” adl i in “Din-dövl t
münasib tl rinin dinamikas v siyasi modernl
90
prosesl ri” “Y hudi icmas
n Az rbaycan n ictimai-siyasi
yat nda i tirak , tolerantl q v multikulturalizmin nümun si
kimi”
rh
ri yekunla maq üzr dir.
“Din-dövl t münasib tl rinin dinamikas v siyasi
modernl
prosesl ri” adlanan II m rh
d i nib ba a
çatd lm
r. Bu m rh
2 hiss
yerin yetirilmi dir. “Din-
dövl t münasib tl rinin dinamikas ” adlanan I hiss
göst rilir ki, din v dövl t münasib tl rinin t nziml nm si müasir
dünyada qlobal xarakter almaqdad r. Düny vi dövl t modeli nec
olmal r?; dövl tin siyasi sistemind m sçidin (kils nin)
mövqeyinin konstitusion möhk ml ndilm si ölk
rin regional,
konfessional v dig r xüsusiyy tl ri il n d
ba
r?; dini
nl rin t drisi t hsil sah sind dövl t siyas tind nec yer tutur?
s. istiqam td apar lan t hlill r v mövcud z ruri faktorlar din-
dövl t münasib tl rini t hlil ed rk n çoxyönlü bax t rzinin
aktuall
labüd edir v müasir dövrd din-dövl t
münasib tl rinin dinamikas mü yy nl dirm
imkan verir.
“Siyasi modernl
prosesl rind din v dövl t” adlanan II
hiss
qeyd edilir ki, ya ad
z dövrd din sivilizasiyan n sas
markeridir. Bütün mövcud beyn lxalq münaqi
rd aç q-a kar
ya dolay il din amili sas yer tutur. Diqq t etdikd ayd n
olur ki, münaqi
r müxt lif sivilizasiyalar aras nda deyil,
müxt lif h yat t rzi v müxt lif dini dünyagörü ü v dini icmalar
aras ndad r, dig r t
fd n d düny vilik ideologiyas v düny vi
miyy t aras ndad r. Düny vilik ideologiyas din il ba h r
eyi h yatdan k narla
rsa da n tic
ksi ba verir: müasir
dünyada dinin rolu art r. Odur ki, dind n imtina, yoxsa, bütün
dinl rin yana mövcud olmas istiqam tind apar lan t hlill rd
ks r analitikl r bütün dinl
b rab r yana ma modelini daha
yüks k qiym tl ndirirl r v hans sa zorak
a gör dinin t nqid
t hqir h
fi seçilm sinin yolverilm zliyini q bul edirl r.
Dind n siyasi arenada t siredici faktor olaraq nec istifad
olunmas ; dini geni
nm nin c miyy tin sosial v siyasi
yat n formala mas amili kimi
miyy tinin t yin edilm si;
91
miyy tin institusionalizasiyas n dövl t-din modelinin, el
müasir dünyada dinin siyasil
si kontekstind konfessional
parçalanman n hans n tic
g tirib ç xaraca
n mü yy n
edilm si istiqam tind apar lan ara
rmalar v mövcud z ruri
faktorlar din-dövl t münasib tl rini t hlil ed rk n çoxyönlü bax
rzinin aktuall
labüd edir v müasir dövrd din-dövl t
münasib tl rinin dinamikas v siyasi modernl
prosesl rini
mü yy nl dirm
imkan verir.
“Y hudi icmas
n Az rbaycan n ictimai-siyasi
yat nda i tirak , tolerantl q v multikulturalizmin nümun si
kimi” m rh
si i
nib. Mövzu il ba institutun Din v
ictimai t hlük sizlik öb sinin elmi i çisi M. Bekkerin “
” adl m qal si srailda Ariel
Universitetind çapa t qdim olunub. Din-dövl t münasib tl rinin
dinamikas v siyasi modernl
prosesl ri m rh
si il ba
M.Bekkerin “
» adl m qal si haz rlan b v
çapa t qdim olunub.
2013-cü il noyabr n 12-d
nsan Hüquqlar
nstitutunun
elmi i çisi M.Bekker Brüsseld Avropa uras Parlament
Assambleyas nda keçiril n dinl
rd i tirak etmi dir. H min
dbird Avropa uras Parlament Assambleyas nda
Az rbaycanda dini azl qlar n hüquqlar il ba dinl
r
keçirilmi dir. Ölk mizin din xadiml rind n ibar t nümay nd
hey tin Dini
r üzr Dövl t Komit sinin s dri El ad
sg nd rov ba
q etmi dir. Az rbaycan Respublikas nda vicdan
azadl bar
m ruz edilmi v bu mövzu traf nda
müzakir
r apar lm
r. Bununla ba M.Bekker d ç
etmi
qeyd etmi dir ki, Az rbaycan Xolokostun n inki inkar edildiyi,
ksin bu istiqam td elmi t dqiqatlar n apar ld yegan
müs lman ölk sidir. O, m hur Az rbaycan alimi, siyasi elml r
doktoru, professor Röv n Mustafayevin bu mövzuya h sr
olunmu “
” kitab bar
m lumat vermi v
min n ri t dbir i tirakç lar na t qdim etmi dir. M.Bekker
92
mçinin bir s ra m lum olmayan faktlardan dan araq,
tirakç lar n suallar na trafl cavab vermi dir.
mçinin mövzu il ba Din v ictimai t hlük sizlik
öb si t
find n slam
kda q T kilat n 2 Konvensiyas –
slam Konfrans T kilat n Beyn lxalq terrorizm qar
mübariz
dair Konvensiyas ” v “ slamda U aq Hüquqlar
haqq nda Pakt” v t kilat daxilind q bul olunan
KT yan nda
Qad nlar n Hüquqlar n Müdafi si T kilat n Nizamnam si”
ingilis dilind n az rbaycan dilin t rcüm olunmu dur.
mçinin problem il ba institutun dissertantlar
Orucova Esmira li an q
n “Erm nistan–Az rbaycan
müharib si zaman sir v girov götürülmü
xsl rin müdafi sin
dair beyn lxalq hüquq normalar ”, Moisey Vladimiroviç Bekkerin
-
”, Hüseynov Rizvan N
f
lunun “Erm nil rin Az rbaycan torpqlar nda m skunla mas v
razi iddialar n t dqiqi”, Hac Zaur Nadir o lunun “Korrupsiya
tic sind
ld edilmi v saitl rin leqalla
lmas na qar
mübariz nin beyn lxlaq hüquqi m
ri”, M mm dov Elmin
Fikr t o lunun “Erm nistan–Az rbaycan, Da q Qaraba
münaqi si n tic sind Erm nistan t
find n Az rbaycana
vurulmu z
rin öd nilm sinin hüquqi saslar ”, M mm dov
qani Rüst m o lunun “Az rbaycan Respublikas n cinay t
qanunvericiliyind korrupsiyaya qar mübariz v beyn lxalq
hüquq (Avropa hüququ)”, N
rova S nüb r Nadir q
n “Din
sosial-siyasi prosesl r: müasir t mayüll r, ça
lar v
probleml r” v s. mövzularda elmi i r il ba ara
rmalar
apar r.
Bu görül n i rl yana Din v ictimai t hlük sizlik
öb sinin
kda lar Avropa Konvensiyas nda, insan
hüquqlar na dair beyn lxalq s
dl rd qanunçuluqla t sbit
olunmu siyasi, sosial v m
ni hüquqlar t dqiq etmi r, din v
etiqad azadl hüququ, ictimai t hlük sizlik m
rin dair
93
beyn lxalq t crüb ni öyr
k bu t crüb nin milli hüquqda
tbiqi istiqam tind i r aparm lar. nstitutun
kda lar
Az rbaycan c miyy tind sözüged n sah
demokratik
prosesl rin dinamik inki af kontekstind insan n dini etiqad v
vicdan azadl qlar probleml rinin öyr nilm sind ,
ara
lmas nda, müzakir sind , habel onlar n t bli ind f al
tirak etmi r.
Din v etiqad azadl m
rini beyn lxalq
konvensiyalar ç rçiv sind ara
rmaq, bu m
r il ba
fundamentalist v radikal mövqel ri insan hüquqlar c
td n
inc
k v insan hüquqlar n qorunmas na saslanan hüquqi
dövl t v v
nda c miyy ti quruculu unda tolerantl q,
niyy tl raras v dinl raras dialoqun rolu mövzular nda
elmi-t dqiqatlar aparmaq istiqam tind
öb
kda lar t dqiqat
rini davam etdirm kd dir. Bu t dqiqatlar v
nda
miyy tinin t hlük sizliyi m
rind mü
k z minin t sis
edilm si üçün z ruri olan amill ri ortaya ç xaracaqd r.
dqiqatlar n n tic
ri elmi m qal
r klind çap olunacaqd r.
1.3. Elmi-t dqiqat i rinin t tbiqi v müqavil
r üzr
apar lan i
r
AMEA-n n nsan Hüquqlar
nstitutu elmi
kda q
haqq nda 11 müqavil üzr a
da göst rilmi qurumlarla
kda q etmi dir.
1. YUNESKO-nun Bioetika Kafedras ;
2. Moskva Dövl t Universitetinin Bak filial ;
3. Bak Dövl t Universiteti;
4. Bak Dövl t Universiteti v YUNESKO-nun Ba
Ofisi;
5. Çin Xalq Respublikas
n Müasir Beyn lxalq
laq
r Akademiyas ;
6. ÇXR-in Sosial Elml r Akademiyas
n Hüquq
nstitutu;
94
7. Moldova Respublikas
n “Qanun v H yat” jurnal ;
8. Türkiy Cümhuriyy tinin Avrasiya nc
r
rk zi (AV M);
9. Ankara Universitetinin Siyasi elml r fakült sinin
nsan Haqlar M rk zi;
10. Rusiya Federasiyas
n Tibbi Hüquq nstitutu;
11. Az rbaycan Hüquq ünaslar Konfederasiyas .
1.4. nstitutun n riyyat f aliyy ti. Hesabat dövründ
nsan Hüquqlar
nstitutunun elmi i çil ri t
find n a
dak
rl r çap olunmu dur:
2013-cü il rzind çap olunan elmi n rl r:
1.
“Soyq
v terror erm ni ideologiyas n sas
amill ri kimi”. – Bak : “Apaostrof”. –185 s.
95
2.
Mustafayeva A. .” nsan hüquqlar n müdafi si
bioetikan n t rkib hiss si kimi” – Bak : “Apostrof”. –131 s.
3.
Mustafayeva A. . “Beyn lxalq hüquqda v milli
qanunvericilikd bioetik normalar v prinsipl r”. – Bak :
“Apostrof”, 2013. –159 s.
96
4.
“
lumatl raz q" – Bak “Elm v T hsil”, 2013
– 60 s.
5.
mm dov V. “M hk
t bab ti” D rslik hüquq
tibb universitetinin stomatologiya fakült
rinin t
ri üçün
rd tutulub. – Bak :, 2013, - 521 s .
97
6.
“Çin v Az rbaycan n iqtisadi inki af fenomeni
nda lar n sosial-iqtisadi hüquqlar n inki af kontekstind ”
(m ruz v tezisl r) Red: Mustafayeva. A. . – Bak : “Ol” MMC. –
215 s.
I Toplu “Beyn lxalq terrorizm, insan hüquqlar na t hdid
kimi”
7.
sg nd rli A. “Az rbaycan h qiq tl ri 1917-1920”.
– Bak : “Elm v t hsil”, 2013. – 207 s.
98
8.
. “
” (XIX-XXI .). –
: “
”, 2013. –
302 .
9.
. “
…
…
…”. –
: «
», – 153 .
99
II Toplu: “Siyasi analitika”
10.
Mustafayev R.F. “Fikir azadd r”. – Bak : “Elm v
hsil”, 2013. – 313 s.
11.
Mustafayev R. F. “… Yüz birinci ans…”. –Bak :
“Elm v t hsil”, 2013. – 195 s.
100
12.
“M qal r”. – Bak : “Elm v t hsil”, 2013. – 242 s.
III Toplu: “Beyn lxalq hüquq”
13.
“Çox ax li beyn lxalq hüquq”. Red: Mustafayeva.
A. . – Bak : “Elm v t hsil” , 2013. – 323 s.
101
14.
“Müasir hüquqi probleml r”. Red: Mustafayeva.
A. . – Bak : “Elm v t hsil” , 2013. – 232 s.
IV Toplu: “Din, etiqad azadl v t hlük sizlik problem-
ri”
15.
“Din v ictimai t hlük sizliyin aktual probleml ri
”. –Bak : “Elm v t hsil”, 2013. – 277 s.
102
16.
“Din v etiqad azadl ”. – Bak : “Elm v t hsil”,
2013. –211 s.
V Toplu: “Tibbi hüquq v bioetika insan hüquqlar n bir
hiss si kimi”
17.
“Bioetika, tibbi hüquq v yeni texnologiyalar”. –
Bak : “Elm v t hsil”, 2013. – 358 s.
103
18.
“GMO v
rzaq t hlük sizliyi”. – Bak : “Elm v
hsil” , 2013. – 143 s.
19.
nsan Hüquqlar nstitutunun t
fda lar ”. – Bak :
“Elm v t hsil”, 2013.
104
20.
nsan Hüquqlar
nstitutunun 15 ilin h sr
olunmu buklet. - Bak : “Elm v t hsil”, 2013.27 s.
21. Ayt n Mustafayeva “Bioetika, hüquq v insan
hüquqlar ””. - Bak : “Adventa Qroup”, 2013. 338 s.
105
22.
“Özümüzü v dünyan d rketm yolunda”. - Bak :
“Elm v t hsil”, 2013. 290 s.
Bunlardan lav , 86 m qal , onlardan 22-i xaricd , 64-ü
dövri elmi jurnallarda çap edilib. Elmi-kütl vi n rl rd 50-d n
çox müsahib v m qal
r yerl dirilib (“Az rbaycan”,
“Respublika”, “Xalq” q zeti, “
”, “
”,
”, “ ki sahil”, 1news.az v day.az saytlar ).
1. Aslanov Z. “ sas insan hüquqlar ndan biri kimi t hsil
hüququnun anlay v mahiyy ti” Beyn lxalq hüquq v
inteqrasiya probleml ri // Elmi-analitik v praktiki jurnal, Bak ,
2013, s.36-43
2. Aslanov Z. “Silahl münaqi
r dövründ qad n v
aq hüquqlar n müdafi sind beyn lxalq hüquq normalar n
106
milli qanunvericiliy implementasiyas ” // Dirç li –XXI sr, 178-
179, Bak 2013
3. B nd liyeva A., liyev N.A Özünümüalic
istifad
olunan eseptsiz d rman preparatlar n dövriyy sinin
nziml nm sind bioetik prinsipl rin rolu. Az rbaycan
Resp.Müdafi Nazirliyi H rbi Tibb dar si, Silahl qüvv
rin ba
klinik hospital , bülleten
12.
Aida B nd liyeva, Mübariz
Hac yev. Tibbi hüququn qorunmas –insan hüquqlar n müdafi si
amili kimi. Özümüzü v dünyan d rketm yolunda. AMEA-n n
nsan Hüquqlar institutu, Toplu, 201
4. B nd liyeva A.,.
.
"
".
,
2013
5. B nd liyeva A., bn Sina yarad
, onun Az rbaycan
bab t v d rman ünasl
n inki af nda rolu” .Bak , BDU-
nun x
rl ri” jurnal , 2013
6. B nd liyeva A.,, liyev N.A . Az rbaycanda dopinq
zar tinin t kili v onun bioetik aspektl ri . Az rbaycan
Resp.Müdaf Nazirliyi H rbi Tibb dar si, Silahl qüvv
rin ba
klinik hospital , bülleten (1 ), 2013
7. B nd liyeva A., liyev N.A . Az rbaycan czaç q
aliyy tind V
nda hüquqlar n t nziml nm sind
Bioetikan n rolu. Az rbaycan Resp.Müdaf Nazirliyi H rbi Tibb
dar si, Silahl qüvv
rin ba klinik hospital , bülleten 3, 2013
8. B nd liyeva A., Az rbaycan n q dim dövr, orta sr
bab t v d rman ünasl nda bioetika probleml ri . “Dirç li -
XXI” sr”jurnal ,2013, 178-1792 (6), 2013
9. Cahangirova Z. (dissertant) “ nsan hüquqlar sah sind
öhd liyin icras nda beyn lxalq n zar t anlay ” // Dirç li – XXI
sr, 176-177, Bak , 2013, s.85-92
10. Cahangirova Z. (dissertant) “Avropa uras Nazirl r
Komit sinin Avropa m hk
sinin q rarlar n icras üz rind
107
zar t funksiyas ” // Dirç li – XXI sr, 173-174, Bak , 2013,
s.396-407
11.
hm dov A. “Az rbaycan Respublikas n xarici
siyas tind islam amili” Az rbaycan Dövl t Quruculu u v
Beyn lxalq Münasib tl r nstitutu // Dirç li XXI sr, yanvar-
fevral, 173-174/2013, s. 311-322
12. hm dov A. “Maarifçi v alim Davud rifovun
portretin dair b zi trixl r”. AMEA Milli Az rbaycan Tarixi
Muzeyi / “XIX sr – XX srin I yar Az rbaycan maarifçiliyi v
maarifçil r” m qal
r toplusu. Bak : Ziya MPM, 2013, s. 136-
143
13. hm dov A. “Az rbaycan- T çoxt
fli
kda
Heyd r liyev”. Az rbaycan Milli Elml r Akademiyas //
“M ruz
r”, 2013
14.
hm dov A. “Az rbaycan Respublikas n
T
rçiv sind
slam nki af Bank il
kda
” Bak Dövl t
Universiteti // “Bak Universitetinin X
rl ri”, 2013
15.
hm dov A. “Strateji t hlil” jurnal n sonuncu
nömr sin t qdim edilmi “Az rbaycan – srail münasib tl ri:
reall qlar v g
k perspektivl r” mövzusunda 9 s hif
cmind m qal . M qal çapa t sdiq olunub.
16. hm dov A. “Az rbaycan Respublikas nda miqrasiya
siyas ti v miqrasiya prosesl rinin t nziml nm si” // Dirç li –
XXI sr
17. hm dov A. “Az rbaycan- slam
kda q
kilat v Heyd r liyev”. AMEA
-nin 2013-cü il
“Özümüzü v dünyan d rketm yolunda”
18. liyeva S. (dissertant) “M
ni hüquqlar n t minat n
beyn lxalq mexanizml ri” // Dirç li – XXI sr, Bak , 2013,
s.289-297
19. Heyd rova X. “AB -da f aliyy t göst
n Az ri
diaspor t kilatlar ” AMEA
-nin 2013-cü il “Özümüzü v
dünyani d rketm yolunda” elmi m qal
r toplusu
108
20. Heyd rova X. “AB -Az rbaycan münasib tl rin
soyuqluq g tir n amill r” // BDU-nun “Tarix v onun
probleml ri”, may 2013
21. Heyd rova X. “AB v
ran n C nubi Qafqazda
geosiyasi maraqlar v Az rbaycan” // Dirç li – XXI sr, yanvar
2013-cü il.
22. Hüseynova . “Alternativ m hk
-tibbi ekspertizas ”
Beyn lxalq hüquq v inteqrasiya probleml ri // Elmi-analitik v
praktiki jurnal, 2013, 4,(32), s.59-65
23. Hüseynova . “
nc siz c miyy t”, “Özümüzü v
dünyan d rketm yolunda. AMEA nsan Hüquqlar nstitutunun
doktorant v dissertantlar n elmi n rl ri”, Bak , 2013
24.
lilova X. “Khojaly genocide and its legal
consequences”- Soyq
v terror erm ni ideologiyas n sas
amill ri kimi. Tezisl r toplusu, Bak , 2013, s.96
25.
lilova X. “Azerbaijan and China: Yesterday, Today,
Tomorrow” - Çin v Az rbaycan n iqtisadi inki af fenomeni
nda lar n inki af kontekstind . M ruz v tezisl r toplusu,
Bak , 2013, s.158
26. sg nd rov A. “Erm nil rin Osmanl
halisin qar
soyq mlar ”Axund v imamlar üçün xütb nümun
ri. Bak ,
2013, s.577-594
27. sg nd rov A. “Az rbaycan Xalq Cümhuriyy ti
(1918-1920)”Axund v imamlar üçün xütb nümun
ri. Bak ,
2013, s.594-601
28. sg nd rov A. “Qafqaz slam Ordusu v Az rbaycan n
xilas ”Axund v imamlar üçün xütb nümun
ri. Bak , 2013,
s.601-611
29. sg nd rov A. “Nuru pa an n T
pir m scidin
t olunmas ” Axund v imamlar üçün xütb nümun
ri. Bak ,
2013, s.611-613
30. sg nd rov A. “Erm nistan–Az rbaycan, Da q
Qaraba münaqi sinin ac n tic
ri v i al olunmu
Az rbaycan torpaqlar il ba BMT T hlük sizlik uras n
109
tnam
ri”. Axund v imamlar üçün xütb nümun
ri. Bak ,
2013. s.613-615
31. sg nd rov A. “Renkli” devrimlerin solan gülleri
uluslararasi politika akademisi // upa-admin 05 mart 2013 108
okunma
32. sg nd rov A. “Az rbaycan diplomatiyas n bu günü:
urlar, perspektivl r” Tatix v onun probleml ri. N
ri, elmi,
metodik jurnal. 1, 2013, s.116-121
33. sg nd rov A. “Yüzyilda yeni küresel jeosiyasetin
bili im ileti im bile enleri”. Uluslararas politika akademisi//upa-
admin 12 nisan 2013 49 okunma
34. sg nd rov A. “ kinci “so uk sava ”: jeopolitik
gerçekler ve gizli tehditler Uluslararas politika akademisi // upa-
admin 15 nisan 2013 37 okunma
Dostları ilə paylaş: |