Azad İsa oğlu Qurbanov, Elçin Musa oğlu Məmmədov, Aygün Seyfəddin qızı Hüseynova

Tətbiqi proqramlar 
İnsan fəaliyyətinin konkret fəaliyyət sahələrinə aid 
məsələləri həll etmək üçün nəzərdə tutulan proqramlara  tətbiqi 
proqramlar deyilir. Tətbiqi proqramlar 3 formada – proqram, 
proqramlar paketi və standart proqramlar kitabxanası  şəklində 
istehsal olunur. 
Tətbiqi proqramlar paketi müəyyən sinif məsələləri həll 
etmək üçün nəzərdə tutulmuş elə proqramlar kompleksidir ki, 
kompleksin komponentlərindən biri idarəedici rolu oynayaraq, 
paketin digər bütün proqramlarının bir-biri ilə  əlaqəsini təşkil 
edir. 
Standart proqramlar kitabxanası isə kompüterdə riyazi 
funksiyaların hesablanmasını, standart mahiyyətli məsələlərin 
həllini, verilənlərin emalını  və s. bu kimi işləri yerinə yetirən 
proqramlardan ibarətdir. Belə proqramlar adətən üsul yonümlü 
proqramlarla birlikdə istifadə olunur.  
Müasir dövrdə  fərdi kompüterlərdə müxtəlif təyinatlı 
yüz minlərlə  tətbiqi proqramlardan istifadə edilir. Funksional 
imkanlarına görə  tətbiqi proqramlar ümumi təyinatlı, üsul 
yönümlü və problem yönümlü proqramlara  bölünür. Ümumi 
təyinatlı proqramlara mətn
1
, elektron cədvəl
2
 prosessorları, 
                                                 
1
 Mətn prosessorları elektron mətn sənədlərinin  hazırlanmasını, redaktəsini 
və formatlaşdırılmasını təmin edir. 
2
 Elektron  cədvəl prosessorları    cədvəllərin yaradılmasını,  ədədi 
verilənlərin təhlilini, verilənlərlə  düsturlar əsasında müxtəlif  əməliyyatlar 
aparmağı təmin edir. Onlara misal olaraq SuperCalc-4, MS Excel, Lotus 1-
2-3 və s. proqramlarını göstərmək olar. 

---

   
57
nəşriyyat sistemləri
1
, verilənlər bazasının idarəetmə sistemləri, 
qrafiki redaktorlar, təqdimat, multimedia proqramları, 
kompüter oyunları və s. aiddir.  
Üsul yönümlü proqramlar müəyyən sinif məsələlərin 
həll üsulları  əsasında  fəaliyyət gəstərir. Onlara statistik təhlil 
proqramlarını (məsələn, Statistica, StatFi 2007
 
və s.
 
), riyazi 
proqram paketlərini (məsələn, Matlab, Mathcad, Mathmatica, 
Maple və s) və s. göstərmək olar.  
Problem yönümlü proqramlar konkret ixtisaslı 
istifadəçilər üçün onların peşə  fəaliyyətinə aid müəyyən sinif 
məsələlərin həlli üçün yaradılır. Onlar tibbdə, bank işində, 
müəssisələrin və istehsalatın avtomatik idarəetmə  işində  və s. 
geniş tətbiq olunur. Belə proqramlar adətən Avtomatlaşmış İşçi 
Yeri kimi fəaliyyət göstərirlər. Məsələn,  İRBİS 64 proqram 
paketi kitabxanaların avtomatlaşdırılması üçün istiafadə olunur 
və onun əsasında kataloqlaşdırıcı, kitab verilişi, oxucu, 
administrator, komplektləşdirici və s. Avtomatlaşmış  İşçi 
Yerləri təşkil olunur.