AZƏrba yca n mġLLĠ elm lər akadem ġyasi a. Bakixanov adina tarġX Ġnstġtutu
Yüklə 5,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Fəhlə sinfinin təmərküzləĢməsi və əmək fəallığı.
- 3. XALQ TƏSƏRRÜFATININ BƏRPAS ININ
|
Aclıq keçirən əhaliyə kömək. Ġqtisadi dağıntıları aradan qaldırmağa çalıĢan gənc sovet ölkəsinin əhalisi aclıq kimi dəhĢətli düĢmənlə üzləĢmiĢdi. 1921-ci ildə taxıl rayonları olan Volqaboyunu, Ukraynanı, Krımı, Qafqazı quraqlıq bürümüĢdü. 1921-1922-cil illərdə 90 milyon əhalisi olan 40 quberniya aclıq keçirirdi. Ölkədə 40 milyon adam aclıqdan ölmək həddinə çatmıĢdı. Aclıq Azərbaycanda 620 min əhalisi olan 8 qəzaya da toxunmuĢdu. ġuĢa, Qaza x, CavanĢir və Qubadlı qəza larının əhalisi daha ağır vəziyyətdə idi. Aclıqla ümu mxalq mübarizəsi baĢladı. 1921-ci il iyulun 29-da Azərbaycan MĠK respublika zəhmətkeĢlərinə müraciət etdi 153
. N.Nərimanov (sədr), M.Hac ıyev, S.M.Əfəndiyev, D.Bünyadzadə, H. Sultanov və baĢqa görkəmli xadimlərdən ibarət heyətdə "Aclara kö mək" Ko mitəsi yaradıld ı 154
. "Aclara kömək" Ko mitəsi qəza larda, müəssisə və idarələrdə də yaradılmıĢdı. Azərbaycan fəhlələri kəndliləri "Öz aclığıyla mübarizə etməli və Volqaboyu aclarına kömək etməli" çağırıĢına yekdilliklə səs verdi. Ġncəsənət iĢçiləri Vo lqaboyu əhalisinə kömək üçün "həftə"liklər təĢkil edir, teatr və sirk tamaĢalarından, xa lq gəzintisindən, kino-teatr və klublardan toplanan vəsaiti acların fonduna keçirirdilər 155 . "Kommunist" və "Bakinskiy raboçiy" qəzetlərinin iĢçiləri 1921-ci il iyulun 1-dən baĢlayaraq hər ay öz maaĢlarının 10 faizini Volqaboyu aclarına ayırmıĢdılar. Bayıl-Bibiheybət rayonunda bütün məsul iĢçilər bir aylıq maaĢlarını və üç günlük çörək paylarını acların xeyrinə ayırmağı qərara aldılar 156
. 1922-c i ildə aclıq daha da gücləndi, on üç milyon adam aclıq içində idi. "On nəfər təminatlı bir acı yedizdirir" Ģüarı irəli sürüldü. Fəhlələr hər ay çörək paylarından könüllü surətdə 3 girvənkə ayırırdı ki, hər otuz fəhlə və qulluqçu bir uĢağı himayə etsin; hər bir kəndli ayda aclara 3 girvənkədən az olmayaraq taxıl verməli; hər on həyət bir uĢağı himayəyə götürməli idi. Azərbaycanda da aclıq kəskinləĢdiyindən, 1922-ci il martın 17-də Azərbaycan MĠK-in qərarı ilə o da aclıq çəkən rayon elan edildi. Respublikan ın "Aclara kö mək" MK-sı 200 min aclar payı müəyyənləĢdirdi 157
. Hələ 1922-ci il yanvarın 12- də Bakı Partiya Komitəsinin aclara kömək barəsində qəbul etdiyi qərar üzrə partiya üzvləri üzvlük haqqının bir, Bakı Soveti vasitəsilə bütün təsərrüfat hesabına keçən müəssisələr, kooperativlər gəlirinin bir, gömrükxanaların hamısı gəlirinin 2, dəyirmanlar un üyütmək müqabilində aldıqları taxılın 2, dövlət dəyirmanları isə 7 faizini aclara kö mək fonduna keçirməli idilər. Bu məqsədlə də zinət Ģeylərinə və əyləndirici müəssisələrə 3 faiz verg i qoyulmuĢdu 158
. 1922-c i il aprelin 4-də AK(b)P MK bütün kilsələrdə olan qiymətli Ģeylərin aclıq keçirənlərin xeyrinə müsadirə edilməsini zəruri hesab edən qərar qəbul etdi 159
. 1922-ci il mayın 23-də Azərbaycan din xadimlərinin baĢçıları: ġey xülislam a xund Ağa Əlizadə, Qazı axund Əbdül Rəh im Hacızadə və baĢqa ruhanilər aclıqla
103
əlaqədar "Bütün dünya müsəlmanlarına müraciət" etdilər 160 . Müraciətdə deyilirdi: "Müsəlman qardaĢlar! Siz yaxĢı bilirsiniz ki, bizim islam dinin in əsaslarından biri əziyyət çəkənlərə, ilk növbədə aclara və lütlərə kömək etməkd ir. Krımdan, Vo lqaboyundan və baĢqa vilayətlərdən gələn ürək dağlayan fə ryadı eĢidin... ". Bakı üləmaları bütün dünyanın islam ruhanilərin in rəhbərlərinə xüsusən Ġran, Türküstan, Türkiyə, Hindistan və Əfqanıstan ruhanilərinə mü raciət edərək, onları aclara fəal kö mək etməyə çağırmıĢdılar. Hətta, maraqlıdır ki, S.M.Kirovun Mərkəzi partiya rəhbərliyinə, Ģəxsən Ġ.V.Stalinə bu müraciət barəsində verdiyi xəbər ü mu mi dövlət rad iosu vasitəsilə elan olun muĢdu 161 .
vermiĢdi. Bundan əlavə, aclara kö mək üçün gümüĢ qablar, papiros qutusu, vaza kimi baĢqa qiymətli Ģeylər də verilmiĢdi. "Aclara kö mək" MK-sının bu qiymətli Ģeyləri hərraclarda sataraq əldə etdiyi 6 milyard 723 milyon manat, fəhlə lərin və qulluqçuların aylıq ə mə k haqqından tutulan iki faiz hesabına toplanan 13 milyard 216,5 milyon manat 162
, Bakı gö mrü kxanasının id xal və ixrac olunan mallar və onların satıĢından gələn gəlirlərin in 50 faizi "Aclara kö mək" MK-n ın kassasına keçirilmiĢdi. Bu kö mək 1922-c i ilin ma rt-noyabr aylarında 104 milyard 996 milyon 971 min manata çatmıĢdı. Ümu miyyətlə, A zərbaycan MĠK nəzdindəki "Aclara kö mək" MK-sı ö z varlığ ı dövründə fonduna qızıl pulla 61582 manat, Azərbaycan SSR və RSFSR bon pulu ilə 287 milyard 744 milyon 486 min manat yığ mıĢdı 163
. "Aclara kö mək" ko mitəsi 620 min əhalisi olan və aclıq çəkən Azərbaycan qəzalarına da kö mək göstərmiĢdi. A zərbaycan zəh mətkeĢləri ərzaq cəhətdən çətinlik çəkməsinə baxmayaraq Saratov, Saritsın və HəĢtərxan quberniyalarının aclıq çəkən əhalisi üçün 13 min pud düyü və taxıl, 3 min arĢın parça, 400 milyon manata qədər pul göndərmiĢdilər 164 . Saritsın quberniyasının IV Sovetlər quru ltayı göstərilən yardım üçün Azərbaycan xalqına böyük minnətdarlığ ını, qızğ ın təĢəkkürünü bild irmiĢdir. Azərbaycan Xalq Ərzaq Ko missarlığı, A zərneft, Bakı Ģəhər Soveti Saritsın və HəĢtərxan hospitallarına, Saratov, Kazan və Mahaçqala Ģəhərlərindəki uĢaq evlərinə hamilik ed irdi. 1922-ci ilin oktyabrında Azərbaycan MIK nəzdindəki "Aclara kö mək" ko mitəsi ləğv olundu və "Aclığın nəticələri ilə mübarizə missiyası" yaradıldı 165
. Bu ko missiyanın baĢlıca vəzifəsi aclıq nəticəsində ziyan çəkənlərə, baxıms ız uĢaqlara, müharibə və əmək əlillərinə pulla, kənd təsərrüfatı məhsulları və s. ilə kö mə k göstərmə kdən və dağıdılmıĢ kəndli təsərrüfatlarını bərpa etməkdən ibarət idi. 1922-c i il noyabrın 18-də Azərbaycan MĠK Rəyasət Heyəti qərar qəbul etdi ki, "Azərbaycan SSR-də ac lığ ın olması və art ması etira f edilsin və bu məsələ üzrə tədbirlər hazırlansın" 167
. Baxımsızsaqlara kö mək göstərilməsi məsələsi ön 104
plana çəkildi, hə min ilin noyabrında "Azərbaycan SSR-də aclığın nəticələ ri ilə mübarizə ko missiyası" küçələrdən 400 uĢaq götürüb KeĢlədəki yataq xanada yerləĢdirdi. Qəza icra hakimiyyətləri vasitəsilə respublikanın bir sıra qəzalarında da uĢaq evləri açılmıĢdı və onlarda 1500 nəfər uĢaq var di 168
. 1923-cü il fevra lın 6-da AK(b)P MK kat ibliyi Ümu mazə rbaycan miqyasında uĢaq baxımsızlığ ına qarĢı mübarizə aparmaq həftəsi keçirmək, bu iĢi fevralın 12-də Bakıda baĢlamaq, sonra isə qəzalarda davam etdirmək haqqında qərar qəbul etdi. Kampaniyaya ümu mi rəhbərlik üçün XKS-nin sədri Q.Musabəyovun sədrliyi ilə ko missiya təsdiq edildi 169 . "Azərbaycan aclığın nəticələri ilə mübarizə ko missiyası"nın öhdəsindəki 32 uĢaq evində 3110 uĢaq yaĢayırdı 170 .
nəticələri ilə mübarizə ko missiyası" öz qəza ko missiyalarına ehtiyat taxıl məhsulları hesabına iki həftəlik keçirmək yolu ilə aclara müvəqqəti kö mək göstərmək 171
; yuxarı təĢkilatlar qarĢısında dövlət fondu ayrılması barədə vəsadət qaldırmaq; qaçqınları iĢə cəlb etməkdən ötrü emalatxanalar təĢkil etmək üçün bina ayırmaq; əkinlər və bostanlar üçün sahələr ayırmaq; bütün xüsusi müəssisələrin, telefondan istifadə edən bütün Ģəxslər və təsərrüfat orqanları üzərinə vergi qoyulması və s. barəsində sərəncam göndərdi 172
. Hətta Bakıda fəaliyyət göstərən kazinoda hər gecə orta hesabla 170 milyondan 200 milyon manata qədər pul gətirən loto oyunu açıldı, əldə edilən gəlir hesabına taxıl məhsulları alınaraq qəzalar üzrə bölünürdü. Aclıqla mübarizə üçün əsas vəsaiti dövlət təmin edirdi. 1924 -ci il fevralın 28-də Azərbaycan MĠK-in sədr müavini M . B. Qasımov
bild irdi ki, Naxçıvan MSSR-in aclıq keçirənləri üçün 2 min çervon manatı ayrılmıĢdır və bu kömək sonralar da ediləcək 173 . RSFSR-də olan qaçqınlara və onların köçürülməsinə böyük kö mək göstərilirdi. 1923-cü il aprelin 21–də Azərbaycan MĠK-in Rəyasət heyəti Ali Ġqtisadi ġuraya Dağıstan aclarına kömək üçün dövlət fondundan beĢ min pud taxıl ayırmağı təklif etdi 174
. Tarixdə ilk dəfə "sosialist quruculuğu" yoluna keçmiĢ, müdaxilə və vətəndaĢ müharibəsi nəticəsində dağıdılmıĢ, taqətdən salın mıĢ iqtisadi və siyasi cəhətdən təcrid olunmuĢ, ölü mcü l təhlükə ilə - aclıq la üz-üzə gəlmiĢ mərd Azərbaycan xalqı dözü mlüyü sayəsində XX əsrin əvvəllərində düçar olduğu növbəti ağır imtahandan çıxa bildi. Fəhlə sinfinin təmərküzləĢməsi və əmək fəallığı. Azərbaycan xalq təsorrüfatının bərpası prosesində fəhlə sinfi təmərküzləĢirdi. Sənayenin dirçəliĢi fəhlə sinfinin tənəzzülü və dağılmasının qarĢısının alın masında maddi zəmin oldu. Ġxt isaslı fəhlə kadrlar müəssisələrə qayıt mağa baĢladıla r. Fəhlə sinfin in gənc nəsli artır, kənddən yeni gələnlər də onun sıralarına qoĢulurdular. Rusiya və
105
Ukrayna Ģəhərlərindən Bakıya xeyli fəhlə gəlirdi. A zərbaycan fəhlə sinfinin sayı artırd ı. Əgər 1920-ci ilin oktyabrında Azərbaycanın müəssisələrində və su nəqliyyatında 30,7 min fəh lə çalıĢırdısa 175 , 1923-cü il oktyabrın 1-də onların sayı 62 minə çatdı 176
, 1925-c i ilin oktyabrında isə 83 mindən çox idi 177
. 8,6 min dəmiryolçu 178 ilə birlikdə respublikanın fəh lə sinfi ö zündə 90 mindən çox ada mı birləĢdirirdi. Azərbaycan fəhlə sinfinin ən iri dəstəsini neftçilər təĢkil edird ilər. 1920- ci ildə neft sənayesinin fəhlələri sayca azalaraq 14,2 min nəfər id isə, 1925-ci ildə 39,5 minə çatdı 179 . Mexan iki zavodlarda, yüngül və yeyinti sənayesi müəssisələrində, tikinti iĢlərində, su və dəmir yol nəqliyyatında böyük fəhlə dəstələri cəmlən miĢdi. Məsələn, metal emalı istehsal sahəsində iki mindən çox, tikintidə yeddi min beĢ yüz, to xuculuqda üç min altı yüz, yeyinti sənayesində dörd mindən artıq, çapçılıq iĢində isə minə yaxın fəhlə çalıĢırdı 180 . Dəmir yol və su nəqliyyatlarında 14 minə qədər fəhlə var idi 181
. Fəhlə sinfinin əsas kütləsi Bakıda idi, 1925-ci ildə onun sayı 70 mini keçmiĢdi. 182
dəyiĢiklikləri baĢ verir, maddi həyatı, sosial və mədəni-texn iki həyatı da yeniləĢirdi. Qadınların istehsalata cəlb olun ması hissəsində görülən tədbirlər nəticəsində 1925-ci ildə A zərbaycan SSR sənayesində 15,6 min qadın iĢləyird i 183 . Onlar toxuculuq, yüngül və yeyinti sənayesində bütün iĢçilərin 11,7- 24,5 faizə qədərini təĢkil edird i. 1925-ci ildə neft sənayesi sahəsində cəmisi iki min qadın iĢləyird i 184 ki, onlar da əsasən qulluqçu idilər. Azərbaycan fəhlə sinfinin mədəni-te xn iki səviyyəsini qaldırmaq, ixtisaslı fəh lə kadrları hazırlamaq üçün fabrik-zavod Ģagirdliyi (FZġ) məktəbləri, mədənlərdə və zavodlarda xüsusi kurslar açılırdı. Respublikada birinci FZġ məktəbi - "Qırmızı gənclik" 1921-ci ilin dekabrında mədənçilər həmkarlar ittifaq ının təĢəbbüsü ilə leytenant ġmidt adına (indiki Səttərxan adına) zavodda açılmıĢdı. 1922-1925-ci illər ərzində Azərbaycanda FZġ məktəblərinin sayı 6- dan 11-ə, onlarda təhsil alanların sayı isə 337 -dən 1900 nəfə rə qədər artdı. Onlarda ixtisaslı qazmaçı, neft emal edənlər, tökməçi, modelçi, çilingər, elektrik və b. hazırlanırdı 185
. Dəmir yol və su nəqliyyatı üçün də xüsusi FZġ məktəbləri, həmçinin Əli Bayramov adına qadınlar klubu nəzdində to xuculuq, tikiĢ və poliqrafıya sənayesi üçün Azərbaycan dilində ixt isaslı qadın iĢçilər hazırlayan peĢə məktəbi fəaliyyət göstərirdi 186 .
dərnəklər və ku rslar Ģəbəkəsi təĢkil edilird i. 1922-1925-ci illərdə neft sənayesinin sənət-texn iki kurslarında 2199 ixtisaslı fəhlə kadrları hazırlan mıĢdı 187
. Neft sənayesində ixtisaslı fəhlələrin xüsusi çəkisi 1920-ci ildə 13 faiz idisə 188 , 1925-c i ildə 27, 2 faizə çatdı 189 .
106
La kin Azə rbaycanda milli kadrların xüsusi çəkisi yenə də aĢağı idi. Çünki neft istehsalını tez artırmaq naminə kənardan iĢçi qüvvəsi gətirilir və əvvəllərdəki kimi, "hakim Ģovinist siyasəti" nəticəsində milli fəhlə kadrlarının hazırlan masına əhəmiyyət verilmird i. Xüsusilə iri mexan iki zavodlarda, istehsalat aparatında ixtisaslı azə rbaycanlı kadrlar hazırlan ması yara ma z vəziyyətdə idi. Belə vəziyyətin konkret səbəblərindən biri kad r məsələsində hakim millətçilik dəst-xəttini tutmuĢ Mərkəzin göndərdiyi partiya və təsərrüfat rəhbərlərinin, xüsusən də Azərneftin rəisi A.P.Serebrovskinin inzibati-amirlik siyasəti idi. Onlar istehsalata Azərbaycan qəzalarında yeni fəhlələr, cəlb etmək və onlara mü xtəlif ixtisaslar öyrətmək əvəzinə, asan yolla getməyə - ölkənin mü xtəlif yerlərindən gəlmək
ucu z fəh lə qüvvəsinə, hətta hərbi sürgündən qayıtmıĢ Vrangel əsgərlərinə üstünlük verirdilər. Digər səbəb respublikanın kənd əha lisinin torpağa bağlılığı, cavanların əsasən savadsız olması, zamanın ümumi inkiĢafından geridə qalması idi. Yeni fabrik-zavod məktəbində təhsil alanlar sırasında da azərbaycanlı gənclər ço x az idi. N.Nərimanov və həmfikirləri Azərbaycanlı fəhlələrin yeni həyatda, respublika təsərrüfatının idarə olunmasında fəal iĢtirakını təmin etmək üçün onların təhsil səviyyəsini yüksəltmək, ixtisas və həm də siyasi səviyyələrini qa ldırmaq yolunda böyük səylər və konkret tədbirlər həyata keçirirdilər 190 . N.Nərimanov hər bir yüksək ixtisaslı fəhləni on müsəlman fəhlə hazırlamağa çağırd ı 191
. Azərneftin, dağ-mədən iĢçilərinin və dənizçilə rin həmkarlar ittifaqları təĢkilatları qarĢısında belə bir vəzifə qoyulmuĢdu ki, 1924-cü ildə FZġ məktəblərinə bir mindən az olmayaraq azərbaycanlı Ģagirdlər cəlb etsinlər, qarĢıdakı üç il ərzində isə azərbaycanlılardan min beĢ yüz ixtisaslı fəhlə hazırlasın lar 192
. 1924-cü ilin mayında FZġ məktəblərində təhsil alanların 40 faizini azərbaycanlı gənclər təĢkil edirdi 193
. Bir il ərzində Bakı dəmir yol texniki kurslarında 455 ixtisaslı fəhlə - azərbaycanlı dəmiryolçu hazırlandı 194 .
Özünün çoxmillətli, beynəlmiləl xarakterini qoruyub saxlayırdı. 1926-cı il oktyabrın 1-nə olan məlu mata görə, Azərneftdə iĢləyənlərin 27,4 faizi azərbaycanlılar (Cənubi azərbaycanlılarla birlikdə) idi. Azərbaycanlılar fəhlələrin 31,4, kiçik xid mət iĢçilərinin 30,3, qulluqçuların isə 6,8 faizini təĢkil edirdi l94 a .
təmərküzləĢməsi ilə yanaĢı, əmək fəallığ ı da artdı. 1922-1923-cü illərdə Bibiheybət neftçiləri mədənləri bərpa etmək üçün iĢ gününü könüllü surətdə uzatmağı qərara aldılar. Onlar səhər 5-7-də iĢə baĢlayır və axĢam 5-9-da qurtarırdılar 195 . Ramana fəhlə briqadası 52 saat müddətində yeni buruq qurdu. Bu, müharibədən əvvəlki səviyyəni ötən rekord sürət 196
hökumət tərəfindən xüsusi qeyd olundu. V.Ġ.Len in adına (indikı H. Z. Tağıyev adına) toxuculuq fabrikin 107
qabaqcıl fəhlələri arasında toxucu Ənvər Quliyev eyni zamanda üç dəzgahda iĢləyərək, aylıq normadan əlavə, həm də yüksək keyfiyyətli 400 arĢın parça toxu muĢdu. Fəhlələr arasında ixtiraçılar və səmərələĢdiricilər hərəkatı meydana çıxdı. Bakı müəssisələrində ixtiraçılığa yardım edən xüsusi komissiyalar 199
, 1923-cü ildə isə Azərneftin nəzdindəki texniki büro yanında ixtiraçılıq üzrə komissiya yaradıldı 200
. Elə o zaman da Azərbaycan SSR AXTġ-nin Rəyasət Heyəti yanında fəhlə ixtiraçılıq bürosu (FĠB) fəaliyyətə baĢladı 201 . Ġxt iraç ı fəhlə lər mü kafat alır 202 və
Azərbaycan SSR-in Qırmızı Əmək Bayrağı ordeni 203
və respublika göstərici Sərgisinin d iplo mu ilə təltif o lunurdular 204 .
olunmasına cəlb edilməsi məqsədilə "sosialist demokratiya"sının təzahürü sayılan istehsalat müĢavirələri təĢkil olunurdu. Bakıda ilk istehsalat müĢavirələri 1922-ci ilin fevralında fabrik-zavod rayonu müəssisələrində, mayda Bibiheybət müəssisələrində yaranmıĢdı. 1924-cü ilin baĢlanğıcında Bakı müəssisələrində 52 istehsalat müĢavirəsi fəaliyyət göstərirdi 205 . 1925-ci ildə isə bütün Azərbaycanda onların sayı 145-ə çatmıĢdı 206
. Ġstehsalat müĢavirələrində fəhlələrin özləri istehsal məsələlərinə baxır, onları mü zakirə edir və birgə qərar qəbul edirdilər. Ġstehsalat müĢavirələri yığıncaqlarında əsasən əmək məhsuldarlığını artırmaq, məhsulun maya dəyərini aĢağı salmaq, xammala və materiallara qənaət etmək diqqət mərkəzində dururdu. Həmin ildə artıq qəzalarda olan müəssisələrdə, o cümlədən Tovuz sement zavodunda 207 , Gəncə yağ-piy ko mbinatında 208 istehsalat müĢavirələ ri fəaliyyətdə idilər. 1926-1927-ci ildə təkcə Bakıda 206 ü mu mzavod, 20 sex istehsalat müĢavirəsi fəaliyyət göstərirdi. 1927-1928-ci ildə onların sayı 337-yə çatmıĢdı 209
. Qəzalarda da istehsalat müĢavirələrinin fəaliyyəti ildən-ilə geniĢlənirdi. Məsələn, Gəncə qəzasında onların sayı 1927-ci ilin iyununda 30- a 210
, respublika üzrə isə 487-yə çatmıĢdı 211
. Ġstehsalat müĢavirələri neftçi fəhlələrin 70-75 faizini əhatə edird i 212 . BaĢqa sənaye sahələrinin istehsalat müĢavirələrində isə fəhlələrin iĢtirakı xeyli aĢağı, məsələn, to xuculuq sənayesində iyirmi yeddi faiz, metal emalı senayesində on üç faiz, tamlı məhsullar sənayesində səkkiz faiz id i 213
. Kütlələrin əmək fəallığının artırılmasına nail olmaq üçün mü xtəlif müsabiqələr və baxıĢlardan da istifadə o lunurdu. Azərneftin müəssisələri 1927-ci ilin sonu - 1928-c i ilin əvvəllə rində SSRĠ AXTġ -nin keçirdiyi ən ya xĢ ı müəssisələrin Ümu mittifaq müsabiqəsində iĢtirak etmiĢdi. SSRĠ dağ-mədən və yanacaq sənayesi üzrə beĢ mü kafatın ikisini A zərneft in müəssisələri - birinci mü kafatı Balaxanı, üçüncüsünü isə Suraxanı mədənləri q rupu almıĢdı 214
. Azərbaycan müəssisələri 1928-ci
ilin dekabrında istehsalat müĢavirələrinin Ümu mittifaq baxıĢında da fəal iĢtirak etmiĢdi. BaxıĢ ın 108
nəticəsində respublikadan neftayırma zavodu, Xəzordənizgəmiçiliy i baĢ emalatxanası, Krasin adına elektrik stansiyası və Lenin (indiki Sabunçu) rayonunun beĢinci mədənində fəaliyyət göstərən istehsalat müĢavirələri ən yaxĢılardan hesab edilmiĢdi 215
. Qəza müəssisələrində də əmək məhsuldarlığı yüksəlirdi. 1927-ci ildə ġəkidə ipəkaçma müəssisələrində əlavə xərclər 18 faiz azalmıĢ və məhsulun keyfiyyəti artmıĢdı. 1927/28-ci ildə Gəncə tikiĢ fabrikində əmək məhsuldarlığı 1926/27-c i ilə nisbətən 57 faiz, mahud fabrikində isə iyirmi fa iz ço xa lmıĢdı 216
. Azərbaycan fəhlələrinin sənayeni inkiĢaf etdirmək uğrunda əmək qəhrəmanlığı dövlət mükafatları ilə qeyd olunurdu. 1926-cı ildə Dağ-mədən Ġttifaqın ın 20 illiyi münasibətilə on nəfər neftçi əmək veteranı Qırmızı Əmək Bayrağı ordeni ald ı 217
. Respublikada əmək fəaliyyətində fərq lənənlərə "Əmək qəhrəmanı" fəxri ad ı verilirdi. 1927-ci ildə Azərbaycan SSR MĠK və AHĠġ-in təqdimatı ilə ilk dəfə o laraq bir sıra fəhlə və ziyalı nü mayəndələrinə "Əmək qəhrəmanı" adı verilmiĢdi. Gədəbəy, Gəncə, ġəki müəssisələrinin, Salyan balıq vətəgələrinin və Naxçıvan duz mədənlərinin on fəh ləsi də "Əmək qəhrəman ı" adı almıĢdı
218 . Ġstehsalatda və idarələrdə təĢkilatçılıq bacarığı göstərən qabaqcıl fəhlələr məsul və rəhbər vəzifələrə irəli çəkilird ilər. Təkcə 1921—1926-cı illərdə 331 nəfər fəhlə rəhbər iĢə keçirilmiĢ 1927-ci ilin sentyabrından 1928-ci il in iyununa qədər olan müddətdə isə Bakıda 240 fəhlə istehsalatdan həmka rla r ittifaq ına, kooperativ, sovet və təsərrüfat orqanlarında rəhbər vəzifələrə irəli çəkilmiĢdi 220
.
§ 3. XALQ TƏSƏRRÜFATININ BƏRPAS ININ Yüklə 5,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|