AZƏR (Poema) Yazılmışdır: 1920-1937
Yüklə 187,36 Kb.
|
|
duymaq üzrəyəm yenidən, Kirli, müsrü ləkələr. Qorxun, azğın ləkələrdən qorxun, Ev yıxan təhlükələrdən qorxun! LALƏ
“H” Şəhər qadınları “pənbəgül” deyə Həpsi vurulmuşdu gözəl Laləyə. Sisli dağların o eşsiz pərisi Oxşar dururdu hər xəyalı, hissi. Dadlı bir musiqi gülər səsində, İlham izləri var hər cilvəsində. Gözlərindən uçan bayğın kölgələr Hər incə duyğudan pərəstiş dilər. Yürürkən göyərçin rəqs edər kibi Çırpındırır o hər yaralı qəlbi. ...Qədəhlər dolmuşdu, çalğı inlərdi, Gözəl qız inləyən səsi dinlərdi. Bütün gənclər ətrafına qondular, Bu köy dilbərinə badə sondular. İçmək istəmədi, israr etdilər. Bir az içdi, həmən təkrar etdilər. Ürpərdi tükləri bu ilk adımda Duydu vicdanında acı bir səda. Çox sürmədi dalğalandı nəşəsi, Cəzb etdi hər kəsi nazı, işvəsi. İçdilər... içdilər... Gözlər bayıldı, Sinirlər gevşədi, qollar yayıldı. Gecə keçmiş... “Artıq vaqıtdır” deyə Səfa məclisinə vida etdilər, Büllur qəhqəhələr saçıb getdilər. Lalə də bir gənclə qol-qola çıxdı, Əsrarlı gecəydi, hava açıqdı. Bahar məhtabının səfası vardı, Sevdalı busələr şən qızı sardı. Ehtiras atəşi olunca kəskin, Yaxdı ismətini dağ pərisinin. Səfil bir odanın vəhşi qoynunda Silinməz bir ləkə qaldı boynunda. Səhər dan ulduzu gülərkən ona Ruhunda qopdu bir acı fırtına. Yataqda çırpındı, həmən bayıldı... Yarın son imtahan idi, son yıldı. O gəlmişdi ürfan həyatı görsün, Köylərinə nurlu izlər götürsün. O istərdi yoxsul, aciz və miskin Qız-gəlinə doğru yollar göstərsin. Fəqət imdi!?.. Həpsi-həpsi nafilə!.. İnsanlardan qaçıb endi sahilə. Köpüklü dalğalar coşub çağlarkən, Alovlar, zəhərlər axdı içindən. Babası, annəsi, qarlı dağları, Yavuz nişanlısı, yaşıl bağları, Parladı bir röya kimi gözündə, Dəhşətlər oynaşdı pənbə üzündə. Günəş gülümsərkən Lalə də güldü, Birdən-birə dalğalara gömüldü. Görən balıqçılar imdadə qoşdu, Əfsus!.. O bitmişdi, xəyal olmuşdu. Cənazəni sardı arxadaşları, Saçıldı gözlərdən inci yaşları. Qız-gəlin soruşub maraq edərdi: “Lalə nədən soldu, nə imiş dərdi?” Azər dedi: “Lalə nəşədən soldu, Dadlı şərab dalğasında boğuldu.” Bu halda kinli bir səs Üsyan etdi apansız, Çevrilib baxdı hər kəs, Şahin baxışlı bir qız. “Xayır!” — dedi — “xayır!.. mən Göz yaşı tökməm ona. Onun bu zillətindən Heyrət gəlir insana. Bu hal əskidən bizə Ən acı bir yadigar... Qadınlıq çöküb dizə Bir çox əsir oldular. Şən saraylar keçmişdə Bizi alıb-satardı. Solub gözdən düşüncə, Heçliklərə atardı. Bütün dinlər, qanunlar, Qadınlara xor baxdı. Üsyan edincə onlar Su yerinə qan axdı. Bir çoxları nadanlıq Pəncəsində sıxıldı. Kimi olub qurbanlıq Atəşlərə yaxıldı. Lakin qadınlıq bu gün Hər zənciri qırarkən, Bu hal neçin?.. Bir düşün! Heç də əfv etmədim mən. Lalə şən bir çiçəkkən Neçin solsun heç yerə? Bunun zəifliyindən Zillət gəlir bizlərə. O sayğısız vəhşidən Lalə öc almalıydı. Əvət, onu qəhr edən Əllər qırılmalıydı. O kirli dırnaqlarda Çox didildik, əlverir. Yetər, bu gündən sonra Qadınlıq deyil əsir.” Qız köpürdükcə ondan Eşləri örnək aldı. O, Azərin ruhundan Qopan bir teli çaldı. MƏZARLIQDAN KEÇƏRKƏN... “H” Günəş gülümsərdi, insan ağlardı... Azər çıxmış idi səhra seyrinə. Qarşıda bir yaşıl məzarlıq vardı, Hər daşı bənzərdi hicran şerinə. Yaxında çırpınan soluq bir kölgə Bir məzar önündə durub inlərdi: O, gənc bir aşiqdi, küsmüş dirligə, Azər maraq edib onu dinlərdi. İştə mən sənə gəldim, Bu gün çox şəndim. Göz yaşlarımı sildim, Dərdim yox mənim. Artıq yetər, qalx, oyan! Bütün çiçəklər, Baş qaldırıb yataqdan, Həp səni bəklər. Bir eşq ilə yaşarkən Sən atdın məni. Vəfasız olsan da, mən Unutmam səni. Hər gün issız türbəndə Bir az öldüm mən, Olmazmı imdi sən də Məni düşünsən... Həyat gözəlmiş!.. Onda Artıq yox gözüm. Yer ver ancaq qoynunda, İştə son sözüm... Hənuz sıtmalı gəncin bitməmişdi fəryadı, Birdən-birə əlində bir tapança parladı. İntihar niyyətilə nişan etdi alnını, Azər “hey, abdal!” deyə xırpaladı şaşqını. Diksinərək bu səsdən düşdü əldən silahı, Ölüdən fərqi yoxdu duyulmasaydı ahı. Yavrum! — dedi — aç mənə, qəlbini kim qanatdı? Zavallı dərdə gəldi, ah çəkərək anlatdı: Şən bir sabah idi vuruldum ona, Gözlərində mayıs röyası vardı. Eşqimi inlərkən incə ruhuna Başımda bir dəli sevdası vardı. İpək saçlarını güllər öpərkən, Hər sirrimi ona açıb tökdüm mən. Bir bənövşə verdi mənə köksündən, Ah, o qızda mələk ədası vardı. Həmən bir baxışda aldı könlümü, Üç bahar olur ki, çaldı könlümü, Ən sonunda dərdə saldı könlümü, Bir könül ki, min bir bəlası vardı. Azər dedi: O imdi bitmiş artıq, Çox yazıq!.. Bir yarpaq kimi solmuş, Çürümüş, torpaq olmuş. Bərabər ölsən belə, Ümid yox üzün gülə. Hindin əski adəti Yapsa da bu vəhşəti, Haq düşünən bir insan Xoşlanmaz bu oyundan. Nəfsə qıyanlar aydın... Ya xəstədir, ya çılğın. Bu sərsəmlik çox zaman Edər gənclikdə tüğyan. İxtiyarlar ölümdən Quşqulanıb titrərkən, Sayğısız bir yığın gənc, Bulur həyatı iyrənc, İşlər durur nəhayət Umulmaz bir cinayət. Saqın mənə darılma, Gözəl düşün, yanılma! Ölüm var ki, həyat qədər dəyərli, Həyat var ki, ölümdən də zəhərli... Yaşamaq da xoşdur, ölmək də xoşdur, Qayəsiz həyatda ölüm də boşdur. Hər sönük eşq üçün üzülmək fəna, Dar gəlməsin dünya genişkən sana. Er-gec məzar alır bizi qoynuna, Uyma, saqın, vaxtı gəlmədən ona. Matəmlərə boğma sisli ömrünü, Çalış da xoş keçir bu üç-beş günü. “Ölüm də xoş...” dedim, qapılma hissə, Böyük bir eşq üçün lazım gəlirsə, Nəfsinə xor baxan bir qəhrəman ol, Haqq üçün başından keçən insan ol! “El üçün ağlayan göz kor olsa da” İnanma, arxadaş! O boş bir səda! Xayır, xudkam olub sapma dar yola, Həp el üçün ağla, el üçün sızla! Ağla demək - çarpış, vuruş deməkdir, Ağlamaq insana miskinlik verir. Bir eyilik yapsan issız yurduna, Səadət pərisi gülümsər sana. Haq da, həqiqət də göz önündədir, Yer altında deyil, yer üstündədir. Bəxtiyarsan, əgər çəkdiyin əmək, Cahan sərgisinə versə bir çiçək. DƏNİZ KƏNARINDA “H” Şətarətli bir mayısdı... Azər enmiş sahilə, Zümrüd dalğaları seyrə dalmışdı. Pək yaxında çoluq-çocuq vermiş də həp əl-ələ, Şən kələbəklərdən örnək almışdı. Sədəfli qumlar üstündə top oynardı oğlanlar, Qızlar da bir yanda şərqi söylərdi. Bir tərəfdə mürcüləyən beş-on sönük ixtiyar Bir çığlığa qarşı nifrət eylərdi. Qızların şərqisi Səhər çağı gəzə-gəzə Çıxmışdım erkən dənizə. Günəş gülümsərkən bizə, Dalğalar döndü almasa, Sırma işləndi atlasa. Ağ yelkənlər qanad açar, Süzülüb naz ilə uçar, Ənginlərə fərəh saçar. Dalğaların çağıltısı Salamlar eşsiz mayısı. Fırtına yox, açıq hava... Balıqçılar çıxmış ova, Dalğaları qova-qova Qatlanır hər üzüntüyə Yalnız “ac qalmayım” deyə... İxtiyarlar — Artıq yetər.
İki-üç qadın — Zəmanəniz zınqıldasın.
Bu halda bir şey gurladı, maraqlandı çocuqlar: — Nədir bu səs? Yıldırımmı? — Hər nə varsa göydə var, — Əvət, doğru... Baxın iştə! — Qos-qoca bir təyyarə... — Kim bilir nerdən gəliyor, yolu hanki diyarə? Azər dedi: mən bilirəm, bu qəhrəman yolçular, Şərqə uçan bir karvan ki, buludları qamçılar. İçlərində bəlkə sizlər kimi çocuqlar da var, İştə, Qərbi atıb gəlmiş, yeni mühitlər arar. Buzlu qütübləri aşar, əgər fürsət bularsa, Bu gün-yarın yüksələcək heç şübhə yox ki, Marsa. Hər qüvvətə üstün gəlir ancaq qorxusuz bəşər, Cahan igid ərlərindir, qorxaq gözə çöp düşər. Qorxu-sinsi bir mərəz ki, azar azar öldürür, Nəşəsiz bir ömrü ancaq mübarizə güldürür. VƏHŞİ QADIN Yazın atəş sovuran sıtmalı, qızğın günəşi
Qarşıdan bir acı səs yüksəldi, Şaşıran gözlərə dəhşət gəldi. Bir qadın çıxdı yaşıl çamlıqdan Üz-gözündən yağaraq kin, üsyan, Onu bulmuşdu çobanlar üryan, Bənzəyir bayquşa, lakin insan. Örtən ancaq o bürüşmüş cəsədi Bir qarış kirli və yırtıq bezdi. Hələ yırtıq səsi, vəhşi baxışı, O baxışlardakı şimşək çaxışı Çox düşündürdü tamaşaçıları, Süzdü hər kəs onu altdan-yuxarı. Soruyorkən ona “Kimsin? Nəçisin?” Daş kəsilmişdi, bilinməz ki neçin? Bir köylü Bu qadın, bəlli, sağır ya dilsiz... Qadın
(şaşqın və həyəcanlı) Bir suçum yox, məni öldürməyiniz! Köylü Heç təlaş etmə, saqın, ağlama, biz İnsanız, yırtıcı qaplan deyiliz. Qadın
Nə bəla gəlsə də qaplanlardan, Yenə mən qorxaram insanlardan. İkinci köylü Söylə, kimlər sənə qıymış böylə? Qadın
Sorma, azğın bəşərin zülmilə Bu keçən qovğada bəxtim döndü, Var-yoxum yandı, çırağım söndü. Çarpışırkən quduran millətlər Bizi məhv etdi ağır dəhşətlər. Atdılar atəşə dilsiz qızımı, Südəmər yavrumu, şən yıldızımı. Təkcə bir körpəcə oğlum qaldı, Yolda canilər əlimdən aldı. Parçalarkən onu... uf, yandı dilim! Mən o gündən bəri insan deyilim. ... Susdu birdən-birə biçarə qadın, Süzdü ətrafını şaşqın-şaşqın, Yenə ormanlara qaçmaq dilədi. Ona bir köylü həmən diş bilədi, Yaxalarkən dedi: “Bir sərsəmə bax! Kəndi həmcinsinə nifrət qılaraq Yenə vəhşilərə mail görünür, Onca insan daha qatil görünür.” Gülərək söylədi Azər: “Əcəba Haqlı kim? Bizmi, o biçarəmi ya!? Ona tən etməyəlim xor baxaraq, Bir həqiqətdir o, aydın-çılpaq... Onu yaxmış bəşərin “mərhəməti!” İştə hərbin acı bir aqibəti. İştə on ildir o, insandan uzaq, Çöldə vəhşilərə mənus olaraq Yaşamış... yasdığı həp daş, torpaq, Yaşamış töməsi həp ot, yarpaq. Yenə xoş onca bu gün ormanlar, Canavarlar, ayılar, qaplanlar. Ona həmcinsidir ancaq düşman, Oxudur vəhşiyə rəhmət insan”. ... Hər ağızdan coşaraq laf axını, Köylülər sardılar ürkək qadını. “Edəriz biz sənə yardım” dedilər, Ən yaxın bir köyə əzm eylədilər. Beş-altı gün aradan keçdi... Bir səhər Azər Keçincə köydəki meydançadan toxundu ona, Acı bir lövhə, bir tikənli xəbər. “Vurun, vurun!” deyə kin püskürən beş-altı nəfər Hücum edirdi o yurdsuz və kimsəsiz qadına, Hər tərəfdən yağardı nifrətlər. Tamaşaçılar — Burax, yetər!
Bir dükançı Onu heç sorma, getdi var-yoxumuz.
Azərin gözləri şimşək kimi birdən çaxaraq, Dedi: “əl saxlayın, artıq yetişir sillə, dayaq. Sizcə xırsızlara lazımsa cəza, Doludur həp dünya. Öylə xırsız bilirəm: çaldığı milyonlarla Möhtəşəm, süslü salonlarda edərkən tüğyan, Onu təhqir edən olmaz əsla! Əzilir qarşı qoyan. Varlı xırsızları alqışlayaraq hər kəs öyər, Bəlkə heykəl də yaparlar adına. “Çaldı bir parçacıq ətmək” deyə hər kölgə söyər, Bəslənir kin bu səfil, ac qadına. Ona xırsız deyən abdallara heyrət!.. Yalnız Ac və yoxsuldu o dilsiz məxluq. Əvət, ancaq suçu yoxsulluq... Onunçin haqsız... Ən silinməz ləkədir yoxsulluq!” KÖYDƏ
“H” Köydə ikən Azər bir axşam çağı Qəhvəxana qarşısında əyləndi. İranlı bir dərviş əldə naçağı “Hu, mədəd, ya Əli!” deyə söyləndi. Bəhs edərək qədim əfsanələrdən, Keçmiş ərəbləri öyüb dururdu. Sonra “heçdir insan, heçdir nə görsən, Heçdir cahan...” — deyə saçıb sovurdu. Azər gülümsədi: Tühaf şey! — dedi, Hərifin satdığı məta: heç, yalan... Aldığı bir ovuc gümüş... hey, gidi! Nə boldu bu köydə mövhumat alan!? Bu sərsəridənsə, gözəl deyilmi Əyləndirsə bizi saz aşıqları. Var, dedilər, amma dayazdır elmi, Söylədiyi sözlər həp çobanvarı. Bu halda şən bir aşıq Salamladı məclisi. Sızlayınca saz artıq Coşub durdu gur səsi. Aşıq
Mən bir qartalam ki, zümrüd dağların Çiçəkli qoynunda yaşıl yuvam var. Gül bənizli, şahin baxışlı yarın Könlümə saçdığı yeni ilham var. Keçən qış bir maral izilə qoşdum, Qaçırdım ovumu, ona qovuşdum, Qafam döndü, sanki dəli, sərxoşdum, Dedim: bir ovçudan sənə səlam var. Gülümsərkən üzü, dodağı soldu, Fırtınadan ürküb mənə soxuldu, Sevişdik... ayrıldıq... artıq yox oldu, O gündən sevdalı başda bəlam var. Bu halda köy meydanında Davul, zurna səsi coşdu. Məclis dağıldı bir anda Hər kəs gurultuya qoşdu. Köydə dügün varmış deyə Azər də çox maraq etdi. Uydu qayğısız dəstəyə Dügün şənliyinə getdi. Bir tərəfdə qadın, erkək Yallı gedər oynaşırdı, Çoluq-çocuq gülüşərək Arı kimi qaynaşırdı. Şərqi söylər bir tərəfdə Yosma qızlar, şən gəlinlər. İgid ərlər bir tərəfdə Sevdalı sözləri dinlər. Bu sırada çalğı birdən Ahəngini dəyişdirdi. Bir pəhləvan qoşub həmən Güləş meydanına girdi. Hoplarkən önə, geriyə, Balıq ətlər şişib durdu. Mənə bir eş yoxmu, deyə Hər kəsə meydan oxurdu. Bu halda qalın gövdəli, Soyunmuş bir köylü gəldi, Əlinə dəymədən əli Yenildi, həddini bildi. Sonra gürbüz, çevik, əsmər Bir gənc atıldı meydana, Şaşa qaldı seyirçilər, Eş deyildi çünki ona. Beş-on məktəblidən başqa Hər kəs bir az şübhələndi. Köylülər bunu bir şaka Sanır kimi həp əyləndi. Çünki o bir müəllimdi, Tanımayan yoxdu onu. Bəkləməzdi kimsə imdi Ondan bu qorxunc oyunu. Könüllü gənc çox sürmədən Döndü çevik bir qaplana, Üstün gəldi şöhrət güdən Ayı kimi pəhləvana. Hərif sarsıldı, ansızın Umulmaz bir zərbə yedi. Əl çalaraq erkək, qadın Çəlik qola “var ol!” dedi. Gənc müəllim geyinərək Gəldi Azərin yanına, Üzr istəyib dedi: “Gerçək, Bu hal uyğun deyil mana. Nə etməli, el adəti... Köyün başqa aləmi var, Buna şəhər cəmaəti Bəlli bir şey ki, yan baxar”. Azər dedi: “Heç yanılma, dinlə məni, El adəti ürkütməsin böylə səni. Şəhərləri sıtma, vərəm sarmış bütün, Hərəkət yox, qan yox, həpsi xəstə, ölgün... Gecə-gündüz bülbül kimi həp qəfəsdə. Günəş görməz, hava udmaz bir nəfəsdə. Şəhər dursun, yaxındakı çox köyləri Görənlərin ürpəniyor həp tüyləri. Sıtmadan, pis xəstəlikdən çürümüşlər, Onlarda yox sizlərdəki şən gülüşlər. Onlarda yox sizlərdəki çevik bədən, Onlarda yox əsər sizdəki şənlikdən. Dəmin güləşməyə “əski adət” dedin, Mən şaşırdım, bəlkə onu fərq etmədin. Əski olsun, bu xoş adət ən mədəni, Ən yaldızlı adətlərdən daha yeni... Mənim ən çox dilədiyim sizlər için: Sağlam bədən, sağlam sinir, sağlam beyin. Dünya geniş bir meydan ki, heyvan, insan Aman bulmaz çarpışmadan, vuruşmadan. Hər kəs birər pəhləvandır o meydanda, Birincilik qalır ancaq üst olanda. Cahil-alim həp çarpışır, həp güləşir, Meydanda tək qalmaq üçün pəncələşir. İnsan var ki, gülüb dururkən qüvvətə, Qarşı gəlsə məcbur olur itaətə. Tutduğun yol böyük... Sən el rəhbərisən, Bütün səslərdən üstündür sənin səsin. Bağır, hayqır, can ver issız bucaqlara, Bilgi nuru yağdır sönmüş ocaqlara. Zəif biləklərdən çəlik qollar yarat! Hər uyumuş beyinə bir qığılcım at! Çalış bütün boşluqlar əzminlə dolsun, Hər bataqlıq çiçəkli bir cənnət olsun. Bilgi saçar hər qaranlıq yurda işıq, Yalnız əmək verir bizə bəxtiyarlıq.” SƏLMANIN SƏSİ Oktyabr üçün
Hər günəşə vardım ləkəli gördüm, Hər vicdana girdim kölgəli gördüm,
Altun əsiridir həp irzü namus, Yoxsullara gün yox, ya məhv ol, ya sus! Hər kəs insanlıqdan dəm vurur, əfsus! Həp yalan, təməlsiz bir sevda imiş. Yaralı könlümü tikənlər deşdi, Kimdən vəfa umdum qanımı içdi, Cavan ömrüm fəryad içində keçdi, Səadət əməli bir röya imiş. “Ə”
Bunu Azər keçiyorkən duydu, “Nə gözəl səs!” deyə dərhal uydu. Çox maraq etdi, dərin zövq aldı, Xilqətin şerinə heyran qaldı. Sordu “kimdir əcəba?” — Bildiklər “Bir yetim qız, adı Səlma” dedilər. Öncə yoxsuldu, alıb bir makinə, Çalışır, yardım edər annəsinə. Tikiyor incə-ipək kömləklər, Həm gözəl şərqi təğənnü eylər. Sandı Azər görüyor bir röya, Girdi çox sadə kiçik bir odaya. Gəldi Səlma, gülərək əl verdi. “Nə səadət!” deyə yer göstərdi. (xəstəlikdən yeni qalxmış annəsinə işarətlə) İştə annəm yeni qalxmış, baxınız,
Qonuşub içdilər azcıq qəhvə, Yad deyildir əvət, Azər bu evə. Bir zamanlar yağaraq dəhşətlər İki biçarəyi etdikdə hədər, Qurtuluş yolları bulmuş Azər, Qoşaraq yardıma olmuş rəhbər. Həsbhal eylədilər, söylədilər, Gəldi həp xatirə keçmiş günlər. Dedi Azər: “Nə çıxar keçmişdən, Fəzlə bəhs etməyəlim bir heçdən. Varsa ən doğru həqiqət, o “bu gün!” “Bu gün”ün hökmünü öyrən də düşün! Keçiyorkən məni cəlb etdi səsin, Sözlərindən səni gördüm bədbin”. Annəsi
Neyləsin, həp çalışır, zəhməti çox, Yenə bir güldürəcək taleyi yox... Güldü Azər dedi: “Tale nə demək!? Yetişir olsa təşəbbüslə əmək! Öncə kəşf etməlisən mənliyini, Etsə məsud edər ancaq o səni. Var hər insanda böyük istedad, Onu bul, yoxsa nə yapsan bərbad...” “Gedəlim, gəl!” — dedi gəl, izlə məni - “Sənə Azər tanıdar taleyini”. Uydu Səlma ona, qalxıb getdi, Bu tühaf rəhbəri təqib etdi. Keçdilər dar və geniş yollardan, Vardılar bir evə... Azər o zaman Göstərib bax dedi: “Yavrum! Burası Möhtəşəm bir yapı, sənət yuvası. Səndə var bülbülə bənzər bir hal, Gəl bu əlhan ocağından feyz al! Musiqi rəmzini öyrən, lakin Gecələr evdə çalış ətmək için”. Durdu Səlma... Dedi: — Çox qız ləkələnmiş burada, Bu mühit iştə çox azğın, hətta Mələk olsam da görən tən edəcək, Məni əxlaqı sönük zənn edəcək. Dedi Azər: — Sağır ol, dinləmə hər kölgəni sən, İncəlir hər qabalıq sənətdən. Bəşərin uyduğu əxlaq, adət Bir yığın yıpramış ölgün hikmət. Güldü Səlma, düşünüb haq verdi, Aqibət ismini qeyd etdirdi. Keçdi illər, dəyişib mövsümlər, Yazın axşamdı... Yürürkən Azər Daldı birdən-birə... munis, şaqraq, İncə bir səs duyaraq etdi maraq. Saparaq girdi şəhər bağçəsinə, Buldu çox süslü, böyük bir səhnə. Baxdı, səs yaz klubundan gəliyor, Dalğalar nəşələnib yüksəliyor. Səlmanın səsi “H” Hər gülşənə vardım, çiçəklər güldü, Sevdalı bülbüllər səlamə gəldi. Hər bəzmə uğradım, meylər töküldü, Qədəhlər öpüşüb xuramə gəldi... Almaslar, incilər qarşımda söndü, Gözəllər yanımda xəyalə döndü. Büllur qəhqəhələr susmuş göründü, Susmuş kamançalar ilhamə gəldi. Pərişan zülfümü dağıtdım üzə, Sehr etdi hər teli sanki bir gözə, Gördülər qarışmış gecə gündüzə, Ölülər nəşədən qiyamə gəldi. “Ə”
Baxdı Azər, coşaraq alqışlar, Qadın, erkək qızı həp sarmışlar. “Yaşa, var ol!” — deyə səs yüksəldi, Töhfələr, süslü dəmətlər gəldi. Qızda parlardı qürur, istiğna. Qoşdu hər kəs kimi Azər də ona. Dedi: “Təbrik eləyim gəl səni mən, Sənə nerdən bu səadət bilsən? Düşün əvvəlki səfalət dəmini! İnqilab atəşi parlatdı səni. İnqilab açdı sənin şəhpərini...” Qız gülümsər kimi, şən rəhbərini Öpdü ruhundakı şeriyyətlə, Gözlərindən süzülən hörmətlə... Üsyan
Azər düşünür, dalğa keçərkən... Birdən-birə həp dalğalı, həp şən Bir vəlvələ qopdu, Bir fırtına, bir zəlzələ qopdu. Sarmışdı bütün ölkəni heyrət, Lakin... Çox üzdə gülümsərdi şətarət, Hər nəşəli gəncin Ruhunda açılmışdı çiçəklər, Coşmuşdu diləklər. Bir yanda şəyəq dalğalı, nazəndə axınlar, Qızlar və qadınlar Oynar, sevinər, şənlik edərlər, Həp pənbə dodaqlarda zəfər şərqisi gurlar. Qızlar və qadınlar!.. Həsrətkən işıq aləmə onlar, Zillətdə əsirlərcə bunalmış da əzilmiş, Hürriyyəti ancaq yeni bilmiş... Sıyrıldı günəş sisli buluddan Hər kəs süzüyorkən onu heyran... Parlarkən üfüqlər, Birdən-birə çarşaflar atıldı, Həp coşdu nütüqlər. Erkəklərə meydan oxunurkən, Onlar da qatıldı, Çarşaf kimi, qalpaq da yox olsun... deyə birdən Erkək və qadın dalğalanıb gurladı, coşdu, Məbədlərə qoşdu. Gənclik dedi: “Onlar da dəyişsin, Məktəb və kütübxanəyə keçsin”. Üsyan!.. Üsyan deyə hər gözdən, ağızdan Bir nifrət uçardı. Üsyan!.. Keçmişlərə, keçmişdəki adətlərə üsyan! Hər üzdə təhəkküm izi vardı. Üsyan!.. Məbədlərə, qalpaqlara, çarşaflara üsyan!.. Şaşğınlığa yox zərrəcə imkan. Hər fəlsəfə, qanun dəyişirkən, Bir nöqtədə dursan da düşünsən, Məqbər yapacaqlar gəmiyindən. Üsyan!.. Həp əski hürufata da üsyan!.. Üsyan!.. Həp köhnə xurafata da üsyan!.. Ətrafı süzən yaşları keçkin Erkək və qadınlar buna şaşmış... Çarşafların altında duyulmaqda qəzəb, kin, Həp hövsələ daşmış... — Bir bax nə rəzalət!.. Artıq nə həya qaldı, nə ismət!.. Gənclik azaraq, həddini bilməz, Yox, yox bu çəkilməz. — Hər gün bir oyun, bir yeni fitnə, Məbədlə işin nə?! — Mən tanrıya tapdım, nə vəzifən, Mən etmədim əsla səni yoldan sapıyorkən... Çarşaflar atılsın! - deyə əlbət Namusa təcavüz eləyir, bəlli həqiqət. Onlar köpürürkən... Azər gülərək söylədi: “Sizdən Heç bir yenilik ummadı bir kimsə, əzizim! Bilməm bu köpürmək nəyə lazim?.. Yox, sizlərə aid deyil əsla çalınan saz, Bəsbəlli, kötüklər aşılanmaz. Yalnız yəşərən tazə fidanlar, Az-çox yenilik zövqünü anlar. Əcdadımızın adəti bəlli, Hər haləti bəlli... Lakin biz o adətləri atdıq, Atdıq, bu gün artıq Onlardakı əfsanəli şeylər, Bizlərcə sönük uyquya bənzər. Söz yox ki, bu gün gəncliyə baxsan, Bir sel kimi hər an, Sağlam, yeni məfkurələr izlər. Bizlər!?. Bizlərdəki adət də təbii, Bunlaca sönük, yıpramış əski... Bilməm ki, bu yorğun yürüyüşlə Gənclik neçin uysun bizə, söylə! Bizlər yeniləşsək belə, daim Bir əskilik az-çox bizə hakim... Ən doğru yol iştə! Heç olmayalım onlara əngəl bu gedişdə. Onlar qoşacaq, çarpışacaqlar, Bir çox uçurumlar aşacaqlar. Lazımsa cəhalətlə güləşmək, Bir çarə var: ancaq yeniləşmək!.. Onlardakı himmət və mətanət Qırbaclayacaq Şərqi nəhayət. Onlardakı qüdrət və məharət Er-gec verəcək xalqa səadət. Onlar mədəniyyətlə günəşlər yaxacaqlar, Keçmişlərə üstdən baxacaqlar. Onlar güləcək, yüksələcəklər, Həp yüksələcək, həp güləcəklər. Onlar güləcək, güldürəcəklər, Bizdən daha xoş gün görəcəklər!” Yüklə 187,36 Kb. Dostları ilə paylaş:
|