Azad İsa oğlu Qurbanov, Elçin Musa oğlu Məmmədov, Aygün Seyfəddin qızı Hüseynova

II nəsil kompüterlərin istehsalı.  Bu mərhələ  1955-
1967 –ci illəri  əhatə edir. İkinci nəsil kompüterlər element 
bazası  əsasən yarımkeçiricilərdən ibarət kompüterlərdir. Bu 
kompüterlərdə elektron lampaları Bell Laboratories (ABŞ) 
firmasında Nobel mükafatı laureatları Uilyam Şokli, Uolter 
Bratteyn və Con Bardin tərəfindən yaradılmış tranzistorlar əvəz 
etdi.Tranzistorlar kiçik ölçüyə malik olub, daha davamlı, 
elektrik enerjisinə az tələbkar idi və təqribən 40 ədəd elektron 
lampanı  əvəz edə bilirdi. Bunun nəticəsində kompüterlərin  
həcmi və kütləsi dəfələrlə kiçildi, elektrik enerjisinə  tələbat 
azaldı, maya və istismar dəyəri ucuzlaşdı. Eyni zamanda 
məhsuldarlığı, funksional imkanları, etibarlığı on dəfələrlə 
yüksəldi. Məsələn, Mark-1 adlı birinci nəsil kompüter 
m
17
5
,
2
×
 ölçüyə malik olub, maya dəyəri 500 min dollar idisə, 
PDP-1 ikinci nəsil kompüteri artıq məişət soyuducusu 
həcmində  olub 20 min dollara satılırdı.  
İkinci nəsil kompüterlərdə displeylərdən istifadə 
edilməyə başlandı. Bu informasiyanın etibarlı qorunmasını 
təmin etməklə,  informasiyanın daxil və xaric olunmasını xeyli 
                                                 
1
 MESM  (Малая  Электронная  Счетная  Машина) 1950-ci ildə S.A. 
Lebedevin rəhbərliyi altında Ukrayna Elmlər Akademiyasının 
Elektrotexnika  İnstitutunda hazırlanmışdır və SSRİ-də yaradılan ilk 
komputer hesab edilir. 

---

   
13
asanlaşdırdı. Operativ yaddaşın həcmi artaraq minimum 32 
kbayt
1
 oldu.  
İkinci nəsil kompüterlər üçün xüsusi
 
sistem proqram 
təminatı, o cümlədən informasiyanın paket emalı sistemləri, 
sonralar 
əməliyyat sistemləri yaradıldı. Kompüterin 
arxitekturasından asılı olmayan yüksək səviyyəli alqoritmik 
dillərin
2
 (Fact, MathMatic, Algol, Fortran, Kobol və s.) 
yaranması  və onlar üçün müvafiq kompilyatorun
3
 və standart 
altproqramlar kitabxanasının yaradılması ilə proqramlaşdırılma 
olduqca asanlaşdı  və  həll olunan məsələlərin  əhatə dairəsi 
genişləndi.   
 Kompüterlərin ucuzlaşması  və   proqram təminatının 
inkişafı onların tətbiq sahəsini xeyli genişləndirdi. Kompüterlər 
artıq elmi-texniki hesablamalar aparmaqla yanaşı maliyyə-
iqtisadi, istehsal-texnoloji proseslərin avtomatlaşdırılması üçün 
tətbiq edilməyə başlandı. Artıq onlar daha çox biznes
 
müəssisələrində, təhsil və layihələndirmə  mərkəzlərində geniş 
istifadə olundu. Azad kompüter bazarı formalaşdı, kompüter 
istehsalı sürətlə artdı. Bir sıra böyük firmalar, məsələn,  IBM, 
CDC, DEC və s. kompüter istehsalına başladı. 
Keçmiş SSRİ-də BESM-3,4, Ural-11,14,16, Minsk-22, 
M-222, Mir, Nairi ikinci nəsil kompüterlər istehsal olunmuş və 
istifadə edilmişdir. Onların məhsuldarlığı saniyədə 50-100 min 
əməliyyat olmuşdu.