Klinik protokol Az
ərbaycan Respublikas
ı S
əhiyy
ə Nazirliyinin
İctimai S
əhi
yy
ə v
ə
İslahatlar M
ərk
əzind
ə haz
ırlanm
ış
dı
r.
Az
ərbaycan Respublikası Sə
hiyy
ə
Nazirliyi
kollegiyasının 21 iyun 2013
-cü il tarixli
22 saylı qərarı ilə
t
əsdiq edilmişdir
BÖYÜKLƏR VƏ YENİYETMƏLƏRDƏ
İİV/QİÇS
-
İN MÜAYİNƏ
VƏ
ANTİRETROVİRUS TERAPİYASI ÜZRƏ
KLİNİK PROTOKOL
Bakı
- 2013
Klinik protokol Az
ərbaycan Respublikas
ı S
əhiyy
ə Nazirliyinin
İctimai S
əhi
yy
ə v
ə
İslahatlar M
ərk
əzind
ə haz
ırlanm
ış
dı
r.
2
54.148
B 83
B 83 Böyükl
ər və yeniyetmələrdə İİV/QİÇS-in müayinə və
antiretrovirus
terapiyası
üzrə
klinik protokol.
– 2013. – 88 s
əh.
Klinik protokol Az
ərbaycan Respublikas
ı S
əhiyy
ə Nazirliyinin
İctimai S
əhi
yy
ə v
ə
İslahatlar M
ərk
əzind
ə haz
ırlanm
ış
dı
r.
3
Redaktor:
C.M
əmmədov
S
əhiyyə Nazirliyi İctimai Səhiyyə və İslahatlar
M
ərkəzinin direktoru, t.f.d.
T
ərtibçilər:
E.Alm
əmmədova Səhiyyə Nazirliyi Respublika QİÇS-lə Mübarizə
M
ərkəzinin direktoru
S.Əhmədova
S
əhiyyə Nazirliyi Respublika QİÇS-lə Mübarizə
M
ərkəzinin stasionar şöbəsinin müdiri
T.Heyd
ərova
S
əhiyyə Nazirliyi Respublika QİÇS-lə Mübarizə
M
ərkəzinin ambulator-yardım dispanser müşahidə
şöbəsinin müdiri
Y.Əliyeva
S
əhiyyə Nazirliyi Respublika QİÇS-lə Mübarizə
M
ərkəzinin ambulator-yardım dispanser müşahidə
şöbəsinin həkimi
Ş.İsmayılova
S
əhiyyə Nazirliyi İctimai Səhiyyə və İslahatlar
M
ərkəzinin Tibbi keyfiyyət standartları şöbəsinin
müdiri
R
əyçilər:
F.Sadıxova
Ə.Əliyev adına Azərbaycan Dövlət Həkimləri
T
əkmilləşdirmə İnstitutunun Epidemiologiya və
Mikrobiologiya kafedrasının müdiri, professor, t.e.d.
T.Eyvazov
Ə.Əliyev adına Azərbaycan Dövlət Həkimləri
T
əkmilləşdirmə İnstitutunun Yoluxucu xəstəliklər
kafedrasının müdiri, t.f.d.
Klinik protokol Az
ərbaycan Respublikas
ı S
əhiyy
ə Nazirliyinin
İctimai S
əhi
yy
ə v
ə
İslahatlar M
ərk
əzind
ə haz
ırlanm
ış
dı
r.
4
Sübutların etibarlılıq dərəcəsi və elmi tədqiqatların tipləri
Sübutların
etibarlılıq
d
ərəcəsi
Sübutların mənbələri
(elmi t
ədqiqatların tipləri)
Ia
Sübutlar meta-analiz, sistematik icmal v
ə ya
randomizasiya olunmuş klinik tədqiqatlardan (RKT)
alınmışdır
Ib
Sübutlar
ən azı bir RKT-dən alınmışdır
IIa
Sübutlar
ən azı bir yaxşı planlaşdırılmış, nəzarət
edil
ən, randomizasiya olunmamış tədqiqatdan
alınmışdır
IIb
Sübutlar
ən azı bir yaxşı planlaşdırılmış kvazi-
eksperimental t
ədqiqatdan alınmışdır
III
Sübutlar t
əsviri tədqiqatdan (məsələn, müqayisəli,
korrelyasion t
ədqiqatlar, ayrı-ayrı halların öyrənilməsi)
alınmışdır
IV
Sübutlar ekspertl
ərin rəyinə və ya klinik təcrübəyə
əsaslanmışdır
Klinik protokol Az
ərbaycan Respublikas
ı S
əhiyy
ə Nazirliyinin
İctimai S
əhi
yy
ə v
ə
İslahatlar M
ərk
əzind
ə haz
ırlanm
ış
dı
r.
5
Tövsiy
ələrin etibarlılıq səviyyəsi şkalası
Tövsiy
ələrin
etibarlılıq
s
əviyyəsi
Tövsiy
ələrin əsaslandığı sübutların etibarlılıq
d
ərəcəsi
A
RKT-l
ərin yüksək keyfiyyətli meta-analizi,
sistematik icmalı və ya nəticələri uyğun
populya
siyaya şamil edilə bilən, sistematik səhv
ehtimalı çox aşağı olan (++) irimiqyaslı RKT.
Sübutların etibarlılıq dərəcəsi Ia.
B
Kohort v
ə ya klinik hal - nəzarət tipli tədqiqatların
yüks
ək keyfiyyətli (++) sistematik icmalı, yaxud
Sistematik s
əhv riski çox aşağı olan (++) yüksək
keyfiyy
ətli kohort və ya klinik hal - nəzarət tipli
t
ədqiqat, yaxud
N
əticələri uyğun populyasiyaya şamil edilə bilən,
sistematik s
əhv riski yüksək olmayan (+) RKT.
Sübutların etibarlılıq dərəcəsi Ib və IIa.
C
N
əticələri uyğun populyasiyaya şamil edilə bilən,
sistematik s
əhv riski yüksək olmayan (+) kohort və
ya klinik hal - n
əzarət tipli və ya nəzarət edilən,
randomizasiya olunmamış tədqiqat, yaxud
N
əticələri uyğun populyasiyaya bilavasitə şamil edilə
bilm
əyən, sistematik səhv riski çox aşağı olan və ya
yüks
ək olmayan (++ və ya +) RKT.
Sübutların etibarlılıq dərəcəsi IIb.
D
Klinik hallar seriyasının təsviri, yaxud
N
əzarət edilməyən tədqiqat, yaxud
Ekspertl
ərin rəyi.
Yüks
ək səviyyəli sübutların mövcud olmamasının
göst
əricisidir.
Sübut
ların etibarlılıq dərəcəsi III və IV.
Klinik protokol Az
ərbaycan Respublikas
ı S
əhiyy
ə Nazirliyinin
İctimai S
əhi
yy
ə v
ə
İslahatlar M
ərk
əzind
ə haz
ırlanm
ış
dı
r.
6
İxtisarların siyahısı
АLТ
Alaninaminotransferaza
АRТ
Antiretrovirus terapiyası
АRV
Antiretrovirus
АSТ
Aspartataminotransferaza
AUÖP
İİV-in anadan uşağa ötürülməsinin profilaktikası
CYYİ
Cinsi yolla yoluxan infeksiya/infeksiyalar
ÇASL
Çox aşağı sıxlıqlı lipoproteidlər
ƏTNİ
Əks transkriptazanın nukleozid/nukleotid inhibitorları
ƏTQNİ Əks transkriptazanın qeyri-nukleozid inhibitorları
HBV
Hepatit B virusu
HCV
Hepatit C virusu
İBİS
İmmunitetin bərpasının iltihabi sindromu
İFA
İmmunoferment analizi
İİV
İnsanın immunçatışmazlığı virusu
İNİ
İnyeksion narkotik istifadəçisi/istifadəçiləri
İYİ
İİV-lə yaşayan insan/insanlar
QİÇS
Qazanılmış immunçatışmazlığı sindromu
LDH
Laktatdehidrogenaza
MAK
Mycobacterium avium-intracellulare kompleksi
MBT
M
ədə-bağırsaq traktı
MSS
M
ərkəzi sinir sistemi
OƏT
Opioidl
ərlə əvəzedici terapiya
Oİ
Opportunist infeksiya/infeksiyalar
Pİ
Proteaza inhibitorlari
PSP
Pnevmosist pnevmoniya (tör
ədici-Pneumocystis jirovecii)
PZR
Polimeraz z
əncirvari reaksiya
RQMM
Respublika
QİÇS-lə Mübarizə Mərkəzi
SMV
sitomeqalovirus
ТB
V
ərəm
TMP/SMK Trimetoprim/sulfametoksazol
TTH
Tireotrop hormon
USM
Ultras
əs müayinəsi
ÜST
Ümumdünya S
əhiyyə Təşkilatı
VY
Virus yükü
YSL
Yüks
ək sıxlıqlı lipoproteidlər
Klinik protokol Az
ərbaycan Respublikas
ı S
əhiyy
ə Nazirliyinin
İctimai S
əhi
yy
ə v
ə
İslahatlar M
ərk
əzind
ə haz
ırlanm
ış
dı
r.
7
Protokol
insanın immunçatışmazlığı virusu (İİV) infeksiyası üzrə
müalic
ə və yardımı təşkil edən həkim və tibb işçiləri üçün nəzərdə
tutulmuşdur.
Pasiyent qrupu:
Qazanılmış immunçatışmazlığı sindromu ilə
(Q
İÇS) xəstə olan yeniyetmələr və böyüklər.
Protokol
QİÇS-li xəstələrin diaqnostika və müalicə üsullarına
dair sübutl
u təbabətə əsaslanan metodik tövsiyələrin verilməsi
məqsədini daşıyır.
XBT-10
ÜZRƏ TƏSNİFAT
В20 İnsanın immunçatışmazlığı virusu (İİV) tərəfindən törədilən
infeksion v
ə parazitar şəklində təzahür olunan xəstəlik
B21
İnsanın immunçatışmazlığı virusu (İİV) tərəfindən törədilən
b
ədxassəli yenitörəmələr şəklində təzahür olunan xəstəlik
B22
İnsanın immunçatışmazlığı virusu (İİV) tərəfindən törədilən
dig
ər dəqiqləşdirilməmiş xəstəliklər şəklində təzahür olunan
x
əstəlik
B23
İnsanın immunçatışmazlığı virusu (İİV) tərəfindən törədilən
v
ə digər patoloji hallar şəklində təzahür olunan xəstəlik
B24
İnsanın immunçatışmazlığı virusu (İİV) tərəfindən törədilən
d
əqiqləşdirilməmiş xəstəlik
Z21
İnsanın immunçatışmazlığı virusu (İİV) tərəfindən törədilən
simptomsuz infeksion status
Ümumi müdd
əalar
İİV infeksiyası – sağaldılması hələ ki, mümkün olmayan xronik
x
əstəlikdir, bu səbəbdən İİV-lə yaşayan insanların (İYİ) bütün
h
əyatları boyu daimi tibbi yardıma ehtiyacları var. İİV/QİÇS zamanı
müalic
ə və yardımın əsas komponentini antiretrovirus terapiyası
(ART) t
əşkil edir. Düzgün seçilmiş ART İYİ-lərin həyat keyfiyyətini
v
ə müddətini artırır və bundan əlavə virusun digər insanlara ötürülmə
riskini azal
dır.
İİV infeksiyası zamanı müalicə və yardımın kompleks şəkildə
briqada t
ərəfindən aparılması ən optimaldır. Respublika QİÇS-lə
Mübariz
ə Mərkəzində (RQMM) tibbi yardımı və pasiyentin
müşahidəsini təmin edən briqada həkim-infeksionistdən, tibb
Klinik protokol Az
ərbaycan Respublikas
ı S
əhiyy
ə Nazirliyinin
İctimai S
əhi
yy
ə v
ə
İslahatlar M
ərk
əzind
ə haz
ırlanm
ış
dı
r.
8
bacısından, psixoloqdan və sosial işçidən ibarətdir. Briqadanın hər
bir nümay
əndəsi bir-birini tamamlayaraq müəyyən funksiyaları
h
əyata keçirir. Həmçinin İYİ-lərə digər mütəxəssislərin
konsultasiyalarını, bir-birinə dəstək qrupları ilə təmas imkanlarını
t
əmin edir.
Anamnez v
ə baxışın nəticələrini, aparılmış ART barədə
m
əlumatları, laborator və digər tədqiqatların nəticələrini, həmçinin
sosial şərait barədə məlumatları uzun illər sürə biləcək müalicə
müdd
əti ərzində sənədləşdirmək lazımdır. Məlumatların qeydiyyatı
(m
əsələn, endoskopik müayinələri
n
əticələri, kompüter
tomoqrafiyası, mikrobioloji tədqiqatlar, virus yükünün (VY)
hesablanmaları) yalnız pasiyent üçün deyil, həmçinin retrospektiv
t
ədqiqatlar üçün də vacibdir. Şəxsi Tibbi məlumatın məxfiliyi təmin
edilm
əlidir.
ART-nin m
əqsədləri
1.
Klinik
–
h
əyatın uzadılması və onun keyfiyyətinin
yaxşılaşdırılması
2.
İmmunoloji – opportunist infeksiyaların (Oİ) qarşısının alınması
üçün immunitetin k
əmiyyət və keyfiyyətcə bərpası
3.
Virusoloji – x
əstəliyin proqressivləşməsini maksimum uzun
müdd
ətə ləngidilməsi və dərman davamlılığının yaranmasının
qarşısının alınması məqsədilə VY-nın maksimal dərəcədə aşağı
salınması
4.
Epidemioloji –
İİV-in ötürülmə riskinin azaldılması
İİV infeksiyalı pasiyentlərin müayinə və müalicəsi
İİV üzrə ilkin tədqiqat və müayinənin nəticələrinin təsdiqi və
İİV-ə yoluxmuş pasiyentin sonrakı müşahidəsi RQMM-də aparılır.
İİV-li xəstənin dispanser müşahidəsini aparan həkim-infeksionist
t
ərəfindən aşağıdakı işlər görülür:
İİV-li pasiyentin ilkin müayinəsinin aparılması
İİV-li pasiyentin vəziyyətinin klinik qiymətləndirilməsi və İİV
infeksiyasının mərhələsinin təyin edilməsi
RQMM-in h
əkim-stomatoloqu, inyeksion narkotik istifadəçiləri
(İNİ) üçün həkim-narkoloqun konsultasiyalarının təmin edilməsi
(
Əlavə 3)
Klinik protokol Az
ərbaycan Respublikas
ı S
əhiyy
ə Nazirliyinin
İctimai S
əhi
yy
ə v
ə
İslahatlar M
ərk
əzind
ə haz
ırlanm
ış
dı
r.
9
müvafiq laborator müayin
ələrin təyin edilməsi
pasiyentin sağlamlığına nəzarət
ART-
nin başlanması və davamı
Oİ-nin, digər yanaşı gedən infeksiyaların və xəstəliklərin
qarşısının alınması və müalicəsi
ART-y
ə bağlılığın qiymətləndirməsi və dəstəklənməsi
psixoloji yardımın göstərilməsi
d
əstəyin fasiləsiz təmin edilməsi üçün pasiyentin İİV/QİÇS
sah
əsində xidmət göstərən müvafiq QHT-lərə yönəldilməsi
aktiv İNİ-ləri zərərin azaldılması sahəsində çalışan QHT-lərə
yön
əldilməsi
x
əstənin istəyi ilə əlillik dərəcəsinin alınması üçün ona sosial
müdafi
ə xidmətinə göndərişin verilməsi (forma 88)
Yenic
ə İİV infeksiyası diaqnozu təyin edilmiş, həmçinin artıq
müalic
ə alıb digər müəssisələrdən köçürülmüş pasiyentlərin fiziki
müayin
əsindən əvvəl tam anamnezini toplamaq lazımdır (C) (Cədvəl 1).
C
ədvəl 1. İlkin müayinə zamanı toplanması vacib olan anamnez
Ümumi m
əlumat:
pasiyentin adı, soyadı, atasının adı
t
əvəllüdü
cinsi
sorğunun tarixi
İİV üzrə müayinə məlumatları:
İİV üzrə ilk müsbət testin tarixi
müayin
ənin aparılma səbəbi
əgər məlumdursa, İİV üzrə son mənfi müayinə
İİV-ə yoluxma riski və yoluxma yolu (əgər məlumdursa):
inyeksion narkotikl
ərdən istifadə
cinsi
əlaqələr (hetero- və ya homoseksual; əlaqələrin növü: oral, vaginal, anal)
qan v
ə ya qan komponentlərinin köçürülməsi; orqan və toxumaların
transplantasiyası
anadan uşağa ötürülmə
iş yerində kontakt (təsvir etmək)
nam
əlum
cinsi partnyorların İİV statusu
cinsi partnyorlarda risk faktorları
Yoluxmanın baş verdiyi zaman və məkan (ölkə)
(
əgər məlumdurvə ya böyük ehtimalla güman etmək olarsa)
Klinik protokol Az
ərbaycan Respublikas
ı S
əhiyy
ə Nazirliyinin
İctimai S
əhi
yy
ə v
ə
İslahatlar M
ərk
əzind
ə haz
ırlanm
ış
dı
r.
10
İİV infeksiyası zamanı müalicə və qulluq tarixi ( Əlavə 1)
əvvəlki müalicənin (və ya qulluğun) zamanı və məkanı, fasilələr də
daxil edilm
əklə
ART sxeml
əri
əlavə təsirlər
müalic
ə rejiminə əməl olunması
laborator göst
əricilər (CD4 limfositlərinin sayı, VY, elektrolitlər,
qaraciy
ər və böyrəklərin funksiyasının biokimyəvi göstəriciləri, qanın
ümumi müayin
əsi – xronoloji ardıcıllıqla (o cümlədən infeksiya
çoxdan- bir neç
ə il əvvəl aşkar olunmuş pasiyentlərdə)
d
ərman davamlılığı tədqiqatların (əgər keçirilibsə) nəticələrinin
qeydl
əri
İİV infeksiyası ilə əlaqəli xəstəlik və vəziyyətlər
v
ərəm (TB)
t
ənəffüs orqanlarının infeksiyaları
dig
ər virus, bakterial və göbələk infeksiyaları
hepatit C v
ə/və ya B
yenitör
əmələr
dig
ərləri
Dig
ər xəstəlik və vəziyyətlər
hospitalizasiya
c
ərrahi əməliyyatlar
psixi pozuntular (depressiya v
ə s.)
qaraciy
ər və böyrək xəstəlikləri
endokrin pozuntular
cinsi yolla yoluxan infeksiyalar (CYYİ)
vaksinasiya
allergik x
əstəliklər
b
ədən quruluşunun dəyişməsi
hal-
hazırda qəbul edilən dərman vasitələri
Ail
əvi anamnez (şəkər xəstəliyi, arterial hipertoniya, dəri xəstəlikləri,
onkoloji x
əstəliklər və s.)
Ür
ək-damar xəstəlikləri və risk faktorları (piylənmə, siqaret çəkmə,
arterial hipertoniya v
ə s.)
Dostları ilə paylaş: |