırpınır,  ürəyi  döyünür. 

 
118 
 
Aşıq,  sazına  qurban, 
Güllü yazına qurban. 
Baxıb Yaxşıdan doymaz, 
Sərraf  gözünə qurban.  
 
İstedadının qüdrəti  ilə  bayatılara  yeni  bədii  
boya
lar  vuran,  onu mənaca, məzmunca, formaca 
gözəlləşdirən,  zənginləşdirən,  məşhurlaşdıran,  
şöhrətləndirən  Sarı  Aşıq  Azərbaycan    ədəbiyya-
tında  tükənməz  irs,  iz   və   bu  sahədə  ölməz  
ənənələr qoyub   getmişdir.
 
Aşağıdakı  nümunə  bayatı-bağlamaya  bən-
zəsə də, mənzum  tapmaca  olaraq,  ondan  seçilir. 
Burada  müraciət,  deyim  tərzi başqa  cür  olur. 
 
Ay  doğdu, ha  ay  doğdu,
 
Göydən  yerə  nur  yağdı. 
Anası  Beşikdəykən,
 
Qızı  bir  oğlan  doğdu. 
 
Mənzum tapmacalarla bayatı-bağlamalar  da-
h
a  çox deyim  tərzinə, ifadə  seçiminə  görə  fərq-
lənirlər.
 
Burada insanı çaşdıran  beşikdi. Əslində  də  
belədir:  qızın  anası  Ağdamın  Beşik  kəndində  
olarkən qızı öz evlərində, başqa kənddə  bir  oğlan  

 
119 
doğub.  Bu  məzmunda  tapmacalar  bayatı-bağla-
malara  çox  meyillidir.
 
Tapmacanı  açmaq  üçün zəngin  biliyə, geniş  
məlumata  sahib  olmaq tələb  olunur.  Yer   və  
Göy      haqqında,  torpağın    faunası,  florası    haq-
qında  zəngin  məlumatın  olduğu  kimi, coğrafi  
məkanları da   yaxşı  bilməlisən. 
Bir yaradıcılıq  prosesi  olaraq tapmacalardan  
sonra  bayatı-bağlamalar  formalaşıb  yaranmışdır.  
Məzmunu  tapmaca, forması  bayatı  olan  bayatı-
bağlamalara,  ona  görə,  eyni  zamanda    tapmaca-
bayatı  da  deyilir.
 
Tapmacalar  sadə, uşaqların  yaş  və  psixolo-
giya
larına    uyğun    bir    tərzdə    qurulur.    Lakin  
eyni    sözləri  bayatı-bağlamalar  haqqında    demək  
çətindir. Tapmaca  ilə  bayatı-bağlamaların özləri-
nə  məxsus   bir  çox  fərqli  xüsusiyyətləri  vardır.
 
Bayatı-bağlamalar,  hər  şeydən  əvvəl,  bir  
poetik  form
a  kimi  tapmacalardan  fərqli olaraq 
sənətkarlıqla    yaradılır.  Burada    heca    vəzninin  
bütün  qayda-
qanunlarına  tam əməl  edilir.  Eyni  
za
manda    bayatı-bağlamalar  örtülü,  mübhəm,  tə-
zadlı  fikirlərlə  dolu  olması ilə də seçilir. Burada 
fikir,  mətləb  bircə  sözlə,  sözlə-söz    arasında  elə  
giz
lənə bilir  ki, adam  kiçik  bir  bədii  parçanı  
təhlil    edib    araşdırmaq    üçün  bəzən    saatlarla,  
gün
lərlə  vaxt    itirməli    olur.    Sözlərin    yaratdığı  

 
120 
rənglər, lövhələr göz qamaşdırır,  heyrət  doğurur, 
sa
də bir fikir beyində  mürəkkəbləşir, əsil mətləb 
cinaslarda,  məcazlarda,  bədii  boyalar  içərisində  
birdən-birə  yoxa  çıxır,  itir, batır,  tapılmaz olur.
 
Lakin bayatı-bağlamalar  nə  qədər  çətin  qu-
rulursa,  onu  aç
mağa  meyl, maraq,  həvəs  bir o  
qədər  güclü  olur,  insan  öz  zehnində  təbiəti, 
cəmiyyəti,    məişəti,    bir    sözlə    onu    əhatə  edən  
aləmi    araşdırır,    qəribə-qəribə    nəticələrə    gəlir,  
xəyalı  yaxını-uzağı  gəzir, nəticəni bildikdə  isə  
xalqın  dühasına,  müdrikliyinə,  bayatı-bağlama-
ların  necə    ustalıqla,  sənətkarlıqla  yaradıldığına 
heyran  qalmaya  bilmir.
 
Çox  zaman   epitetlər, bədii  təsvir  vasitələri   
təbiətdən  alınır,  lakin  təbiətin  kiçik  zərrəsi belə  
həmişə  cəmiyyətlə,  insanla  əlaqədə,  vəhdətdə  
verilir.
 
Sarı Aşıq bu bağlama-bayatıları dərin  müşa-
hi
dələr  əsasında  yaradır. O, həm  də elat  həya-
tına  yaxşı  bələddir.  Yayda  camışlar  günortadan  
ta  axşam  sərinə  qədər  göldə  yatışar. Aşıq  da  
baxır  ki,  göldə  yeddi  camış  var. Camışlardan  
üçü  göyə  çəkilir,  yəni  göy  çəmənə  otlamağa  
gedir,  dördü  isə  göldə  qalır.  Böyük  sənətkarlıq  
qabiliyyəti  olan Sarı  Aşıq  bu  mənzərəni  seyr  
edib  aşağıdakı bayatı-bağlamanı  yaradır: 
 

 
121 
Mən  aşiqəm,  bu  göldə,
 
Yeddi  can  var,  bu  göldə.
 
Üçü  göyə  çəkildi,
 
Dörd
ü  qaldı  bu  göldə. 
 
Burada  çaşqınlıq  yaradan: 
 
Yeddi  can var,  bu  göldə,
 
Üçü  göyə  çəkildi -
 
 
misralarıdır.  Aşıq  burada  da  “göy”   ifadəsindən  
istifadə  edir.
 
Elə    bil    ki,    bu    bayatı-bağlama    yaradıcısı  
şeir  yaratmır, sözlərdən  rəng  alıb  lövhə  çəkir, 
tablo  yaradır. Bu   cür  bayatı-bağlamalar  təkcə  
adamı  düşündürmür, eyni  zamanda,  ona  bədii-
estetik   zövq  verir.
 
Sarı  Aşıq  məlumdur ki, cinaslı  bayatı  yara-
dıcısıdır.    Aşığın    bayatı-bağlamalara    meyli    də  
bu
nunla  bağlıdır.  Demək  olar  ki, bayatı bağla-
ma
ların    əksəriyyəti    cinaslar    üzərində    qurulur, 
köynəyi  mənzum  tapmaca  olan  bayatılar  onunla 
fərqlənir  ki,  bağlama-bayatılar  cinas  qafiyələrlə 
düzəldilir.  Mətləb  cinasla  cinas,  sözlə  -  söz  
arasında  gizlənir, nəticədə bayatı-bağlamanı  açan  
da  həmin  cinas ifadələr olur. 

 
122 
Can  evi  tapmaca,  köynəyi  bayatı  olan  hər   
bir    tapmacaya    bayatı-bağlama    demək    olmaz.  
Bayatı-bağlamalar   cinaslarla  qurulduğu  halda,  
o biri  bayatı şəkilli  tapmaca  sadə  bir  şəkildə  
qurulur. 
 
Açsan  min-
min  kitabı,
 
Tapammazsan cavabı.
 
Sümükdən  şiş  görmüşəm,
 
Qızıldandı  kababı. 
 
Açması:  qızın    sümük    barmağı  şiş,  üzüyü  
isə  qızıldan  kabab.
 
Cinaslarla    qurulmuş,    epitetlərlə    bəzənmiş  
bir  bayatı-bağlamaya  diqqət yetirək. Bu  bayatı-
bağlama    cinas    üstə    qurulmaqla    bərabər,  nə  
qədər  dərin  mənaya  malikdir. 
 
Mən  aşıq,  lala  dərdim,
 
Gül  dərdim,  lala  dərdim,
 
Güneydə  qarı  gördüm,
 
Quzeydə  Lala  dərdim. 
 
Əslində  burada  söhbət  qardan,  lalədən,    gü-
ney
dən,  quzeydən    getmir,  bu  təbiət    təsvirləri,  
epitetlər,  bədii    boyalar,  bəlkə  də    fikri,    xəyalı  
ya
yındırmağa xidmət  edir. Aşıq  bu  bayatısında  
sa
dəcə  olaraq  gözəlin  sifətini  təsvir  edir. Aşıq  

 
123 
güney    tərəfdən    baxanda    gözəlin    sifətinə    qar  
kimi  bir  ağlıq, quzey  tərəfdən  baxanda  isə lalə  
kimi bir   qırmızılıq  görmüşdür.
 
Ona  görə  də  aşıq  gözəlin  ağlı – qırmızılı  
sifətini  böyük  heyranlıqla  təsvir  və  tərənnüm  
edir. 
Güneydə  qarı  gördüm,
 
Quzeydə  Lala  dərdim,
 
 
Eyni zamanda Lalə adlı qız guneydə çəmən-
likdə dayanmışdır.
 
Çoxsaylı    bayatılarımız  içərisində  ictimai  
məzmuna malik, məzaclarla bəzənmiş elə  nümu-
nələrə    rast    gəlirik  ki,    onlar    da  çox  zaman  
bayatı-bağlamaların yerində işlənir. Xalq  ədəbiy-
yatının özünəməxsus xüsusiyyətlərinə, bədii  təs-
vir  vasitələrinə  bələd  olmadan,  bəlkə  də    həmin  
bayatıların  məzmununu  açmaq,  mənasını  başa  
düşmək  çətin  olar.  Məsələn: 
 
Bir  at  mindim  başı  yox,
 
Bir  çay  keçdim  daşı  yox.
 
Burda  bir  igid  öl
müş,
 
Yanında  yoldaşı  yox. 
 

 
124 
Bayatının  məzmununu  və  mənasını  aydın-
laşdırmaq  və  açmaq  üçün  hər  iki  misraya  xü-
susi  diqqət  yetirək.
 
Bir  at mindim  başı yox – məlumdur ki, qəm  
atının  nə  başı  olur, nə  də  cilovu, sən onu  tutub 
bir  səmtə  çəksən. Bir  sözlə, o  başsız  at kimi  
insan  x
əyal onu  istədiyi  səmtə  aparır. 
Bir  çay  keçdim, daşı yox – çay  neçə dağ-
dan, dərədən  keçir, gah  daşır, gah coşur, özü  ilə  
daş – çınqıl  gətirir, çaylaş  yaradır. Ona  görə  də 
çayın  dibində çaylaq  daşları  olur. Amma  qanlı 
müharibələrdə insan  qanı çay əmələ  gətirsə  də, 
çay  özü  ilə  daş  gətirmir,  çaylaq    yaranmır,  belə  
çaylarda əsasən  daş olmur. Bu  bayatının yaradı-
cısı  da  məhz  belə  bir  dəhşətli  səhnə ilə  qarşı-
laşmış, daşsız çaya rast gəlmişdir. “Daşsız  çay”ın  
sahilində    onun    diqqətini    daha    çox    yanında  
yoldaşı olmayan, ölmüş  bir  igid  cəlb  etmişdir. 
 
Burda  bir  igid  öl
müş,
 
Yanında  yoldaşı yox. 
 
Əlbəttə,  bu  izah  və  təhlil  müstəqil məna  
daşıyır, məcazi  mənada isə  göz  yaşı  da  daşsız  
çaya  bənzədilə  bilər.
 
Bu  c
ür   tarixi mahiyyət  daşıyan  bayatılar  
çoxvariantlı  olurlar.
 

 
125 
Məsələn: 
 
Bir  at  mindim  başı yox,
 
Üzük   tapdım, qaşı  yox.
 
Burda  bir gözəl  ölmüş,
 
Yanında  qardaşı  yox. 
 
Deyərlər ki,  qızın üzüyünün qaşı qardaşıdır. 
Deməli qız ölərkən qardaşı yanında olmamışdır.
 
Bəzən belə iddia edirlər ki, qoşa bayatılardan, 
təkrar  olan  bayatılardan  birini  seçib  çap  etmək 
lazımdır.  Bu  doğru  deyildir.  Variant  bayatıların 
özündə elə mətləblər, elə ifadələr gizlənib qalır ki, 
onlar  böyük tarixi mənanı özlərində yaşadırlar.
 
Buna bir  misal: 
 
Mən  aşiqəm, tamam  qan,
 
Oxu  dərsin tamam  qan.
 
Bir  dərya var  lil  axır,
 
Biri  də  var,  tamam qan. 
 
Mətləb son  iki  misradadır. Burada  da  qanlı 
müharibələrdən söhbət  gedir. Bildirilir ki, ölkənin  
biri  yavaş-yavaş  qarışıb,  suyu  bulanmağa,  lil  
axmağa  başlayıb, o  birində isə  “tamam  qandır”,  
qan  tökülür,  dəryası-dənizi   qana  boyanıb.
 

 
126 
Eyni  ölkənin daxilində  gedən  faciələr,  qan-
qadalar  isə  başqa  şəkildə  mənalandırılır. 
 
Mən  aşiqəm, tamam  qan, 
Oxu  dərsin tamam  qan, 
Bir  dərya var  lil  axır, 
Bir  cülgəsi  tamam qan. 
 
“Cülgə”  Kür  kimi  çaylardan  kiçik  su  arxı  
çəkib,  cülgələr-gölməçələr, su  tutarlar  yaradılır  
ki,  onunla  bostan  suvarılsın, qoyun-quzu  içsin.  
İri çayların onlara xatası dəyməsin. Burada  “cül-
gə”  başqa    mənada,    bütöv  ölkənin    bir    parçası  
kimi  verilmişdir.
 
Bu    bayatının    bir    əhəmiyyəti    də    “cülgə”  
ifadəsini  yaşatmasıdır.
 
Tükənməz folklor xəzinəmizdə bu cür  əvəz-
siz  incilər, böyük  sənətkarlıqla  yaradılmış  baya-
tılar, bayatı-bağlamalar  çoxdur.
 
Bütün bunlar Sarı Aşıq  və Xəstə Qasım kimi  
nəhəng  sənətkarların  yaradıcılıqları  üçün    bir 
qaynaq,  qida  mənbəyi  olmuşdur.  Xalq  ədəbiy-
yatından  bəhrələnən  sənətkarların  yaradıcılığı 
ölməzlik qazanır, zaman-zaman yaşayır və  sahi-
binə  böyük  şöhrət  qazandırır.
 

 
127 
Sarı  Aşığın  bir  sıra  bağlama-bayatıları  son 
zamanlara  qədər  bağlı  qalmışdır.  Onlardan  biri 
aşağıdakıdır. 
 
Aşıq deyər, bir ata, 
Bir oğuldu, bir ata, 
Yeddi dəvə, qırx qatır, 
Yüklənibdir bir ata. 
 
Necə  yəni?  Yeddi dəvəni, qırx qatırı bir ata 
necə yükləmək olar? Bu ki, ağlasığmazdır.  
Açması  belədir:  Yeddi  dəvənin  yununu 
qırxıb,  onları  bir-birinə  qatıb  bir  ata  yükləmək 
olar. 
Sarı  Aşıq  başqa  bir  bayatı    bağlamasında 
deyir:  
 
Mən aşiq, bay keçdi, 
Kasıbı  bay keçdi. 
Altı camış, yüz keçi, 
Qucağında çay keçdi.  
 
Bu  sadə  bir  şəkildə  qurulmuş  bayatı-bağla-
madır. Altı camış dedikdə, say etibarı ilə altı ca-
mış nəzərdə tutulmur. Yüz keçi dedikdə yüz keçi 
nəzərdə tutulmur. Yüz keçi üz keçi mənasındadır. 
Sarı  Aşıq  bildirir  ki,  məstimin  altı  camış  dərin-

 
128 
sindən,  üzü  keçi  dərisindəndir.  Məstimi  soyunub 
qucağıma  aldım  və  çayı  keçdim.  Əlbəttə  ki,  altı 
camışı, yüz keçini  qucağına alıb heç kəs çaydan 
keçə bilməz.  Bu bayatı bağlamalar əsrlərdən  bəri 
bağlı  qalmışdı.  Yüzlərlə  sənətkar  düşünmüş,  da-
şınmış,  lakin  onu  yozub  bir  yana  çıxara  bilmə-
mişdir.  Bu  dərin  qıfılbəndi,  bağlama-bayatını  
Aşıq  Şəmşir    ona  görə  aça  bilmişdir  ki,  o,  Sarı 
Aşıq  yaradıcılığına  dərindən  bələd  idi.  Aşıq 
Şəmşir  də Sarı Aşıq kimi məişət müşahidələrinə 
mey
dan  verir,  müəyyən  nişanələrlə  qapısı  bağlı 
sənət sarayına girə bilirdi.
1
 
Sarı Aşığın indiyə qədər açılmamış daha bir 
bağlama  bayatısına  diqqət  yetirək.  Sarı  Aşıq  bu 
bağlama  bayatıları  müşahidələrinə,  el  məişətinə, 
bələdçiliyinə güvənərək yaradır.   
 
Ağ at biyan içində, 
Quyru
ğu qan içində,  
Getdim atı tutmağa, 
Qaldım biyan içində.  
 
Biyan  otundan  şəkər-qənd-şirniyyat  hazır-
lanır.  Goranın  Xanqərvəndə  dönən  yolunun 
ətrafında  biyan  otu  bitir.  Biyan  otları  rəngarəng 
                                                 
1
 
Sədnik  Paşa Pirsultanlı. “Aşıq Şəmşirin poetik aləminə səyahət”. 
Bakı, “Təknur”, 2008. səh. 168-169 

 
129 
çiçəklər açsa da, daha çox ağ çiçək açırlar. Biyan 
otunun bitkisi 
böyüdükdə  hər  biri  bir  ağ  ata 
bənzəyir. Həmin bu ağ atın quyruğu  hesab edilən 
biyanın  iç  özəyi  qan  rəngində,  qan  damarı 
rəngində olur. Hər hansı bir adam  biyan otu olan 
sahəyə  girdikdə  onun  içərisindən  çətinliklə  çıxır. 
Sarı Aşıq buradakı hər misranı müəmmalı şəkildə, 
məcazi  şəkildə  dilə  gətirir.  Əgər  biyan  otu 
haqqında  məlumatın  olmasa  bu  bağlama-bayatını 
açmaq müşkül olardı.  
Sarı  Aşıq elə bağlama bayatılar yaradır ki, o 
eyni  zamanda  möhtəşəm  həyat  nümunəsi  kimi, 
həm  də  yanıltmac  kimi  səslənir.  Onları  söz-söz 
duya-
duya,  düşünə-düşünə  təhlil  etmədən  bayatı-
bağlamanın məzmununu açmaq olmur. Məsələn: 
 
Mən aşiq, qardaşıdı,  
Dağlardan qar daşıdı,  
Anamın oğluydu, 
Atamla  qar daşıdı. 
 
Bayatı-bağlamanın  daxilinə,  məzmununa  
daxil  olduqda  mətləb  daha  asan,  anlaşıqlı  başa 
düşülür.  Birinci  misrada  qardaşımaqdan  söhbət 
gedir.  İkinci  misrada  həqiqətən  dağdan  qar 
daşınır,  üçüncü  misrada  qız  bildirir  ki,  bu  oğlan 
anamın  oğludur,  dördüncü  misrada  (mətləbi 

 
130 
çaşdıran  misrada)  bildirilir  ki,  qardaşımla  qardaş 
yox, atamla 
qardaşım  dağlardan  qar  daşıdı. 
Bağlama-bayatıda  əsl  açar  olan  fikri  və  ifadəni 
axtarıb  tapmaq,  ondan  sonra  bağlı  qapıya  açar 
salmaq, qıfılı açmaq olar.  
Sarı Aşıq həyat hadisələrinə, epizodik məsə-
lələrə böyük həssaslıqla  yanaşır, onlardan nəticə 
çıxararaq öz müşahidəsinə arxalanaraq yeni, oriji-
nal  və  bənzərsiz  bayatı-bağlamalar  yaradır.  Az 
qala  onun  bu  səpkili  bayatı-bağlamaları  yanılt-
mac
lar qədər insanı çaşdıracaq bir mövqe qazanır.  
Bir  kişiyə  müəyyən  günahına  görə  cəza 
verirlər  ki,  ona  qırx  gün  yemək  verilməsin,  ac 
qalsın,  yaşasa  yaşasın,  ölsə  ölsün  kişinin  qızı 
atasını  yaşatmaq  üçün  onun  yanına  gəlir, 
ölməməsi  üçün  qırx  gün  atasına  döşündən  süd 
verir. Bu hekayəti eşidən Sarı Aşıq onun əsasında 
bir bayatı bağlama yaradır.  
 
Mən aşiqəm, yazıyam, 
B
aharıyam, yazıyam, 
Atam mənim oğlumdur, 
Bəs mən kimin qızıyam? 
 
 
Buna bənzər bir bayatı-bağlama da yaradır.  
 
Mən aşiqə ustakar, 
Nədən olsun usta kar? 

 
131 
Süd istər, məmə istər, 
Şagird laldı, usta kar.  
 
 
Bu  bayatı-bağlama    ana  ilə  uşaq  haqqında 
düzəlmiş bayatı-bağlamadır.  
Uşaq  acıb  məmə  istəyir,  süd  istəyir.  Lakin 
şəyird  olan  körpənin  dili  açılmamışdır.  O,  laldır. 
Usta olan ana isə yatdığı üçün kardır.  
Sarı  Aşığın  başqa  bir  bayatı-bağlaması 
belədir: 
 
Mən aşiq ikisinə, 
İki dil, iki sinə, 
Bir ağacda beş alma, 
Gün düşüb ikisinə.
1
  
 
Bu  bayatı-bağlamada  müəmma:  bir  ağacda  
beş  alma,  gün  düşüb  ikisinə.  Burada  beş  alma 
“pənc  -əl-əla”  yəni  beş  rükət    namazdan  söhbət 
açılır.  Bu  namazlardan  birinci  sübh  namazının 
üstə gün düşmür, ikinci yəni ikisinin – zöhr və əsr 
nama
zlarının  üstünə  gün  düşür,  məğrib  və  işa 
namazlarının  üstünə  isə  gün  düşmür.  Gecəyarı 
namaza kim gecikirsə ona qəza namazı deyirlər.  
                                                 
1
 
Sarı  Aşıq. Şeirlər. Azərbaycan Dövlət Nəşriyyatı. Bakı 1966. səh. 
41 

 
132 
Həmin  mətləbi  Aşıq  Ələsgər  özünün  “Yü-
küm” adlı divanisində geniş şərh etmişdir.  
 
Ələstüdən  bəli deyən əcəb xoş haldı yüküm, 
Beş gözəlin  aşiqiyəm vəmi camaldı yüküm, 
Həm dərindi, həm dayazdı, həm acıdı, həm şirin, 
Zəhmətdə  səbr, halal ləzzətdə baldı yüküm.
1
 
 
Sarı  Aşıq  özgə  bir    bayatı-bağlamasını  belə 
tamamlayır.  
 
Mən aşıq  qan ayağı, 
Qan əli, qan ayağı, 
Aşiq bir hikmət görüb, 
Üç başı, on ayağı.
2
  
 
Burada  müəmma  son  beytdədir.  Aşıq  bir 
hikmət görüb, Üç başı on ayağı. Üç başı dedikdə 
sağınçının,  inəyin  və  buzovun  başları  nəzərdə 
tutulur. On ayaqdan ikisi sağınçının, dördü inəyin, 
dördü də buzovundur.  
Sarı Aşığın bağlama bayatıları  özünə məxsus 
şəkildə qurulmuş və yaddaşlara həkk olunmuşdur. 
Onun  bayatı-bağlamaları  çox  orijinal  və  özünə-
                                                 
1
 
Aşıq  Ələsgər. (toplayanı İslam Ələsgərov). Bakı. “Elm” Nəşriyyatı. 
1973. səh. 295 
2
 
Sarı  Aşıq. Şeirlər. Azərbaycan Dövlət Nəşriyyatı. Bakı 1966.səh. 37 

 
133 
məxsus keyfiyyətlərə malikdir. O, bu bağlama ba-
yatıları dərin müşahidələrinin köməyi ilə yaradır. 
O dağları, çayları seyr edə-edə onun faunasına və 
florasına diqqət yetirə-yetirə onlara uyğun, onların 
təbiətinə  uyğun  nümunələr  yaradır.  Ona  görə  də 
onun bayatı bağlamaları da cinaslı bayatıları kimi 
bir sənət incisi kimi dərhal seçilir.  
Bəzən Sarı Aşıq yaratdığı bağlama bayatının 
özü ilə yanaşı cavabını da şeirlə dilə gətirir. Gü-
man edir ki, onun müəmma-bayatı şəklində  düz-
düyü  şeir  parçasını  hər  kəs  onun  kimi  müşahidə 
edə  billməz.  Özü  üçün  sirli-sehrli  bağlama  baya-
tıları  yaradarkən  onun  cavabını  da  söyləməyi 
zəruri hesab edir.  
 
Mən aşiq bar verər, 
Dən-dən  nübar verər, 
O hansı ağacdır?  
Çiçəkləməz bar verər.  
 
 
Bioloqlar  yaxşı  bilir  ki,  dağdağan  ağacı 
çiçəkləmir, ona görə ki, onda daxilən mayalanma 
gedir.  Sarı  Aşıq  yaratdığı  bağlamasının  cavabını 
belə dilə gətirir.  
Mən aşıq bar verər, 
D
ən-dən nübar verər, 
Dağdağan ağacıdır, 

 
134 
Çiçəkləməz bar verər.  
 
Başqa bir nümunə:  
 
Zülfün ucu gümüşdür, 
Sal boynuna ilişdir. 
Bar verir, kölgə salmır, 
Aşıq, o nə yemişdi? 
 
Cavab: 
 
Zülfün ucu ilandır, 
Sal boynuma dolandır. 
Bar verir, kölgə salmır, 
Bilin, o d
ombalandır. 
 
Sarı  Aşığın  elə  bağlama-bayatıları  vardır  ki, 
bəzən  onun    ümumi  bayatı-bağlamalar  içərisində 
izini itirirlər.  Məsələn:  
 
Aşıq, beldən  yuxarı,  
Şana teldən yuxarı. 
Aşıq bir hikmət görüb, 
Dizi beldən yuxarı.  
Hamının  müşahidə  etdiyi  bu canlını  heç  kəs 
nəzmə  çəkib,  özünəməxsus  bir  şəkildə  bayatıya 
gətirməmiş,  ondan  bayatı-bağlama  düzəltməmiş-

 
135 
dir.  Gör  Sarı  Aşıq  həmin  bağlama-bayatının 
cavabını nə ustalıqla dilə gətirir:  
 
Aşıq beldən yuxarı, 
Şana teldən yuxarı. 
Buynuzlu çəyirtkədir, 
Dizi beldən yuxarı.  
 
Buna bənzər canlılar haqqında  daha maraqlı  
bayatı-bağlamaya nail  olur. Məsələn: 
 
Göydə uçur quş  deyil, 
Buynuzu var qoç  deyil. 
Üçcə  günlük  ömrü var, 
O sən bilən quş deyil.  
 
Bu  cür  mürəkkəb  və  cavabı  çətin  tapılan  
bağlama  bayatıları  Sarı  Aşıq  özü  öz bayatıları 
ilə açır.   
 
  
Qanadı  var quş deyil, 
Buynuzu var qoç  deyil. 
Üçcə  günlük  ömrü var, 
Kəpənəkdir,  quş deyil.  
Yəqin  ki,  Sarı  Aşığın  bağlama  bayatıları  bu 
deyilənlərlə  tamamlanmır.  Axtarışlar  nəticəsində 
Sarı  Aşığın  bağlama-bayatıları  toplanılacaq,  təh-

 
136 
lilə cəlb ediləcək və onların haqqında daha dəyərli 
sözlər deyiləcəkdir.  
Sarı  Aşıq  bağlama-bayatıları  elə  asan 
yaratmır ki, hər yetən bağlama-bayatı açan olsun. 
Böyük  sənətkarlar  gələcəkdə  dərin  qıfılbəndlər 
sarayı  qurmaq  üçün  onun  bağlamalarının  qızıl 
kərpiclərindən istifadə etsinlər. Xəstə Qasım, Aşıq 
Ələsgər  kimi  böyük  sənətkarlar  dönə-dönə  öz 
sələfləri olan Sarı Aşığa əhsən desinlər.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
NƏTİCƏ 
 

 
137 
ХВЫЫ ясрин нящянэ сималарындан олан 
Сары  Ашыьын  байаты  йарадыжылыьы 
Азярбайжан  ядябиййатында  хцсуси  бир 
мярщяля  тяшкил  едир.  Сары  Ашыгдан  яввял 
вя 
сонра 
йашайыб-йаратмыш 
байаты 
йарадыжыларындан  щеч  бири  онун  фятщ 
етдийи зирвяйя йцксяля билмямишдир. 
Сары 
Ашыьын 
Азярбайжан 
ядябиййатындакы  рол  вя  мювгейини  йалныз 
ХЫХ  яср  ашыг  шеиримизин  эюркямли 
нцмайяндяси Ашыг Ялясэярля мцгайися етмяк 
мцмкцндцр. 
Сары 
Ашыг 
Азярбайжан 
ядябиййатынын  байаты,  Ашыг  Ялясэяр  ися 
гошма ганадыдыр. 
Sarı  Aşıq  yığcam,  lakonik  tərzdə,  dörd 
misralı  bayatıda  öz  hissini,  məhəbbətini,  istəyini 
elə sənətkarlıqla  çatdıra bilir, onu elə poetik dillə, 
canlı, yaddaqalan  bədii lövhələrlə verir ki, istər-
istəməz bunlar insanı ilhamlandırır, vəcdə gətirir, 
mənən  zənginləşdirib  düşündürür,  təsirləndirir; 
yatmış  fikir  və  duyğularını  yenidən  oyadır.  Bax, 
budur,  Sarı  Aşıq  poeziyasının  cazibə  qüvvəsi, 
fərdi məziyyəti.
1
  
Sarı Aşığın bayatıları folklor xəzinəsində öz 
qiymətini saxlayan ləl daşlarıdır.  
                                                 
1
 
S.Paşayev. “Azərbaycan folkloru və Aşıq  yaradıcılığı”. Azərbaycan 
Dövlət Universiteti nəşriyyatı.  Bakı, 1989. səh. 49 

 
138 
Xalq  şeiri  xalq  düzgülərində,  bayatılarında 
dilimizin qızıl külcəsini təşkil etsə də, Sarı Aşığın 
zərgər  dəqiqliyi  ilə  işlənmiş  cinaslı  baytıları  və 
bağlama bayatıları əvəzedilməz sənət inciləridir.
1
 
Çünki  o  nümunələr  Sarı  Aşığın  istedadının  gücü 
ilə  yaranmışdır.  Bunlar  memarlıq  abidələridir.  
Sarı  Aşığın  insanı  heyrətdə  buraxan    sənət  dün-
yasıdır. 
Sarı Aşıq   özü  də bunu  qabaqcadan  bilirdi  
ki,  “eşqdən  Cünun  olan”lar  öz  dərdlərinin  təsəl-
lisini    onda  tapacaqlar.  Çünki  o,    dərdiməndir, 
dərdi  də  dərdiməndə  deyirlər: 
 
Mən  aşıq, dərdi  məndə, 
De  dərdin, dərdiməndə. 
Eşqdən  cünun olanın, 
Tapılar dərdi  məndə. 
 
 
Sarı  Aşıq  qəlbini  dərindən  oxuyan, duyan 
Zakir  bir  bayatısında  belə  deyir: 
 
Gəldi  bir  yaxşı suvar 
Gir  bağa, yaxşı  suvar 
 
 
                                                 
1
 
Sədnik  Paşa Pirsultanlı. “Aşıq Şəmşirin poetik aləminə səyahət”. 
Bakı, “Təknur”, 2008. səh. 167 

 
139 
Aləmin  malı, mülkü 
Aşiqin  Yaxşısı  var.
1
 
 
Bayatı  Zakirə  məxsus  olsa  da burada   Sarı  
A
şığın  nəfəsi, amalı yaşayır. “Aləmin malı, mül-
kü    var”,    amma    Sarı    Aşığın    bircə    Yaxşısı.  
Zakir  də  bu  bayatıda  Sarı  Aşığın  öz  eşqindən  
dön
məzliyini,  yar yolunda  mətinliyini,  eyni  za-
manda sevginin-
mənəvi dövlətin maddi  sərvətdən  
“malü-
mülk”dən  üstünlyünü  ifadə  etmişdir. 
Sarı Aşıqla Yaxşının  eşq  macərası  özündən  
sonra  dillər  əzbəri  olmuş, çoxları  bu  eşqə həsəd 
aparmışlar.  Özünün  Aşıqla,  sevgilisini  də  Yax-
şıyla  müqayisə  edənlər  də  olmuşdur. Bunlardan  
biri  də  Məhəmməd  bəy  Aşiqdir: 
 
 
Qarşıda  yaxşı  Pəri, 
T
ərlanın  yaxşı  pəri. 
Mən  Aşiqdən  yaxşıyam, 
Yaxşıdan   yaxşı  Pəri.
2
 
 
 
                                                 
1
 
Q.Zakir. Əsərləri.  Azərbaycan Elmləri Akademiyası Nəşriyyatı. 
Bakı 1964. səh. 522 
2
 
Sədnik    Paşayev,  “Xalq  poeziyasında  Sarı  Aşıq  ənənələri”,   
“Kirovabad kommunisti”  qəzeti,  29 sentyabr  1983-cü il. Sədnik  
Paşa  Pirsultanlı,  “Azərbaycan  folkloruna  dair  tədqiqlər”,  Gəncə, 
“Pirsultan” 2006, səh. 270
 

 
140 
Sarı  Aşıqdan  əvvəl  və  sonra neçə-neçə  is-
te
dadlı  sənətkar  bayatı  düzüb-qoşmaq  təşəbbü-
sündə  olmuşdur.  Lakin  onlardan  heç  biri  əvvəl-
lərdə  də qeyd  etdiyimiz  kimi  Sarı  Aşığın  fəth 
etdiyi zir
vəyə  yüksələ  bilməmişdir.  Azərbaycan 
ədəbiyyatında  cilalı,  bitkin,  bədii  cəhətdən    mü-
kəmməl    bayatı    yaratmaq  ənənəsi    Sarı    Aşığın  
adı  ilə    bağlı    olaraq    qalır.  Sarı  Aşıq  məlumdur  
ki,  cinaslı    bayatı  yaradıcısıdır.  Aşığın    bayatı-
bağlamalara  meyli  də  bununla  bağlıdır . Demək  
olar  ki, bayatı – bağlamaların  əksəriyəti  cinaslar  
üzərində    qurulur.  Mətləb    cinasla-cinas,  sözlə  - 
söz,  arasında  gizlənir,  nəticədə  bayatı-bağlamanı  
açanda  həmin  cinaslardan  biri olur. 
Can  ev
i  tapmaca, köynəyi  bayatı  olan  hər  
tapmacaya  bayatı-bağlama  demək olmaz. Bayatı-
bağlamalar    cinaslarla    qurulduğu    halda,  o    biri  
bayatışəkilli  tapmaca  sadə  bir  şəkildə qurulur. 
Sənətkarlıq  baxımından  tapmacaların  yarat-
dığı  bayatılar, ata  sözlərinin  meydana  gətirdiyi  
bayatılardan  daha  kamildir.  Çünki  tapmacalar  
əsasında yaranan  bayatı-bağlamarın cinaslı  baya-
tılar əsasında qurulması nəinki, gələcəkdə  qoşma-
qıfılbəndlər üçün, hətta  təcnis  binalarını  qurmaq 
üçün də bir zəmin, bir başlanğıc  olmuşdur. 
Sarı    Aşığın    bayatılarının  ürəklərdə    yurd–
yuva  bağlamasının səbəblərindən  biri,  bəlkə  də 

 
141 
başlıcası,  həmin  bayatıların  böyük  məharətlə, 
sənətkarlıqla  yardılması   və  oradakı  səmimi   və  
ülvi hisslərin yüksək və  bədii  bir  dillə  tərənnüm  
olunmasıdır. 
Xalq ədəbiyyatı  qaynaqlarından, xalq həyatı, 
xalq dili və bədii  təfəkküründən mayalanıb infişaf 
etdiyini  Sarı  Aşığın  yaradıcılıq    üslubu  da  sübut 
edir:  o,  bizim  xalq  ədəbiyyatının  güclü  qanadı  
olan bayatılar şəklində yazıb-yaratmışdır. Əsərlə-
rində  məhəbbətin  tərənnümü  böyük  yer  tutmaqla  
bərabər, ictimai-siyasi motivlər də güclüdür. Onun 
şeirlərinin lirik qəhrəmanı xəyali hurilər, qılman-
lar  deyil,  gözəl,  təmiz,  real  insandır.  O,  gözəli  
konk
ret insani cizgilərlə təsvir edir. 
Yazılı  və  şifahi   poeziyanın başqa  janrları 
ilə müqayisədə demək olar ki, bayatı xalq  məişə-
tinə  daha  çox  yaxındır. Bir  qədər obrazlı  desək, 
bayatı xalqın  bağrının  başındadır.  Məhz  buna  
görə    də    belə    kütləvi    poeziya    xəzinəsi    daxi-
lində  “əriməmək”,  fərdi  mövqe  qazanmaq ol-
duqca çətin  bir  məsələdir. Sarı  Aşıq  bu zəngin  
xəzinə daxilində, nəinki itib-batmamış, hətta o, öz  
istedadının qüdrəti ilə həmin sahədə xüsusi  möv-
qe  qazana bilmişdir.  Bax, Sarı  Aşığın  bir  sənət-
kar  kimi  böyüklüyü
, əzəməti  bundadır. 
Sarı  Aşığın  özünəməxsus  bir  ustalıqla 
yaratdığı  cinas qafiyəli bayatılar yeni təşbihlərlə 

 
142 
elə  gözəl  bəzənmişdir  ki,  istər-istəməz  insanı 
təsirsiz buraxmır. 
Bizcə bundan sonra sənət meydanına gəlmiş 
olan  Xəstə  Qasım  bu  zəngin  xəzinədən  istifadə 
yolu ilə təcnisin binalarını qoymuşdur. 
Sar
ı  Aşığın  xəmiri  bayatı  ilə  yoğrulub, 
kündəsi  bayatı  ilə  tutulub.  Yeddi  hecalı  bayatı, 
dörd misralı, birinci, ikinci və dördüncü misraları 
həmqafiyə, üçüncü misrası sərbəst olan bu kiçik, 
lirik şeir parçasında bir tamlıq, bir bitkinlik vardır 
ki,  bu  poetik  aləmdə  bir  dünya  yaşayır.  Hiss  və 
həyəcan,  emosiya  onun  canına  hopmuşdur.  Bu 
kiçik  poetik  şeir  forması  –  bayatı  Sarı  Aşığın 
adına  yazılmışdır.  Sarı  Aşıq  sanki    bu  kiçik  şeir 
janrının  sahibidir,  varisidir.  Azərbaycan  poeziya-
sında  Sarı  Aşıq  dedikdə  bayatı,  bayatı  dedikdə 
Sarı Aşıq yada düşür.  Sarı Aşığın qızıl kərpiclərlə 
tikilmiş,  ucaldılmış  bayatı  sarayı  zaman-zaman 
yaşayacaq,  nəsildən-nəsilə,  əsrdən-əsrə  soraq 
verəcək.  Onu  yaddaşlarda  yaşadanları,  haqqında 
bircə  kəlmə  söz  deyəni  özü  ilə  bərabər  yaşada-
ca
qdır. Mən fəxr ediərm ki, o qızıl saraydakı qızıl 
kərpiclərdən  biri  də  mənimdir.  Üzərinə  “Sədnik 
Paşa  Pirsultanlı”  yazılmışdır.  Mən  Sarı  Aşığın 
həyat  və  yaradıcılığını,  bayatılarını  toplamışam, 
incələmişəm, haqqında qəzet və jurnallarda dəyər-
li məqalələr yazmışam. İndi isə “Azərbaycan poe-

 
143 
zi
yasında Sarı Aşığın bayatı zirvəsi” adlı monoq-
rafi
yasını  dünyaya  gətirirəm.  Bu  mənim  Azər-
baycan  folkloruna,  klassik  sənətkarlara,  ölməz 
Sarı Aşığa hədiyyəmdir.  Mən bundan milli qürur 
duyuram.  Yəqin  ki,  gələcək  nəsillər  Sarı  Aşıq 
kimi klassiklərlə yanaşı, məni də unutmayacaqlar. 
Gələcək  nəsillər  zaman-zaman  mənim  bu  tarixi 
xidmətlərimi xatırlayacaqlar. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
144 
Sədnik  Paşa  Pirsultanlının   
(Paşayev  Sədnik  Xəlil  oğlu)   
qısa tərcümeyi-hal 
 
 
1.
 
Paşayev Sədnik Xəlil oğlu. 
2.
 
Pirsultanlı. 
3.
 
Şair. 
4.
 
Filologiya elmləri  doktoru, professor. 
5.
 
1988-
ci ilin dekabr ayının 30-da “Əmək vete-
ranı”, 1992-ci ilin may ayının 4-də “Əməkdar 
Mədəniyyət işçisi”, 2007-ci ilin yanvar ayında 
“Qabaqcıl  Təhsil  işçisi”,  Türkiyə  Cumhuriy-
yəti Kültür Bakanlığının “Teşekkür belgesi”-ni 
almışdır. 
6.
 
20 may 1929-
cu  il  tarixdə  Azərbaycan Res-
publikasının  Daşkəsən  rayonunun  Qazaxyol-
çular kəndində  anadan olub. 
7.
 
1946-
cı  ildə  “Daşkəsən”  qəzetində  “Zəfər 
bayramı” adlı ilk şeiri çap olunub. 

 
145 
8.
 
Natamam  orta  təhsilini  Qazaxyolçular  kən-
dində,  orta  təhsilini    Dəstəfur  internat  məktə-
bində alıb.  1950-ci ildə H.B.Zərdabi adına Ki-
rovabad D
övlət  Pedaqoji  İnstitutunun  (indiki 
Gəncə  Dövlət  Universitetinin) birinci kursuna 
qəbul olunub, 1954-cü ildə Azərbaycan dili və 
ədəbiyyatı fakültəsini   bitirib.   
9.
 
2004-
cü ildən AYB-nin üzvüdür. 
10.
 
 1955-
ci  ildən  1970-ci  ilə  qədər  “Yeni  Daş-
kəsən”  (Daşkəsən),  “Mübariz”  (Goranboy)  və 
“Ye
nilik”  (Kəlbəcər)  rayon  qəzetlərində  re-
daktor, “Kirovabad kommunisti” qəzetinin mə-
sul  katibi  işləyib.  1970-ci  ilin  oktyabr  ayında 
H.B.Zərdabi adına Kirovabad Dövlət Pedaqoji 
İnstitutuna  müsabiqə  yolu  ilə  müəllim  qəbul 
olunub,  baş  müəllim,  dosent  vəzifələrində 
işləyib.  Hal-hazırda  Gəncə  Dövlət  Universite-
tinin professorudur.  

 
146 
11.
 
1993-
cü  ildə  Ankarada  keçirilən  “İpək  yolu 
uluslararası  xalq  ədəbiyyatı  simpoziumu”nda 
və  Nevşehirdə  keçirilən  “Hacı  Veli  Bektaşi” 
törənində məruzəçi kimi çıxış edib. 
1955-
ci ilin iyul ayından “Bilik” cəmiyyətinin, 
1960-ci ilin iyun 
ayından  Jurnalistlər  Birli-
yinin, 1989-
cu ilin aprel ayından Aşıqlar Birli-
yinin, 1998-ci ilin 
oktyabr ayından Azərbaycan 
Vətən Müharibəsi Veteranlar Birliyinin (fəxri), 
2003-
cü  ilin  iyun  ayından  Yeni  Azərbaycan 
Partiyasının,  2004-cü  ilin  aprel  ayından 
Yazıçılar Birliyinin üzvüdür. 
12.
 
 Almaniya Avropa Türk-
İslam  Birliyinin  də-
vəti  ilə  “Yunis  İmrəyə  sevgi  ili”  kutlama-
larında  məruzəçi  kimi  çıxış  edib,  Türkiyədə 
elmi  konfraslarda  və  simpoziumlarda  iştirak 
edib, İranda yaradıcılıq səfərində olub. 

 
147 
13.
 
 2007-
ci  ildə  “Azərbaycan  Respublikasının 
Əməkdar  müəllimi”,  2009-cu  ildə  “Tərəqqi” 
medalı ilə təltif olunub. 
14.
 
  
www.sednikpasapirsultanlı.net
 
 15.  
Kitablarının siyahısı 
1.
 
Лалə. Ашыг Бəсти. Эəнcлик, Бакı, 1969,  
     
55 səh. 10.000 nüsxə 
2.
 
Йашайан  əфсанəлəр,  Эəнcлик,  Bakı,  1973,            
78 səh. 4.000 nüsxə 
3.
 
Xəstə  Гасым.  Эəнcлик,  Bakı,  1975,  səh  64, 
2.200 nüsxə 
4.
 
Йурdумузун əфсанəлəри. Бакı, 1976, 45 səh. 
30.000 nüsxə 
5.
 
Низами  вə  фолклор.  Билик,  Бакı,  1976,  65 
səh. 2.500 nüsxə 
6.
 
Йанардаь əфсанəлəри. Эəнcлик, Bаkı, 1978, 
160 səh. 20.000 nüsxə 

 
148 
7.
 
Азəрбайcан xалq йараdыcылыьынын inkişafı 
Билик, Бакı, 1981, 40 səh. 1000 nüsxə 
8.
 
Низами  və  xalq  əfsanələri.  Эəнcлик,  Бакı, 
1983, 128 səh.  4.000 nüsxə. 
9.
 
Байатылар  (топлайанлар:  В.Вəлийев,  С.Па-
шайев). Йазыçы, Бакı, 1985, 200 səh. 40.000 
nüsxə. 
10. 
Azərbaycan əfsanələrinin öyrənilməsi. Билик, 
Бакı, 1985, 70 səh, 500 nüsxə. 
11.
Азəрбайcан xalq əфсанəлəри, Йазычы, Бакı, 
1985, 285 səh, 50.000 nüsxə. 
12. 
Азəрбайcан  mifoloji  мəтнлəри,  Елм,  Бакı, 
1988, (
топлайанлар  Сəдник  Пашайев, 
Маqбет  Əщмəдов,  Ариф  Рəщимов,  Ариф 
Аcаlov), 180 səh, 25.000 nüsxə. 
13. 
Азəрбайcан 
f
олклору 
вə 
ашыq 
йарадыcылыьы  (дəрс  vəsaiti),  Азəрбайcан 

 
149 
Дöвлəт  Университеtи  Нəшрийyаты,  Бакı, 
1989, 88 səh,   500 nüsxə. 
14. 
Azərbaycan  xalq  dastanlarının  tədrisinə  dair 
(metodik  göstəriş),  Bakı,  1989,  48  səh,  500 
nüsxə.  
15. 
ХЫХ əsr Азəрбайcан ашыq йараdыcылыьы 
(
дəрс  vəsaiti),  Азəрбайcан  ДПИ-нин 
нəшрийyаты, Бакı, 1990,  98 səh, 500 nüsxə. 
16. 
Öz  səsim    (şeirlər),  İdeya  nəşriyyatı,  Gəncə, 
1990,   72 səh, 500 nüsxə. 
17. 
Азəрбайcан  xalq  сюйлəмəлəри,  Йазыçы, 
Бакı, 1992, 211 səh, 10.000 nüsxə. 
18. 
Пирсултан  булаьы  (шeирлəр),  Елм,  Бакı, 
1994, 110 səh, 1000 nüsxə. 
19. 
Инcичичəyим  (шeирлəр),  Эəнcə,  1996,  100 
səh, 500 nüsxə 
20. 
Караьан  Усубун  lətifələri,  Gəncə,  1997, 
тəкрар nəşr. 2000, 2001,  37 səh, 1000 nüsxə. 

 
150 
21. 
Xalqın söz mirvariləri, Азəрнəшр, 1999, 110 
səh, 500 nüsxə. 
22. 
Илащи бир сəс (шeирлəр), Эəнcə, 1999, 110 
səh, 500 nüsxə. 
23. 
Унну  Аьcанын  lətifələri,  Еколоgiya  nəş-
riyyatı, Эəнcə, 1999, 60 səh, 500 nüsxə. 
24. 
Ağdabanlı şair Qurban, Эəнcлик, Бакı, 2000, 
177 səh, 500 nüsxə. 
25. 
Дабровол  Qасымын  lətifələri,  «Əsgəroğlu», 
Gəncə, 2001, 62 səh, 200 nüsxə. 
26. 
Йəщйа бəй Дилгəмə el-oba məhəbbəti, Бакı, 
Аэащ 2001, 105 səh, 600 nüsxə. 
27. 
Ашыq  Бəсти  “Bənövşələr”  “Əсэəроьлу”, 
Gəncə, 2001, 80 səh, 300 nüsxə 
28.
Heca  vəznli  şeir  və  mənzum  atalar  sözləri, 
Эəнcə, Аэащ, 2001, 110 səh, 200 nüsxə. 
29. 
Heca  vəznli  tapmacaların  inkişafı,  Agah 
nəşriyyatı, Gəncə, 2001, 110 səh, 300 nüsxə. 

 
151 
30. 
Азəрбайcан  епосунуn  əфсанə  qaynaqları, 
Азəрнəшр, Бакı, 2002, 102 səh, 500 nüsxə. 
31.
Qaraxanlı  Künə  Dəmirin  lətifələri,  Gəncə, 
«Pirsultan», 2002,   51 səh, 200 nüsxə. 
32. Q
амышлы  шаир  Рцстəм,  «Laçın  qaya,  çal 
yadıma  düşəndə»,  Gəncə,  «Pirsultan»,  2002, 
80 səh, 300 nüsxə 
33. Yuxular 
олмасайды, «Pirsultan», 2002,  60 
səh, 150 nüsxə. 
34. 
Озан-Ашыq  сəнəтинин  nəzəri  мəсəлəлəри, 
Бакı, Озан, 2002, 208 səh, 250 nüsxə. 
35. 
Озан-Ашыq 
йарадыcылыьынa 
dair 
арашdıрмалар,    Ы  cилd,  Эəнcə,  «Pirsultan», 
2002, 203 səh, 150 nüsxə. 
36. 
Озан-Ашыq 
йарадыcылыьынa 
dair 
арашdырмалар,  ЫЫ  cилd,  Эəнcə, 
«Pirsultan», 2002, 230 səh, 100 nüsxə. 

 
152 
37.
Бир  ичим  нəьмə  (шeирлəр),  Эəнcə, 
«Pirsultan», 2003,  70 səh, 100 nüsxə. 
38.
Щecа  вəзнли  байаты  və  qошма  möcüzələri, 
Gəncə, «Pirsultan», 2003, 80 səh, 100 nüsxə. 
39. 
Эəнcəбасар  lətifələri,  Эəнcə,  «Аgah»,  2005, 
201 səh, 300 nüsxə. 
40. 
Бир  чичəк  дə  Вəтəндir,  Эəнcə,  2005,  127 
səh, 200 nüsxə. 
41. 
Əsatirlər, əfsanələr, rəvayətlər (S.P.Pirsultanlı 
və  digər  müəlliflər),  “Şərq-Qərb”,  2005,  304 
səh, 2500 nüsxə. 
42. 
Мир Cəфəр Баьыров йаddашларда, «Pirsul-
tan», Gəncə, 2005, 80 səh, 100 nüsxə. 
43. 
Елдəн-обадан  eşitdiklərim,  Gəncə,  «Аgah», 
2005, 170 səh,  200 nüsxə. 
44. 
Yıldızdağdan  əsən  külək,  Gəncə,  2006,  100 
səh, 200 nüsxə. 

 
153 
45. 
Azərbaycan folkloruna dair tədqiqlər, Gəncə, 
2006, 402 səh, 200 nüsxə. 
46.
Publisistika və folklor, Gəncə, 2007, 330 səh, 
200 n
üsxə. 
47.
Azərbaycan  əfsanə  və  rəvayətlərinin  ədəbi 
abidələrimizlə  müqayisəli  tədqiqi,  Elm,  2007, 
310 səh, 500 nüsxə. 
48.
Pirsultan  Pinarı  (Şeirlər),  «Pirsultan»,  Gəncə, 
2007,  666 səh, 100 nüsxə. 
49.Azerbaycan efsane ve rivayetlerinin Edebi 
Yapıtlarımızda Karşılaştırmalı Açıklaması Ba-
kü 2008
,  Bilim  yayınevi, 310 sayfa, 500 adet 
50. 
Saz  nəfəsli  şeirlərim,  «Pirsultan»,  Gəncə, 
2008, 121 səh,  200 nüsxə. 
51.
Aşıq  Şəmşirin  poetik  aləminə  səyahət, 
“Təknur”, Bakı, 2008,  295 səh, 500 nüsxə. 
52. 
Azərbaycan türklərinin xalq əfsanələri, Azər-
nəşr,  Bakı, 2009, 427 səh, 200 nüsxə. 

 
154 
53. “Novruz-
Qəndab”  və digər  məhəbbət  dastan-
larının    müqayisəli    tədqiqi,  Azərnəşr,  Bakı,  
2009 112 səh,  200 nüsxə. 
54. 
“Aşıq  Tifil  Əsəd  və  Aşıq  Ağbulaqlı  Aqil”, 
“Pirsultan”, Gəncə, 2009 114 səh, 100 nüsxə. 
55. 
“Qızıl  beşik  və  Ana  maral”,  “Pirsultan”, 
Gəncə, 2010, 126 səh, 100 nüsxə. 
56.  
“Lilpar    bulağı”,  “Pirsultan”,  Gəncə,    2010, 
120 səh, 100 nüsxə.  
57.
Altın  Beşik  ve  Anne  Geğik.  Gence  2010,  
Pirsultan  yayınevi, 130 sayfa, 100 adet 
58.
 
Azərbaycan aşıq yaradıcılığına dair araşdırmalar, 
“Azərnəşr”,  Bakı, 2010,  260  səh, 200 nüsxə. 
59. 
Azərbaycan folklorunda gülüş”, Gəncə Dövlət 
Universiteti 
nəşriyyatı,  2010,    130  səh.  200 
nüsxə  
60. “
Azərbaycan  yazarlar  aləmində əfsanə inci- 
        
ləri”.  Bakı, 2010, 360 səh.  200  nüsxə  

 
155 
61 
“Azərbaycan aşıq poeziyasında və yazılı poe- 
        ziya
da təcnisin inkişaf tarixi”, Bakı. “Azər- 
        
nəşr”,   2010, 156 səh, 200  nüsxə 
62.  Azerbaycan Türklerinin Halk Efsaneleri, 
Bakü,  2010
,  Azerneşr    yayınevi,  427  sayfa, 
200 adet 
63.  “Xəstə  Qasımın  ədəbi irsinin tədqiqi”, Bakı,      
      
“Azərnəşr”,  2011,  250  səh. 200 nüsxə 
64.  “XXI əsrdə Azərbaycan folklorundan incələ-   
       
mələr”.  Gəncə  Dövlət  Universiteti  nəşriy- 
       
yatı,  2010,  130 səh. 200 nüsxə 
65.  “Molla  Nəsrəddin  varislərinin lətifələri”,  
        
Gəncə Dövlət Universiteti nəşriyyatı, 2011, 
        
120 səh. 200 nüsxə 
66. 
Lilpar Çeşmesi (Türk dilinde) Gence 2011,   
       
Pirsultan  yayınevi, 157 sayfa, 100 adet 
67.  “Poeziya
mızda Sarı  Aşığın bayatı zirvəsi” 
        
Azərnəşr, 2011,  142  səh. 100 nüsxə 

 
156 
 
Sədnik Paşa Pirsultanlıya həsr 
olunmuş kitablar 
 
 
1. 
Ələsgər  Əlioğlu.  “Sədnik  Paşanın  yaradıcılılıq 
yolu”. “Səda”, Bakı,  1996. 52 səh. 100 nüsxə 
2.  Elm  və  sənət  adamları  Sədnik  Paşa  Pirsultanlı 
haqqında.  I hissə  “Pirsultan”,  Gəncə,  2003,  410 
səh. 300 nüsxə 
3.  Seyfəddin  Rzasoy.  “Azərbaycan  folklorşünaslıq 
tarixi və Sədnik Paşa Pirsultanlı”. “Nurlan”, Bakı, 
2008. 212 səh. 500 nüsxə  
4. 
Qasım Qırxqızlı. “Sədnik Paşa Pirsultanlının bədii 
yaradıcılığı”.  “Pirsultan”,  Gəncə,  2010,  130  səh, 
100 nüsxə 
5. Şakir Albalıyev. “Sədnik Paşa Pirsultanlı poeziya-
sına bir baxış”. “Pirsultan”, Gəncə, 2011, 80 səh, 
100 nüsxə 
6. Köçəri  Cəfərli. “Sədnik  Paşa Pirsultanlının təqdi-
matında:  Melodik  musiqi  çeşməsi  və  Aşıq  
Şəmşir”.  Bakı,  “Azərnəşr”,  2011,  126  səh,  200  
nüsxə 
7. Elm və sənət adamları Sədnik Paşa Pirsultanlı haq-
qında. II hissə Gəncə Dövlət Universiteti nəşriy-
yatı,  2011,  234 səh. 100 nüsxə 
 
 
 

 
157 
MÜNDƏRİCAT 
 
 
Bayatı yaradıcısı Lələ və  Sarı  Aşıq ............. 3  
 
 
I  FƏSİL 
 
Sari  A
şığın  həyatı   və   yaradıcılıq  yolu ...... 27 
 
a)  Sarı  Aşığın  dastan  yaradıcılığı ............... 47 
 
II   FƏSİL  
 
Sarı  Aşığın  bayatı  zirvəsi  .......................... 65 
 
a)  Sarı  Aşığın  cinaslı   bayatıları  ................ 73 
b)  Sarı  Aşığın  bağlama  bayatıları ............. 102 
 
Nəticə  ............................................................ 135 
 
Sədnik Paşa Pirsultanlının  
qısa  tərcümeyi-halı  ........................................ 142 
 

 
158 
 
Sədnik  Paşa Pirsultanlı 
Fil
ologiya elmləri  doktoru, professor   
 
 
 
 
  
Poeziyam
ızda  Sarı Aşığın 
bayatı   zirvəsi  
 
 
 
 
 
Operator  
və   dizayner: 
Turanə   Cəfərzadə 
 
 
 
 
 
Yığılmağa verilmişdir:  10.08.2011 
Çapa imzalanmışdır: 15.09.2011 
Qiyməti  müqavilə yolu ilə  
Tiraj: 100
 
 
 
 

---

Document Outline

• Аzərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü, professor