AZƏR (Poema) Yazılmışdır: 1920-1937
Yüklə 187,36 Kb.
|
|
Al dodaqlarda, o qumral gözdə Öylə bir incə təravət vardı Ki, bütün gözləri əfsunlardı. Baxaraq nazilə həp sağ-soluna, Girdi çox dalğalı, şən bir salona. İki-üç xurmacığaz bir köşədən İşvəkar afəti cəzb etdi həmən. Sardı ətrafını bir qaç tələbə, Həpsi bənzərdi üzündən ərəbə. Həpsinin umduğu bir dadlı xəyal: Qurtuluş eşqi, geniş istiqlal. ... Keçdi azcıq... sırıtan bir məmur, İngilis lorduna bənzər, məğrur, Əzəmət taslığı bir tip gəldi, Onu Şəmsa süzüyorkən, bildi. Göstərib, bax! — dedi yoldaşlarına, Gəlsə hər təhlükə Misrin başına Bu bakır çöhrəli insan yapıyor, Vətənin ən qara cəlladı odur. Görünür sərgiyi seyr etmək için Qərbə keçmişdir o qurnaz xain. Dəyişib cümləsinin bət-bənizi, Sardı hər çöhrəyi bir nifrət izi. Biri qalxıb dedi: — Artıq gedəlim. Güldü Şəmsa, dedi — Yox, rəqs edəlim, Güləlim, əylənəlim bir saət... Etdi hər kəs buna az-çox heyrət. Rəqsi əvvəldən o heç sevməz ikən Bu şətarət ona gəlmiş nerədən?! Gözlərindən süzülən işvə, əda Lordu cəzb etdi həmən bir anda. Yanaşıb rəqsə edərkən dəvət, Onu rədd etmədi Şəmsa... Fürsət! Qoşdular rəqsə bərabər, məmnun... Gənc ərəblər şaşırıb qaldı zəbun. Həp ürəkdən qıza kin bəslədilər, “İştə sapqın və şərəfsiz!” — dedilər. ... Nəşə çılğınlığı lordun gözünü Yapdı bir falçı daşı. Mey qızıllatdı bakırdan üzünü, Sallanıb durdu başı. Süzərək qız onu, qəlbindəki öc atəşini Yeniyor qəhvə ilə, Lorda tez-tez sonaraq badə buraxmaz peşini Yeni bir işvə ilə. ... Sallanıb durdu hərif əsnəyərək, Yetişir — söylədi — gəl! Süslü, şahanə odam var, gerçək, Gedəlim, bax, nə gözəl... Onu rədd etmədi Şəmsa, getdi Bir müsafir kimi şən. İngilis zövqünü təbrik etdi Yolda hər qarşı gələn. ... Yarın erkən günəşin dadlı, qızıl busələri Azərin ruhuna gül sərpərkən, Geyinib çıxdı bir az dinləyə bakir səhəri. Bir xəbər duydu həmən, Qonşular bir yeni şey görmək üçün toplaşaraq, Sardı hər çöhrəyi getdikcə maraq. Görünüb qarşıda bir dəstə polis, ən arada Keçdi Şərq afəti əsmər Şəmsa. “İştə, qatil bu gözəl qız!..” — deyə erkək və qadın Süzdülər həp onu şaşqın-şaşqın. İki qurşunla bitirmiş gecə azğın lordu, Bəlkə azcıq nəfəs alsın yurdu. Bəlkə azcıq nəfəs alsın əzilən insanlar. Axmasın Nilə günahsız qanlar. Dünkü yoldaşları nifrətlə atarkən salonu, İmdi izlərdi onu. Bir ilahəydi o hürriyyəti təmsil edərək, Görmək istərdi tikənlikdə çiçək. Berlin.
TISBAĞANIN ZÖVQÜ “H”
Avropanın yaşıl bir yaylasında Konsert üçün böyük hazırlıq vardı. Seyrə gələn bütün erkək, qadında Çox yeni bir şeyə maraq uçardı. Orkestro çaldı, pərdə açıldı, Maraqlı gözlərdən heyrət saçıldı. Səhnə boşdu, yalnız ən orta yerdə Yuvarlaqca boz bir ləkə göründü. Dəyişdi musiqi həp pərdə-pərdə, Getdikcə incələn bir şerə döndü. Bağanın qafası çıxıb qılafdan O dadlı ahəngi dinlərdi heyran. Zürafə boynuna bənzərdi boynu, Məğrur, ədalı bir duruşu vardı. Musiqidən sərxoş olurkən... onu Kim seyr edərsə bir sevinc duyardı. Birdən çalğı susdu, ahəng pozuldu, İncə heyvancığaz görünməz oldu. ... Ağsaçlı bir professor, parisli bir lisançı, Azərin yanında gülümsəyirdi. O duymuşdu: Bu mühitə Azər bir az yabançı... “Gördünmü? Lövhə çox gözəl!” deyirdi, Tısbağalar belə bizdə musiqidən zövq alır. Sizdə nasıl, bu sınaqlar varmıdır?” Azər gülüb “xayır!” dedi: “Bizdə deyil tısbağa, İnsan belə görməz bu zövqü əsla! Şərqin bir çox ölkəsini mən gəzib də dolaşdım. Çox ellərə yanaşdım. Orda insan sürüləri yığın-yığın məhv olur, Ətməyini güc bulur. Çoluq-çocuq, ac-yalavac paçavraya bürünür, Çöplüklərdə sürünür. Aşçıların atdıqları gəmikləri qırarlar, Bir az ilik ararlar.” O məhsullu Şərqin halı çox səfil... Öylə yoxsul var ki, ot yeyib yaşar. Fəqət burda yalnız insanlar deyil, Tısbağalar belə eşqindən coşar. Çox düşündüm bunu dəmindən bəri, Hər zövqü bir acı bəslər düşünsən! İştə Qərbin azğın səadətləri Alır qida Şərqin fəlakətindən. Şərqə doğru “Ə” Qərbi sarmışdı dumanlar, sislər... Acılar duydu içindən Azər. Özləyib Şərqi, həmən çıxdı yola, Bəlkə bir düşgünə yardımçı ola. Bəlkə Şərqin o sıcaq qoynunda Üşüyən könlünü azcıq ovuda. Yoxdu yollarda tamaşaya maraq, Tarlalar ölgün, ağaclar çılpaq... Qəsvətindən uyuyan yolçulara Ninni söylərdi uğultuyla bora. Bir səhər Azər uyurkən, şaqraq Bir səda sazla həmavaz olaraq, Onu qaldırdı yataqdan erkən, Bəlli... varmışdı o gün şərqə tren. Eşidilən türkü “H”
Dedim “öldür məni”, sallanıb keçdi, Süzgün baxışları qəlbimi deşdi, Bir kələbək kimi qanımı içdi, Dərdindən pərişan olduğum gözəl. Ah, nə çıxılmaz yol imiş bu sevda, Tən etdi hər görən, güldü hər gəda, Xəstə bir quş ikən məni yuvamda Dustaq etdi qurban olduğum gözəl. “Ə”
Türkü susmuşdu, gülümsərdi günəş, Hər könül aldı günəşdən atəş. Ta uzaqdan çökək atəşgədələr, Coşğun almas dəniz inlər və gülər, Düşünən Azərə eylərdi səlam, Kəndisindən umaraq bir ilham. Yeni varmışdı o “Altun şəhr”ə, Yanaşıb durdu bir ölgün çöhrə. “Yardım et! — söylədi — azcıq para ver, Yeyəcəksiz, geyəcəksiz bəklər Yeddi baş ailə qülbəmdə məni, Ölüdür həpsi, fəqət yox kəfəni.” Onu Azər süzüyorkən tanıdı, Bir zaman hökmi-rəvan sultan idi. Xeyli zəngindi bu miskin cahil, Əski milyonçu ikən, imdi səfil... Öncə bənzərdi o bir torba ətə, İmdi bənzər diri bir iskeletə. Əl açıb söylədi təkrar edərək: “Gürüyorsun ki, acam, eylə kömək”. Dedi Azər: — Bu dilənmək imiş, Çalış, uğraş, bularaq sən də bir iş. Yox deyil işçiyə ətmək parası... Hərifin döndü bu sözdən qafası, Dedi: — Heç gəlməz əlimdən qara iş... Azər
Ya!? Bu adət kötü... həm çox müdhiş!.. Səndə baş var ya!.. O (qafasına işarətlə) Şaşırdınmı, bu nə? Azər
Zahirindən nə çıxar, bax içinə, Varmı elmin? O Xayır... Azər Artıq yetişir, Sənə ölmək yaşamaqdan eyidir. Çünki baş yox, çalışan əllər yox. Ölüsən... Get, didinib söyləmə çox. O Sus, yetər, sus! - nə deyirsən bə sənin, Allahın yoxmu? Bu həzyan nə için? Azər
Allahın burda, əzizim, işi nə!? O sürülmüş ki, vətən xaricinə... O Ya bu çanlar, bu əzanlar nə demək? Azər Yas tutar keçmişə həp inləyərək. O Sən də sapmış kimisən, bəsbəlli... Sarsılıb getdimi dinin təməli!? Azər
Gündə bir rəngə girərkən dünya, Hanki şeydir ki, dəyişməz əcəba? İnqilab!.. İştə dəyişdin belə sən, Tülkü oldun qoca bir arslan ikən. Sənə bənzər bilirəm minlərcə. Güclü, sərsəm buğa həp oldu cücə. O Sən ki bir əqrəb imişsən gerçək, Bu zəhərlər, bu tikənlər nə demək!? Sərvətim əldə bulunsaydı, saqın, Mənə gülməzdi bu gün hər sapqın. Azər
Öyünüb durma, o sərvət əsla Sənə aid deyil, azğın, budala! Ot satan, pambıq atan, halva qapan - Hər gələn bəhs eləyir milyondan. Əcəba, sən onu nerdən aldın, Şübhəsiz, başqalarından çaldın. O sənin kəndi qazancınsa, neçin İmdi qur-qur ötər aclıqdan için? Get qazan, imdi də iş var, para var, Çalışır imdi də başlar, qollar. Həp əməkdən çıxıyorkən ətmək, Böylə arsızca dilənmək nə demək? Bir də yükləndiyiniz altunlar, Hanki bir xeyr işə olmuşdu mədar?! Kiminiz oldu xurafata ənis, Kiminiz yoxsula cəllad, iblis... Sizi cəlb etdi sokat töhfələri, Varınız süslədi aşüftələri. Uyuturkən sizi qəflət və qürur Qopdu tufan, əzilib hər məğrur, Paralar getdi, cəhalət qaldı. Eviniz ətməyə həsrət qaldı. İştə, övladınız abdal, sərxoş, Həpsi cahil, bacarıqsız, başı boş. Acıram mən sizə, lakin eyi bil, Mərhəmət çox da gözəl töhfə deyil. Bu səfalət batağından ancaq, Sizi qurtarsa ölüm qurtaracaq. KOR NEYZƏN Azər yaşıl ormanlardan qülbəsinə dönərkən,
Türkü
Gözəlsən, eşin yox bizim ellərdə, Dilbərsən, dolaşır adın dillərdə. İncəsən, yetişmiş incə bellərdə Əsla sənə bənzər çiçək görmədim, Sənin kimi şən bir mələk görmədim. Şəhla gözlərində səadət gülər, Sanki hər afətdən pərəstiş dilər. Sənin Məcnunların Leylayı neylər? Sənsiz cənnət xərabəzarə bənzər, Sənsiz könül issız məzarə bənzər. Azər həmən qarşıdakı bir bağçaya yanaşdı, Girmək için izn istədi, bir səs duydu “gəl!” deyə. Girdi, gözü çardaq altında bir kora sataşdı, Xoş-beş etdi, gördü bənzər o çox arif kimsəyə. — Nerəlisən? — İranlıyam. — Adın nədir? — Qəhrəman. — Bu bağçada bir ney çalan vardı?.. — Mənəm, əmriniz? — Eşitdim də maraq etdim, olurmu birdə çalsan? — Olur — deyə, aldı neyi, dərdli idi, şübhəsiz. Çaldı, çaldı, inlədikcə, dağı-daşı inlətdi, Köyə dönən quzuları belə yoldan eylədi. Acı bir hal keçirərək birdən neyi tərk etdi, Keçmişini anar kimi həzin-həzin söylədi: Yad ellərə düşdüm, gəlib-gedən yox, Yanaram, sızlaram əlac edən yox, Uğrunda bitdiyim nazik bədən yox. Dərd aldı sağımı, ölüm solumu, Namərd Araz kəsdi mənim yolumu. Bilmədim vuruldum yosma bir qıza, Əridim ürəkdən qan sıza-sıza, Söyləsəm dərdimi aya, yıldıza, Yıldızlar gülümsər, ay axıb gedər, Dinləməz halımı yan baxıb gedər. Urmi bir şəhərdir, ətrafı gülzar, Gül bağları var ki, gəzənlər azar, Zərdüştün günəşi orda az qızar. Çox zaman mayısdan seçilməz yazı; Xoşdur o torpağın hər sözü, sazı. O gül diyarında şən bir bülbülə Uyub qondum mən də qönçə bir gülə. Xain bir ovçunun namərd əlilə, Bütün əşrəf ikən onun vurğunu, Bəbir xan kimsəyə vermədi onu. On səkkiz baharlıq o qönçə güldən Hər səhər göz busəsi alırdım mən. Çox çevik bir ovçu idim... Çox zaman Kəndisindən ayırmazdı Bəbir xan. Bir gün yenə ova hazırlanırkən, Qız “sən getmə!” deyə söz aldı məndən. Getmədim, dinlədim çılğın könlümü, Gözə aldırmışdım o gün ölümü. Ovçular atlanıb yola düşdülər, Artıq durub düşünməyi kim dinlər? Mələksima güllü bağa sovuşdu, Könül çırpınaraq peşincə qoşdu. Ətrafını sardı gül fidanları, Saxladı məndən o nazlı şikarı. Aradım, aradım, epey yoruldum, Püsküllü söyüdün altında buldum. Ömrümün baharı xəzanə döndü, Dünya gözlərimdə zindanə döndü. Bu sırada yaşlı bir bağçavan üzüm gətirdi, Zavallı kor dərin bir ah çəkib sözü bitirdi. Mane olmaq istəmədi onu görən ixtiyar, Yenə getdi “bağışlayın” dedi, “bir az işim var”. O gedərkən acı-acı gülümsədi Qəhrəman, Anlatdı ki, mənim dayımdır bu yaşlı bağçavan. İstəmədi əl açayım hər vicdansız səfilə, Alıb gətirdi İrandan məni bu qürbət elə. Vardım Araz kənarına... həm dirildim, həm öldüm, Çılğınca bir çocuq kimi həm ağladım, həm güldüm. Sevgilim də, cəlladım da çünki İranda qaldı... Heç aldırmaq istəmədim, yenə məni dərd aldı. Azər dedi: — Könül istər həmdərd ola səninlə... Zavallı ah çəkib dedi: — Maraq etdinsə, dinlə! Urmi civarında Əfşar elindən Anasız-babasız bir gənc idim mən. On il əvvəl katib oldum bir xana, Hökmü rəvan idi onun hər yana. Hər kəscə bəllidir Bəbir xan adı, Baş əydirməmiş bir insan qoymadı. O çox məğrur idi, xeyli qurnazdı, Bəzən hökuməti belə saymazdı. Həşməti, sərvəti, şanı, şövkəti Olmuşdu hər yerdə dillər ziynəti. Övlad deyə Mələksima adında Tək bir qızı vardı: lətif, xoşəda... Gözəllər gözəli, sevda günəşi, O diyarda bəlkə bulunmaz eşi. Hər cilvəsi dilbər, incə hər halı, Onu təsvir için şair olmalı. Üz-üzə gəlincə, dəyişdi halı, Baxışından bəlli idi xəyalı. Ehtiras alovu gözünü sardı. Pənbə üzü bir gül kimi qızardı. “Nə söyləyim!” deyə mən düşünürkən, İncə qəhqəhələr qopardı birdən. Coşdu erkəkliyim, yaxlaşdım ona, Sarıldım sarmaşıq kimi boynuna, Sanki bir göyərçin döndü qartala. Ürküb çəkilərək dedi: “Eşq ola! Şaşırdınmı, nədir, eşmiyəm sana!?” Bu sözdən içimdə qopdu fırtına. Ümidimi kəsib dönmək istədim, Çünki yoxsul idim, “haqlısan” dedim. Uzaqlaşdım... Yenə nədənsə güldü, Güldü, şəhla gözü yenə süzüldü. Qollarını açdı, “getmə, gəl!” dedi. Yaxlaşıb sevindim, qaçmaq istədi. Yaxalayım derkən qaçıb yox oldu. Baxdım bu nazlanız bir az çox oldu. Çinarlıqda yalnızbaşıma gəzdim, Bu halda incə bir inilti sezdim. Həmən qoşdum, sağa-sola saparkən, Baxdım ki, səs gəlir bənövşəlikdən. Varıb gördüm ki, ah, o şeri-mənsur Çiçəklər qoynunda çırpınıb durur. Köksünü göstərib, dedi dəmincik, Zəhərlədi məni səmli bir böcək. İpəkli, tül kömləyini yırtaraq, İncə bir iz buldum qırmızımtraq. Təlaş etdim, həmən qızarmış yeri Əmib sordum, bəlkə füsünkar pəri Acıdan qurtular, derkən... Bayıldı, Təkrar əmib sordum bir az ayıldı, Sorduqca köksündə güllər açıldı. Gözlərindən həyat nuru saçıldı. Duydum ki, qız məni çoxdan sevərmiş, Yalnız atasından həzər edərmiş. Əllərim əlindən gələrkən dizə, Jalədən mey sondu çiçəklər bizə. O gül qönçəsini qopardığım gün Bülbüllər şakaraq yapdılar dügün. Axşam oldu, boz buludlar Döndü vulkanlı dağlara... Qara geydi yaşıl otlar, Sanki yas çökdü bağlara. Göy kişnədi, çaxan şimşək Hər kəsi qorxuya saldı. Ovçular ovdan dönərək Bəbir xanla keyfə daldı. Məgərsə bir bayquş bizi Görüb xəbər vermiş ona. Artıq sönüb sevinc izi, Qopdu acı bir fırtına. Məclis dağıldığı anda Sərxoş Bəbir ayılmışdı. Bunu duyan qız bir yanda Qorxusundan bayılmışdı. “Ah, bu rəzillik nə demək, O qız sənə eşmi!?” dedi; Həmən məni həbs edərək İntiqam almaq istədi. Gecə keçdi... Xidmətçilər Qollarımı bağladılar, Gözlərimə mil çəkdilər, Ürəyimi dağladılar. O gündən bəridir cahan Gözümdə bir məhbəs oldu. Bais ancaq quduz qaplan, O vicdansız nakəs oldu. Ah, nolurdu zülm aşiqi Cəllad hakimlər olmasa, Kor insanlar hər fasiqi Kəndinə rəhbər bulmasa...” Bədbəxt adam hönkür-hönkür Çocuq kimi ağlıyordu. Azər dedi: çox gülüncdür, Bu ağlamaq Şərqi yordu. YAŞAMAQ VƏ YAŞATMAQ Yorğun Azər hənuz yeni qülbəsinə varmışdı,
Bir ixtiyar Of!.. “yaşamaq, yaşatmamaq” duyğusu
Bir gənc Bu yüksəliş, xayır!.. Səfil torpaqda
Cahan bir bataqlıq... insan adında Bir yığın möhtəris böcəklə dolmuş, Bir-birini yeyib yaşarlar onda, Hər kim gücsüz olmuş, həmən boğulmuş. Hər şey yalan, güclü olmağa çalış! Əzilməyə deyil, əzməyə alış! Azər
Hey, qoca dünya, hey! Səndə nələr var!? Hər gələn səni bir başqa şey sanır. Kimi bir bataqlıq deyə xor baxar, Kimi, ifritədir deyə aldanır. Kimi zindan deyə qızarkən sana, Üstün dar gəlincə keçər altına. (ixtiyarla gəncə) Xayır, dünya şən bir gülzarə bənzər, Onda cüt ayaqlı “marallar” gəzər. O nəşələr dolu geniş gülşəndə İstədiyin çiçək də var, tikən də. Uslu əllər çiçək dərir, gül toplar, Tənbəlləri çalı, tikən tırmalar. Deyirlər insan yonulmuş meymundur, Bu söz həqiqətə pək az uyğundur. İmdi də “meymunlar” gərçi az deyil, Hər halda bir hacıleylək qaz deyil. İnsan yonulmuş bir heyvan olsa da, Endirilməz heçə ondakı zəka. O yalnız düşünməz, düşündürür də, Kəşf edir gündə bir qaranlıq pərdə. Hər gün beynində bir yıldırım çaxar. Dilərsə bir anda bir cahan yıxar. İnsan çox tühafdır, o hər şey yapar, Onda yaşamaq da, yaşatmaq da var. “Yaşatmam, yaşaram” deyən səfillər Qan içən vəhşilər yolunu izlər. Sən nə mələksən, nə də qaplansan, Nə gülsən, nə tikən... yalnız insansan. Çalış, parla, yüksəl! Unutma ancaq, Yaşamaq bir haqsa, yaşatmaq da haq!.. YURDSUZ ÇOCUQLAR “Ə”
Yol kənarında böyük, zift əridən Qazan altında kiçik yurdsuzlar Yaxmış atəş... isinirkən birdən İncə bir ruzgar inildər, sızlar. Fəqət onlar bu soyuqdan, qardan Bixəbərmiş kimi əyləncə yapar. Söylənən sözləri həp saçma-sapan, Saya gəlməz yaramazlıqları var. Birinin isladaraq boynunu qar, Çox sinirləndi“Nə tühaf, sanki qarın nəştəri var, Ağ bir əqrəbmi bu, ya buzlu sinək”?! Biri “sus!” — derdi — “əzizim, bunu sən Get də, zənginlərə sor! Gör nə deyir? İştə bax, qarşıda bir pəncərədən Bizi bir incə qadın seyr eləyir. Onca bunlar, bu amansız qarlar Rəqs edən bir kələbəkdən də gözəl... Səni kəskin boralar qırbaclar, Ninni söylər ona pürşeri-əməl.” Biri islaq, qara ətmək yeyərək Qonşudan çaldığı bir alma ilə, Sonra azcıq sırıtıb əsnəyərək, Dedi: “Yoldaş, mənə bax, bir söylə, Əcəba varlı çocuqlar nə yeyor?” Biri oynatdı həmən qaş-gözünü. Dedi: “Hər şey... Onu yalnız mənə sor! Onların mən bilirəm iç üzünü...” (Kəndinə məxsus məsxərə bir əda ilə, komikcə bir ahəng ilə təqlid edər) Çocuq
Ana! Bir şey yemək istər könlüm. Anası
Nə dilərsən bulunur, al ye, gülüm! Bəy baban imdicə almış xavyar, Tazə yağ var, yeni gəlmiş bal var. Çocuq
Başqa şey yoxmu? Anası
Toyuq var, gerçək, İmdi xidmətçi qızardıb verəcək. Çocuq
Bıqdım artıq, yenə hər günkü yemək, Şübhəsiz, mədəmi bərbad edəcək. Anası
Şokolad vardır. Çocuq
O qalsın da sana, Marmelad yoxmu? Anası
Xayır... Çocuq
İştə fəna, Portağal olsa batırsam şəkərə, Var ümidim bir az iştah gətirə. Anası
Söylərəm imdi alarlar, lakin Yaramaz mədə için... Arxadaşlar soxulub bir-birinə, Güldülər məsxərənin sözlərinə. Bunu Azər də — yaxından gülərək - Dinləyib derdi: “Əvət, çox gerçək, Nazü nemətdə yaşarkən onlar, Qara ətmək belə bulmaz bunlar. Gecələr... böylə qar altında yatar, Yenə sağlam və dəmir canları var. Kim bilir, bəlkə bütün insanlar Örnək alsaydı da heyvanlardan, Daha sağlam, daha gürbüzcə yaşar, Bəlkə ummazdı həkimdən dərman”. Uzun bıyıqları sarqıq, qalınca bir gövdə İçib-içib də sapıtmışdı bir yaxın evdə. Səndələr, söylənirdi əsnəyərək, Köhnə candarmalardan olsa gərək. Bir çocuq yaxlaşıb beş-altı adım Dedi: “Yoldaş! Acız, bir az yardım!..” Sərxoş həmən küfr ed(qızğın və çılğın) Nasıl, nasıl? Sənə yoldaşmıyam mən, ah, azğın!
Bu halı seyrə dalıb bilmədən gülümsəyərək, Yürürdü qarşıda şıq bir madam, yanında köpək. Şən, ufaq bir köpəkdi çox oynaq, Bir ağızlıq da vardı ağzında. Dedi qurnaz çocuq: “Xanım! Mənə bax, Vəhşilikdən bir iz ki yox onda, O ki qapmaz, verin, ağızlığı mən (sərxoşu göstərir) Taxayım bir bu zəvzəyən hərifə.
Gülüşdülər də kiçik sərsərilər əylənərək, “Əvət, əvət — dedilər — çox tikənlidir bu köpək”. Buna Azər də güldü qəlbində, Dedi: çox haqlısan, əvət mən də Tanıram öylə azğın insanlar Ki, ağızlıq vurulmadıqca qapar. Bəzi dostlar da var ki, üzləri şən, İçi lakin daşır zəhərli tikən. Qəlbi kin püskürüb də üzdə gülən, Daha qorxunc olur köpəklərdən. BAYRAMDI Bayramdı... günəş incə buludlar arasından
Hər göz yeni bir sevgi arardı, Hər üzdə sevinc izləri vardı. Çox yerdə qurulmuşdu səfa məclisi, yalnız Yoxsulları bir yas kimi xoş gün də sıxardı. Qış xırpalamış, onları əzmişdi amansız... Hər qəsvəti yalnız bir ümid eşqi yaxardı: Bir gün gələcək yaz olacaqdır, Hər kəs bir az ətmək bulacaqdır. Bayramdı... böyük bir evi sarmışdı şətarət, Həp dalğalanır qəhqəhələr, zümzüməciklər. Sevdalı baxışlarda gülümsərdi zərafət, Oxşardı gözəllikləri süslər və ipəklər. Əllərdə qədəhlər öpüşürkən, Bir incə kaman sızladı birdən... ... Bu dəmdə Azərə yaxlaşdı nazlı bir xilqət, Çiçəkli dağda yetişmiş o pənbə güldə fəqət İz buraxmış gülər on altı bahar. Keçən mayıs onu Azər tanırdı bir köydən,
Məhrəm olmuşdu pudralar, boyalar. Bu yapma süsləri Azər görüncə süzdü bir az,
İncə bir şeydi qız, həmən duydu. Sevimli çöhrəsi azcıq qızardı, söylədi: “Bax,
Könül az-çox nə görsə həp uydu”. “Xayır, xayır” — dedi Azər — “Bu pudralar, boyalar
Sarı üzlərdə pənbəlik yaradır. Əvət, o, çirkin için bəlkə bir təsəlli olur,
Buna aldanma sən, inanma, xayır! Heç unutmam, səhərdi, çox erkən Köydə çıxdım da bağça seyrinə mən. Qopdu tufan, uçuşdu toz-torpaq, Soldu bir anda hər yaşıl yarpaq. Tozda gördükcə qönçə gülləri mən, Nə təəssüflər eylədim, bilsən! İmdi birdən görüncə böylə səni, Anaraq dünkü gül hekayəsini. AcılarƏcəba, anladınmı Azəri sən!?.” Hər tərəfdən süzülən gözləri sarmışdı maraq. Öyünən süslü xanımlar gülüşüb oynaşaraq, Sardılar Azəri soldan-sağdan. Öncə üzr istədilər, “Sən həkim olsan — dedilər — Burda var dürlü çiçək hər bağdan, Həpsi dündən bəri artıq bunu dərd eylədilər. Ən gözəl kim, əcəba hanki qadın? Bir cavab istəriz, ancaq aydın.” Güldü Azər dedi: “Söz yox, həpiniz imdi gözəl... Seçəməm bir-birinizdən sizi mən, ən əvvəl Sıyrılın həp boyalardan, tozdan. O zaman ayrılır əlbəttə gözəldən çirkin, O zaman bəlli olur doğru, yalan. Aktrisdir deyə sandım sizi əvvəl, lakin Sonra duydum ki, bu ev səhnə deyil, Bu oyun son modadır, köhnə deyil...” Azərin sözləri bir iynə kibi Qanadıb durdu gülən hər qəlbi. Kimi nifrət, kimi heyrətlə baxar. Kiminin gözləri bir şölə çaxar. Kiminin yer süpürür qaşqabağı, Pozulur rəngi silinmiş dodağı. Kimi küskün, kimi əzgin-bezgin... Birinin parladı qəlbindəki kin. Dedi: “Bilməm bu tikənlər nə için? Bir düşün, sən bizi təhqir etdin.” Azərin gözləri getdikcə gülümsər kimi şən... Dedi: “Aldanma xayır, məndə nə kin var, nə tikən. Biləkis sizdəki mənfi süslər İncə bir duyğunu təhqir eylər. Xayır, Azərdə bulunmaz qabalıq, Sizə düşməndir o sərsəm və alıq Ki, “gözəlsən” deyə təqdis eylər. Sonra təhqir ilə arxanca gülər. Biri der: “Bax, nə gözəl pudra, boya! Bu gözəllik kir olur girsə suya” Biri der: “Pənbə heç uymaz sarıya, Bənzəyir bax, bu qadın soytarıya”. Fəqət Azər düşünür çox başqa, Xoşlamaz çünki yalan söz və riya. Onca bir gül ləkəsiz, tazə gərək, Oxşamaz ruhunu hər yapma çiçək. “Əskilik” zövqü yorar, hər “yenilik” Çox təbii... oluram mən də şərik. Yenilik xoş, moda xoşdur, lakin Böylə sərsəm yenilik çox çirkin. Hər dəyirman tozu, hər kirli boya Bir gözəllikmi verir? Yox, haşa! Həpiniz xəstə, üzülmüş, qansız, Başqa, çox başqa sizin dərmanınız. O da yalnız: su, günəş, bir də hava!.. “Su, günəş, bir də hava” ən rəna, Ən gözəl bir tualetdir... mənə bax, Bu qaranlıq odalardan qaçaraq, Hürr olun ta sizi öpdükcə günəş, Qızarıb hər yanaq olsun gülə eş. Hərəkətsiz bir ovuc ət kimisiz Qapanıb məhbəsə gün görməsəniz. Nə gözəllik, nə də səhhət qalacaq, Gündə bir çöhrə vərəmdən solacaq. Sordunuz “kim daha dilbər və gözəldir” deyərək, Sevdiyimdən sizi mən xırpaladım bilmiyərək. Üzü dilbər, sözü dilbər pək çox... Özü dilbər gözəl az, bəlkə də yox. Eşsiz olsun da camalın nə çıxar, Mənəvi hüsnünü bir yoxla nə var? Bir çox afət bilirəm üzləri xoş, Rühü düşgün və sönük, içləri boş... Şübhəsiz, nazü qürur, işvə, əda Dadlıdır şən və gözəl bir qızda. Gözəlin — məncə — ən ülvi sifəti: İncə ruh, əqlü zəka səltənəti... İnqilab iştə! Atıb çarşafı siz, O siyah pərdəyi rədd eylədiniz. Qeyd edərkən bunu tarix, ancaq Bir fəzilət deyə alqışlayacaq. Sizi aldatmasın amma bu qürur, Çarşaf atmaqla bitər sanma qüsur. Çox beyinlər yenə həp pərdəlidir, Mənəvi pərdəyi dəf etməlidir.” Azərin sözləri çimdiklədi çox duyğuları, Süzdü qumral, ala gözlər onu altdan-yuxarı. “Yetişir, anladıq artıq!” dedilər, Söylənən “saçmayı” həzm etmədilər. Öpüşürlərdi gedərkən həpsi, Çox tühafdır bu öpüşmək həvəsi. Xəstə, sağlam nədir? Aldırmazlar, Vərəm olsan da könül qırmazlar. Bu çürük adətə Azər darılıb qızdı həmən, Dedi: üzr istəyirəm, Bu, cinayət kimi bir şey... qabalıq olsa da mən Sizə qatil deyirəm. Sizə qatil deyirəm! Çünki bu qorxunc adət Mədəni bir vəhşət!.. Bu öpüşlər saya gəlməz acı, xain və ağır İztirablar yaradır. Bir çox insan bu öpüşlərdə səadət də bulur, Onu şairlərə sor! Mən səadət deyil, ancaq duyaram təhlükələr, Yüklə 187,36 Kb. Dostları ilə paylaş:
|