Az rbaycan Respublikas t hsil Nazirliyinin
Yüklə 4,52 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Sarı qızdırmanın ölkə ərazisinə gətirilməsinin qarşısının alınması üzrə xüsusi tələblər. Qüvvədə olan Beynəlxalq tibbi- sanitar qaydalara əsasən, sarı qızdırma zamanı inkubasiya dövrü 6 gün təyin olunmuşdur.
711 Nəqliyyat vasitəsində reys zamanı və ölkə ərazisinə gəldikdə sarı qızdırma ilə xəstə (şübhəli) şəxs aşkar edildikdə sonuncu in feksion stasionarda (reys zamanı – ayrı kayutda) hospita li za si ya olunur. Sarı qızdırmaya görə qeyri-sağlam ölkədən gələn hər hansı nəq liyyat vasitəsində dezinseksiyanın aparılmasına dair məlumat olmalıdır ki, o da dəniz sanitar bəyannaməsinə və ya hava nəq- liy yatı vasitəsinin ümumi bəyannaməsinin sanitar hissəsinə qeyd olunmalıdır. Sarı qızdırmaya görə qeyri-sağlam ölkədən gələn hava nəqliyyatı vasitəsinin komandirinə ağcaqanadların olması fak tı məlumdursa, bu zaman nəqliyyat vasitəsində dezinseksiya aparılır. Sarı qızdırmaya qarşı vaksinasiya haqqında şəhadətna mə nin o l ması sarı qızdırma ərazisində yerləşmiş istənilən liman və ya aeroportdan istifadə edən gəmi və təyyarənin hər bir üzvü üçün v a cibdir. Sarı qızdırmaya görə qeyri-sağlam ərazilərin siyahısı ÜST tərəfindən müəyyən edilir və məlumat digər ölkələrə yayı- lır. Sarı qızdırmaya görə qeyri-sağlam ərazilərə gedən ölkə v ə- tən daşlarına peyvənd məntəqələrində, müvafiq tibb müəssisə- lərində profilaktik vaksinasiyanın edilməsi tövsiyə olunur. Bu z a man sarı qızdırmaya qarşı aparılmış vaksinasiya və ya revak- sinasiya haqqında beynəlxalq şəhadətnamə verilir. Bu sənədin o l maması vətəndaşa ölkədən çıxmağa maneçilik törət mir, lakin həmin şəxs Dövlət sanepidemioloji xidmətin məsul işçisi tərə- findən onun sarı qızdırma ilə yoluxma təhlükəsinə məruz qalması və gedəcəyi yerin aeroportunda (limanda) onun saxlanılması haqqında xəbərdarlıq edilir. Sarı qızdırmaya görə qey ri-sağlam ölkələrə gedən şəxslərin qeydiyyatı jurnalında pey vənd dən imtina barəsində və ona edilən xəbərdarlıq haqqında qeyd edilir və o, vətəndaş tərəfindən imzalanır. Kontagioz virus hemorragik qızdırmaların ölkə ərazisinə gətirilməsinin qarşısının alınması üzrə xüsusi tələblər. Qüv- və də olan Sanitar qaydalara əsasən Lass, Ebol, Marburq virus h e- mor ragik qızdırmalarının inkubasiya dövrü 21 gün təyin olun- muşdur.
712 Dəniz (çay) nəqliyyat vasitəsində reys zamanı kontagioz virus hemorragik qızdırmaları ilə xəstə (şübhəli) şəxs aşkar edil dik də aşağıdakı tədbirlər həyata keçirilir: – xəstə (şübhəli) şəxs söndürülmüş sorucu ventilyasiyası olan g ə minin izolyatoruna və ya ayrıca kayuta yerləşdirilir; – xəstə (şübhəli) şəxslə bilavasitə təmasda olanlar ayrı k a- yut da izolyasiya edilirlər; – xəstə (şübhəli) şəxslə bilavasitə təmasda olmayanlar ayrıca k a yutda izolyasiya edilmirlər; onlar üzərində tibbi müşahidə qoyu- lur və yaşadığı əraziyə gəldikdə yerli səhiyyə orqanları 21 gün ə r- zində tibbi müşahidəni davam etdirirlər. Ölkə ərazisinə gələn nəqliyyat vasitəsində kontagioz virus h e mor ragik qızdırmaları ilə xəstə (şübhəli) şəxs aşkar edildikdə dövlət sərhədinin keçid məntəqələrində xəstəni izolyatora (hos- pi talizasiya üçün briqada gələnə qədər) yerləşdirmək (bu zaman otaq hermetik olmalı və sorucu ventilyasiya sistemi sön dürül mə- li dir) lazımdır. Kontagioz virus hemorragik qızdırmaları ilə xəstə (şübhəli) şəxs aşkar edilən nəqliyyat vasitəsini sanitar körpüyə, dayana- cağa, dalana aparırlar. Kontagioz virus hemorragik qızdırmaları ilə xəstə (şübhəli) şəxs aşkar edilən xaricdən gələn istənilən nəqliyyat vasitəsində müt ləq yekun dezinfeksiya, dezinseksiya və deratizasiya aparılır. Kontagioz virus hemorragik qızdırmaları ilə xəstə (şübhəli) şəx sin daşınması 1.2.011.94-cü il Sanitar qaydaların (SQ) tələb- lə rinə (taunun ağciyər formasında olduğu kimi – “I-II qrup pato- gen mik ro orqanizmlərlə işin təhlükəsizliyi”) müvafiq olaraq əks- epi de mik rejim gözlənilməklə, imkan varsa – alçaq təzyiqli pl a s t mas boks larda həyata keçirilir. Kontagioz virus hemorragik qızdırmaları ilə xəstə (şübhəli) şəxs hermetik şərait yaratmaqla və sorucu ventilyasiyası söndü- rül məklə infeksion stasionarların bokslarına (imkan varsa – al çaq təzyiqli plastmas bokslara) hospitalizasiya olunurlar. Kontagioz virus hemorragik qızdırmaları ilə xəstə (şübhəli) şəxslər üçün infeksion stasionarda iş xüsusi hazırlıqlı heyət tərə- fin dən I tip qoruyucu geyimdə taunun ağciyər formasında olduğu kimi əksepidemik rejim gözlənilməklə (1.2.011.94-cü il SQ – “I-II qrup patogen mikroorqanizmlərlə işin təhlükəsizliyi”) apa- rılır.
713 Ədəbiyyat: 1. Беляков В.Д., Яфаев Р.Х. Эпидемиология: М.,Мос ква , 1989, 414с. 2. Белозеров Е.С., Иоанниди Е.А. Курс эпидемиологии: АПП “Джангар”, 2005, 136с. 3. Васильев К., Шляхов Э. Методы исследования в эпи де- мио логии: Картя Молдовеняска, 1971, 186с. 4. Зуева Л.П., Яфаев Р.Х. Эпидемиология: Санкт-Пе тер- бург, Фолиант, 2006, 716с. 5. Клименко Е.П., Попов В.П. Эпидемиологический ана лиз: М., Медицина, 1983, 192с. 6. Покровский В.И., Пак С.Г., Брико Н.И. Инфек ци он- ные болезни и эпидемиология: М., Москва, 2006, 810с. 7. Попов В.Ф. Руководство по эпидемиологическому ана- ли зу: М., Медицина, 1973, 216с. 8. Флетчер Р., Флетчер С., Вагнер Э. Клиническая эпи де - мио ло гия: Изд-во Медиа Сфера, Москва, 1998, 346с. 9. Черкасский Б.Л., Амиреев С.А., Кноп А.Г. Эпидемио- логи ческий надзор за зоонозами: Изд-во “Наука”, Алма-Ата, 1988, 148с. 10. Шкарин В.В., Шафеев М.Ш. Дезинфектология: Изд-во НГМА, Нижний Новгород, 2003, 358с. 11. Ющук Н.Д. Эпидемиология: М., Москва, 1998, 336с. 12. Ющук Н.Д., Мартынов Ю.В. Краткий курс эпи де ми- ол огии: М., Москва, 2005, 196с. 13. Ягодинский В., Рейнару И. Элементы эпидемиоло- гичес кого надзора: Таллин “Валгус”, 1987, 272с. 14. Бронштейн А.М., Токмалаев А.К. Паразитарные б о лез ни человека: протозоозы и гельминтозы // РУДН, 2004, с. 207. 15. Никитин А.Ф., Жоголев Д.Т., Захаркив Ю.Ф., Мок ро- у сов В.Н. Лабораторная диагностика паразитарных болез ней // Меди цинские технологии. М., Интермедика, 1998, т. 1, с. 327-388
714 İXTİSARLARIN SİYAHISI AES – atom elektrik stansiyaları AYX– Adenovirus yoluxucu xəstəliyi AR– aqqlütinasiya reaksiyası DAS – dəri-allergik sınaq EHM– elektron hesablama maşınları EPBÇ– Entropatogen bağırsaq çöpləri EİBÇ – Enteroinvaziv bağırsaq çöpləri ETBÇ – Enterotoksigen bağırsaq çöpləri EHBÇ – Enterohemorragik bağırsaq çöpləri GEM – Gigiyena, Epidemiologiya Mərkəzi HALR – hemaqqlütinasiyanın ləngimə reaksiyası HAR – hemaqqlütinasiya reaksiyası HVİ – herpesvirus infeksiyaları HES – hidroelektrik stansiyalar YD – yoluxdurucu doza YTSYX – Yuxarı tənəffüs yollarının sinsitial yoluxucu xəstəliyi XTİ – xüsusi təhlükəli infeksiyalar İİV – İnsanın immunçatışmazlıq virusu İFR– immunoflüoressensiya reaksiyası KBR– komplementin birləşmə reaksiyası KRVİ– kəskin respirator virus infeksiyaları LD – letal doza QİÇS – qazanılmış immunçatışmazlıq sindromu QDHAR – qeyri-düz (dolayı) hemaqqlütinasiya reaksiyası QİXE – qeyri-infeksion xəstəliklərin epidemiologiyası Q-6-FDH – qlükoza – 6 fosfat-dehidrogenaza MDB – müstəqil dövlətlər birliyi MUM – məktəbəqədər uşaq müəssisələri MALR – mikroaqqlütinasiya və lizis reaksiyası MSS – mərkəzi sinir sistemi NR– neytrallaşma reaksiyası PHAR– passiv hemaqqlütinasiya reaksiyası RYX – Reovirus yoluxucu xəstəliyi SMVİ – sitomeqalovirus infeksiyası
715 TYKYX – tənəffüs yollarının kəskin yoluxucu xəstəlikləri ÜST – ümumdünya səhiyyə təşkilatı USM – ultrasəs müayinəsi ZPR – zəncirvari polimeraza reaksiyası
716 MÜNDƏRİCAT Giriş ............................................................................................ 6 Epidemiologiya kafedrasının tarixindən ..................................... 9 Vətən epidemioloqları ............................................................... 12
Epidemiologiyanın tərifi, predmeti və vəzifələri ...................... 17 Epidemiologiyanın müasir tibb elmləri arasında yeri ............... 21 “Epidemiologiya” anlayışının məzmunu .................................. 23 Epidemiologiyanın fənni və üsulları ......................................... 24 Epidemiologiyanın tarixinə dair qısa məlumatlar ..................... 25 Epidemiologiyanın inkişaf dövrləri .......................................... 29 Epidemiologiyanın metodları .................................................... 31 Epidemioloji metodun mahiyyəti .............................................. 34 Epidemiologiyada işlədilən anlayışlar və terminlər .................. 34 Epidemiologiyanın tibb elmi və səhiyyə üçün əhəmiyyəti .......38 Epidemik prosesin idarə olunmasının elmi və təşkilati əsasları və ayrı-ayrı infeksiyaların ləğvi ................................... 38 Qeyri-infeksion xəstəliklərin epidemiologiyası (QİXE) ........... 42 QİXE –
İNFEKSİYA HAQQINDA TƏLİM İnfeksion proses və parazitizm .............................................. 48 İnfeksion prosesdə mikroorqanizmin rolu ................................ 56 Parazitar xəstəliklər ................................................................... 57
Epidemik prosesin spesifikliyinin təbiəti .................................. 63 Epidemik proses, onu təşkil edən və inkişafına təsir göstərən amillər .........................................................................66 717 Epidemik prosesin tərkib hissələri (daxili strukturu) ......... 67 İnfeksiya mənbəyi ..................................................................... 68 Yoluxma mexanizmi ................................................................. 73 İnsanların və heyvanların xəstəliklərə qarşı həssaslığı və rezistentliyi ........................................................................... 78
Yoluxucu xəstəlik ...................................................................... 82 İnfeksiya mənbəyi ..................................................................... 83 Yoluxma mexanizmi ................................................................. 83 Epidemik ocaq .......................................................................... 85 Patogen mikrobların spesifik lokalizasiyası .............................. 89 Epidemik prosesin hərəkətverici qüvvələri .......................... 90 Epidemik prosesin hərəkətverici qüvvələri – epidemik prosesin bioloji, təbii və sosial amilləridir .............................................. 93 Yoluxucu xəstəliyin yaranması şəraiti ...................................... 94 Epidemik prosesin təzahürləri ............................................. 103 Ocaqda aparılan əksepidemik tədbirlər ............................. 106 İnsanın yoluxucu xəstəliklərinin təsnifat ............................ 109 Еpidemik prosesin təkamülü ............................................... 124 L.V.Qromaşevskinin yoluxucu xəstəliklərin törədicilərinin yoluxma mexanizmi təlimi .............................. 126 Törədicilərin yoluxma amilləri haqqında anlayış ................... 130 Hava–yoluxucuxəstəliklərintörədicilərininyoluxma amilidir.................................................................................... 130 Su–yoluxucuxəstəliklərintörədicilərininyoluxmaamilidir..131 Torpaq –yoluxucuxəstəliklərintörədicilərininyoluxma amilidir.................................................................................... 132 Qidaməhsulları–yoluxucuxəstəliklərintörədicilərininyoluxma amilidir.................................................................................... 133 Məişətvəistehsalatəşyalarıxəstəliklərinyoluxmaamilidir..135 718 Amillər üçlüyünün (bioloji, sosial, təbii) qarşılıqlı əlaqəsi ................................................................................... ..137 Bioloji amil ............................................................................. 137 Sosial amil ............................................................................... 141 Təbii amil ................................................................................ 143 Yoluxma mexanizmi nəzəriyyəsinin inkişafı ....................... 144 Epidemik prosesin özünütənzimləmə nəzəriyyəsi .............. 146 V.D.Belyakovun epidemik prosesin daxili özünütənzimləmə nəzəriyyəsi .............................................................................. 149 Parazitvəsahibpopulyasiyalarınınheterogenliyi................. 149 Parazitvəsahibpopulyasiyalarınınbir-birinətəsirinəticəsində yaranandəyişkənlik................................................................ 151 Parazitpopulyasiyasınınmərhələlərüzrə özünütənzimləməsi.................................................................. 152 Epidemikprosesinmərhələlidəyişikliklərindəsosialvətəbii şəraitintənzimləyiciəhəmiyyəti.............................................. 153 Parazitar sistemlərin özünütənzimləmə nəzəriyyəsinin əsas müddəaları ............................................................................. 154 Y.N.Pavlovskinin yoluxucu xəstəliklərin təbii-ocaqlılığı haq- qında təlimi ............................................................................ 155 Epidemioloji coğrafiya ........................................................... 163 Epidemioloji nozocoğrafiya .................................................... 166
Sinantrop gəmiricilər .............................................................. 174 Vəhşi gəmiricilər ..................................................................... 178
Gənələr .................................................................................... 192 Birələr ..................................................................................... 202 Ağcaqanadlar .......................................................................... 205 Hünülər (mığmığalar) ............................................................. 209 Bitlər ....................................................................................... 212 Milçəklər ................................................................................. 214
719 Canlı keçiricilər vasitəsilə baş verən yoluxma mexanizmi ..... 217 Mübarizə tədbirləri .................................................................. 220
Fövqəladə hallar zamanı ocaqda aparılan əksepiemik tədbirlər ... 221 İnfeksiya mənbəyinə qarşı görülən tədbirlər ........................... 224 Yoluxma mexanizminə (yollarına) qarşı görülən tədbirlər ..... 225 Həssas orqanizmə qarşı yönəldilmiş tədbirlər ........................ 227 Epidemiya əleyhinə tədbirlərin effektivliyi ............................ 228 Məhdudlaşdırıcı tədbirlərin məzmunu və təşkili .................... 229 Xəstəxanadaxili yoluxmaların profilaktikası .......................... 234 Sahə terapevti və pediatrının işi .............................................. 234 Poliklinikanın əksepidemik işi ................................................ 236
Sterilizasiya ............................................................................. 245 Dezinseksiya ........................................................................... 246 Dezinfeksiya kameraları ......................................................... 248 Deratizasiya ............................................................................. 249 Yoluxucu xəstəliklərin immunprofilaktikası ....................... 251 Aktiv immunlaşdırma ............................................................. 252 Passiv immunlaşdırma ............................................................ 259 Bakteriofaqlar ......................................................................... 260 Peyvənd işinin təşkili .............................................................. 261 Peyvəndlərin aparılması qaydası ............................................. 263 Profilaktik peyvəndlərin qeydiyyatı ........................................ 265
Qızılca ..................................................................................... 271 Qrip ......................................................................................... 282 Paraqrip ................................................................................... 297 Rinovirus yoluxucu xəstəliyi ..................................................301
720 Yuxarı tənəffüs yollarının sinitsitial yoluxucu xəstəliyi ......... 302 Reovirus yoluxucu xəstəliyi .................................................... 305 Adenovirus yoluxucu xəstəliyi ............................................... 306 Herpesviruslu yoluxucu xəstəliklər ......................................... 313 Sadə herpes xəstəliyi ............................................................... 313 Su çiçəyi .................................................................................. 318 Sitomeqaliya ........................................................................... 323 Məxmərək ............................................................................... 331 Epidemik parotit ...................................................................... 340 Epidemik ensefalit (ekonomo xəstəliyi) ................................. 346
Streptokokk mənşəli yoluxucu xəstəliklər .............................. 348 Difteriya .................................................................................. 353 Göyöskürək ............................................................................. 364 Qeyri-həqiqi (yalançı) göyöskürək ......................................... 370
Şigelyozlar .............................................................................. 374 Bağırsaq eşerixiozları .............................................................. 386 Qarın yatalağı, paratif A və B ................................................. 390 Vəba ........................................................................................ 404
Enteroviruslar tərəfindən törədilən xəstəliklər ........................ 428 Poliomielit ............................................................................... 430 Rotaviruslu mədə-bağırsaq yoluxucu xəstəliyi ....................... 439 Norvolk virus qrupu tərəfindən törədilən xəstəlik .................. 446
Viruslu A hepatiti .................................................................... 449 Viruslu E hepatiti .................................................................... 458 Viruslu B hepatiti .................................................................... 461 Viruslu C hepatiti .................................................................... 479
721 D hepatit (delta-infeksiya) ...................................................... 483 İİV-infeksiya /QİÇS .............................................................. 484 Mikoplazmoz ......................................................................... 491 Transmissiv mexanizmli infeksiyalar Səpgili yatalaq ......................................................................... 501 Brill xəstəliyi ........................................................................... 504 Malyariya ................................................................................ 505 Zoonoz infeksiyalar Bruselyoz ................................................................................ 525 Taun ......................................................................................... 549 Tulyaremiya ............................................................................ 559 Qara yara ................................................................................. 564 Leptospiroz ............................................................................. 575 Quduzluq ................................................................................. 582
Helmintozların ümumi xarakteristikası ................................... 589 Askaridoz ................................................................................ 613 Trixosefalyoz .......................................................................... 615 Ankilostomidozlar ................................................................... 617 Strongiloidoz ........................................................................... 619 Trixostrongiloidoz ................................................................... 621 Toksokaroz .............................................................................. 622 Enterobioz ............................................................................... 623 Himenolepidoz ........................................................................ 625 Teniarinxoz ............................................................................. 628 Tenioz ...................................................................................... 629 Exinokokkozlar ....................................................................... 632 Difillobotriozlar ....................................................................... 634 Fassiolyoz ............................................................................... 635 Opistorxoz ............................................................................... 636 Klonorxoz ............................................................................... 637 Metaqonimoz .......................................................................... 638 722 Paraqonimoz ........................................................................... 638 Anizakidoz .............................................................................. 639 Larva miqrans simptomokompleksi ........................................ 640 Protozoy invaziyalar Protozoy invaziyaların ümumi xarakteristikası ...................... 642 Bağırsaq protozoozları ......................................................... 649 Sarkodinlər sinfi Amöbiaz .................................................................................. 651 Qamçılılar sinfi Leyşmaniozlar ......................................................................... 662 Dəri leyşmaniozu .................................................................... 664 Visseral leyşmanioz ................................................................ 669 Tripanosomozlar ..................................................................... 671 Lyamblioz ............................................................................... 671 Trixomonozlar ......................................................................... 675
Koksidiyalar ............................................................................ 676 Toksoplazmoz ......................................................................... 676 Kriptosporidioz ....................................................................... 681 İzosporoz ................................................................................. 685
Balantidiaz .............................................................................. 688 Hospital (xəstəxanadaxili, nozokominal) infeksiya ............ 690 Karantin xəstəlikləri, onların ölkə ərazisinə gətirilməsinin və yayılmasının qarşısının alınması üzrə ərazinin sanitariya mühafizəsi ............................................................ 700 Ədəbiyyat ............................................................................... 713 İxtisarların siyahısı Qeyd üçün Qeyd üçün Qeyd üçün Qeyd üçün Qeyd üçün “ ” Íяø èééа Å èнèн ìящ ë .
www.eastwest.az www.fb.com/eastwest.az Buraxыlыøa mяsul SEVИL ИSMAYЫLOVA Ò нèêè
аê о GЦLT K N YUS FOVA И И Ñяhifяlяéèúi KЦBRA B D LOVA Äèçаéн
ÅЛШ Í ÃÓÐÁÀÍ Â Nяøriyyat direktoru RAS M MЦZ FF RL И И Fiziki
211 10 ÷ я я . Ñèôа èø Í . Òè аж 00 ap v r qi 45,5 Ча а èìçаëанìыø ы : . .2012. Ôо ìа 60 90 1/16. ô ÷а ы 06 11
“ ” Íяø èééа Å èнèн ìя яя èн я ÷а оë нì ø . Шя -Ãя ÀЗ1123, Áаêы, Àøы ëя эя êö÷я è, 17 Ò ë.: (+99412) 374 83 43, Ôаê : (+99412) 370 18 49 Íяø èééа Å èнèн ö öн êè а ëа ынын о ë : öн ан а http://www.eastwest.az/az/books/ Yüklə 4,52 Mb. Dostları ilə paylaş:
|