Azad İsa oğlu Qurbanov, Elçin Musa oğlu Məmmədov, Aygün Seyfəddin qızı Hüseynova

2.2. Turbo Pascal alqoritmik dilin əsas elementləri 
 
Dilin əlifbası. Turbo Pascal dilində proqram müəyyən hərflər, rəqəmlər və 
simvollar vasitəsilə yazılır. Bu simvollar dilin əlifbasını  təşkil edir. Dilin əlifbası 
ASCII kodlaşmış simvollar cədvəlinə əsaslanır və dilin baza elementi sayılır. Onun 
vasitəsilə dilin digər struktur elementləri – sabitlər, dəyişənlər, ifadələr, 
identifikatorlar, operatorlar, altproqramlar, modullar və digər obyektlər tərtib 
olunur. Əlifbanın simvollarını şərti olaraq aşağıdakı qruplara bölmək olar: 
1)
 
Latın əlifbasınin hərfləri  və _  simvolu; 
2)
 
Onluq say sisteminin 0-dan 9-a qədər hind-ərəb rəqəmləri; 
                                                 
1
 Onun  müasir sələfi 1974-cü ildə yaradılmış İcon dilidir. 
2
 Bu dil XVII əsr böyük fransız alimi Paskalın şərəfinə adlandırılmışdır. 
3
 1995-ci ildə dilin yeni versiyası ADA -95 yaradılmışdır. 

---

 
339
3)
 
Xüsusi simvollar və məhdudlaşdırıcılar:  
+ - * / = < >  > < <=>= := ( ) {} [] ^  # $ (**) , . ; ’ 
4)
 
Cüt simvollar
1
: <>   < =  > = :=  (*;*); 
5)
 
Probel və idarəedici simvollar.  
Turbo Pascal dilində probel ayırıcı funksiyasını yerinə yetirir. Ardıcıl 
yazılmış bir neçə probel işarəsini kompilyator bir probel kimi qəbul edir. Idarəedici 
simvollar sətir və simvol tipli sabitlərin təsviri üçün istifadə olunur. Sətir və simvol 
tipli sabitlərin təsvirində  və proqramda yazılmış  şərhlərdə  həmçinin ASCII 
kodlaşmış simvollar cədvəlinin kodu 128-255 intervalında dəyişən simvollardan, o 
cümlədən psevdoqrafika simvollarından istifadə etmək olar. 
Işçi sözlər.  İşçi sözlər proqramın operatorların, alt proqramların  
yazılmasında istifadə olunur və ad kimi istifadə oluna bilməz. Turbo Pascal dilində 
aşağıdakı işçi sözlər nəzərdə tutulmuşdur:  
and  
array  
as 
begin 
break case class  const 
constructor  continue   destructor  
div 
do  
downto   else 
end 
exit external 
 
externalsync 
file 
finalization for 
forward 
function 
if in 
inherited 
initialization 
is mod 
 
not 
 of 
or private 
procedure 
program 
property protected 
public 
shl 
record  
repeat 
set 
unit 
shr sizeof 
 
string 
while 
then to 
 type  with 
until uses 
 
var  xor