Azərbaycan Dillər Universiteti Sərbəst iş

Azərbaycan Dillər Universiteti

Sərbəst iş

• 
  Fakülte:ingilis dili
  
• 
  İxtisas:ingilis dili müəllimliyi
  
• 
  Qrup:122A
  
• 
  Fənn:Fəlsəfə
  
• 
  Müəllim:Şahismayıl İsmayılov
  
• 
  Tələbə: Şahbazova Nərmin
  
• 
  Mövzu: zərurət və azadlıq
  

BAKI 2023
Azadlıq insanın özünü və başqa insanların dünyasını yaratmaq, gələcək dünyanın obrazını seçmək qabiliyyətidir.Azadlıq nüvəsi həmişə insanın intellektual və emosional-iradi gərginliyi (seçim yükü) ilə bağlı olan seçimdir. Cəmiyyət öz normaları və məhdudiyyətləri ilə seçim dairəsini müəyyən edir. Bu diapazon həm də azadlığın həyata keçirilməsi şərtlərindən, sosial fəaliyyətin müəyyən edilmiş formalarından, cəmiyyətin inkişaf səviyyəsindən və insanın sosial sistemdəki yerindən asılıdır.

Azadlığın həyata keçirilməsi üçün sosial şərtlər:
1) sosial normalar (hüquqi, əxlaqi və s.);
2) insanın cəmiyyətdəki yeri;
3) ictimai fəaliyyət formaları;
4) cəmiyyətin inkişaf səviyyəsi;
5) cəmiyyətin sosial normalarının və mədəni dəyərlərinin fərdi tərəfindən inkişafı.
Fərd azadlığı müxtəlif təzahürlərində bu gün sivil bəşəriyyətin ən mühüm dəyəridir.Sərhədsiz, mütləq azadlıq ola bilməz. İnsan cəmiyyətin üzvüdür və onun qanunları ilə hesablaşmaq məcburiyyətindədir, ilk növbədə ona görə ki, bir şəxsin tam azadlığı digərinə münasibətdə özbaşınalıq demək olardı.Ümumdünya İnsan Hüquqları Bəyannaməsində hər kəsin öz hüquq və azadlıqlarını həyata keçirərkən yalnız başqalarının hüquqlarının tanınmasını və onlara hörmət edilməsini təmin etmək məqsədi daşıyan məhdudiyyətlərə məruz qalması haqqında müddəa var.Əgər insan sərbəst hərəkət edirsə, seçim azadlığı varsa, deməli, əməlinin nəticələrinə görə də məsuliyyət daşıyır. Məsuliyyət azadlığın zəruri tərkib hissəsidir, onun tərkib hissəsidir.
Azadlıq və zərurət insan fəaliyyəti ilə təbiət və cəmiyyət qanunlarıın qarşılıqlı münasibətini ifadə edən fəlsəfi kateqoriyalardır. Fəlsəfədə azadlıq və zərurət məsələsini ilk dəfə Spinoza az-çox dürüst izah edib göstərmişdir ki, insan fəaliyyətinin azadlığı bu fəaliyyətin nə dərəcədə səmələri olması ilə müəyyənləşdirilir. Hegel bu sahədə xeyli qabağa gedib göstərirdi ki, azadlıq dərk edilmiş zərurətdir. Marksist fəlsəfəyə görə azadlıq gerçəkliyin obyektiv qanunlarını, zərurətini dərk etməklə onlardan cəmiyyətin mənafeyinə əməli surətdə istifadə edilməlisidir. Zərurət isə hadisələrin daxili əlaqələri və qarşılıqlı təsirindən doğur. Maddi aləmin obyektiv qanunları hadisələrin zəruri əlaqələrinin təzahürüdür. Volüntaristlər, indeterministlər hesab edirlər ki, insan iradəcə mütləq azaddır, onun hərəkət və davranışları obyektiv gerçəklik və qanunlardan asılı deyil. Din və fatalizm tərəfdarları isə iddia edirlər ki, dünyada hər şey ilahi qüvvə tərəfindən, zərurətlə müəyyən edilir və insan bu zərurət qarşısında acizdir. Azərbaycan-sovet marksist filosoflarına görə, hər iki ideya nəticə etibarilə kütlələri inqilabi mübarizədən çəkindirir, hər cür zülmə, əsarətə, siyasətdə özbaşınalığa, avantürizmə haqq qazandırır.
Marksist fəlsəfə azadllıq və zərurətə qarşılıqlı əlaqədə baxır. Dialektik materializmə görə zərurət, qanunauyğunluq birinci, iradə və şüur isə ikincidir. Nə qədər ki, zərurət dərk edilməmişdir, insan onun əsiridir, elə ki, dərk edildi, insan ona hakim olur. Azad fəaliyyət yalnız zərurəti dərk etmək əsasında mümkündür. Fridrix Engels yazmışdır ki, "deməli iradə azadlığı, işi bilmək əsasıda bir qərara gəlmək qabiliyyətindən başqa bir şey deyillər". Dərk edilmiş zərurət olan azadlıq tarixi inkişafın məhsuludur. İlk ictimai əmək bölgüsündən ictimai inqilabların dərk edilməsinə və sosializmin inkişaf qanunlarının kəşfinə qədər elm, texnika və mədəniyyət sahəsindəki hər bir yenilik azadlığa doğru irəliləyiş olmuşdur. Kommunizmdə, insanların öz ictimai fəaliyyətinin qanunları işə tam bələdliklə tətbiq edəcəyi zaman, Engelsə görə, "onların hərəkətə gətirəcəkləri ictimai səbəblər insanların öz arzu etdikləri nəticələri ən çox dərəcədə və getdikcə daha artıq bir miqyasda təmin edəcəkdir. Bu, bəşəriyyətin zərurət aləmindən azadlıq aləminə sıçarmasıdır".