məkdaşlığının êñíêÿàú êö÷êãàðç÷ïçõê
âç ôæõöôæí÷êâïçõê
Àéçõáàìþàñ Õæöôøáïêíàöëñëñ Áæìñçïûàïã Âàïìø÷à Fòñåø
êïç çïàãçïçõê åç úòñåøñ ùéâù òïàñ åêîçõ óïíçïçõïç áø çïàãçïçõêñ
üçìà÷à íæýêõêïåêìê ôõêñöêôïçõç çöàöïàñëõ. Áø óïíçïçõêñ üàðëöë
ÁÂÚ-ñà æìñê îóö÷çõêþêïçõ ùéõç ðçïøðà÷ïàõ âæõêõ, æìñê ãàìåàåà
âçöàê÷ íóýùõåùìù âç æìñê öçöâæõðç üùãøãïàõëñà ðàïêíåêõ. Ïà-
íêñ áøñà áàûðàìàõàã åóâïç÷ïçõêñ üçõ áêõêñêñ úòñååà ñùúøé åà-
êõçöê ðùû÷çïêúåêõ. Áø üçðêñ óïíçïçõêñ êã÷êöàåê êñíêÿàúëñåàñ, öê-
ìàöê öàáê÷ïêyêñåçñ âç úòñåà ôàì üàããë ãòìðàã êðíàñïàõëñåàñ
àöëïëåëõ. Æïç òñà îóõç åç úòñåøñ êþõà ÿuõàöë üçõ áêõ óïíç êïç
çðçíåàÿïëäë úçõåê ãàìåàåà ãøõøõ, óïíçïçõêñ ðêïïê ðçñàúæìêñêñ,
êã÷êöàåê âç öêìàöê âçéêììç÷êñê ñçéçõç àïëõ. Ðçüé áø ñóã÷æìê-ñç-
éçõåçñ êþõàæåêþê ßøõà áêõ öëõà ùéâ óïíçïçõêñ âæõåêìê ðçïøðà÷-
ïàõåà ýà÷ëÿðàéïëãïàõ òïåøäøñø ãæìå æ÷ðêÿ, áù÷ùñ åóâïç÷ïçõê óé
çöàö ö÷à÷êö÷êí ðçïøðà÷ïàõëñëñ âàû÷ëñåà âæõêïðçöêñê âç íæìúêì-
ìç÷êñêñ ìùíöçïåêïðçöêñê ÷çïçá æ÷ðêÿåêõ. Êþõàýë åêõæí÷òõïàõ ÷çõç-
úêñåçñ Àéçõáàìþàñ ùýùñ ðçïøðà÷ïàõëñ çöàö 12 ðàååçåçñ êáà-
õç÷ íà÷æãòõêìàöë ÷çöåêã æåêïðêÿåêõ. Áøõàìà âàïìø÷à íøõöø, áæì-
ñçïûàïã æü÷êìà÷ïàõëñ ðçþðø, Ðçõíçéê Áàñíëñ (Ðêïïê Áàñíëñ)
áàïàñöë, ôøï áàéàöë, ôøï íù÷ïçöêñêñ îæñêÿ îóö÷çõêþêïçõ öêö÷æðê
(àãõæãà÷ïàõ) úàêé ÷àõêúïçõê, êö÷æüïàí ãêìðç÷ïçõê, ûàõêþê ÷êþàõç÷, þàõê
ûàõêþê çðçïêììà÷ïàõ ùéõç üæöàáïàõëñ ãàïëãïàõë, ûàõêþê áòõþ (ûàõêþê
áòõþøñ êåàõçýêïêìê, áùåþç ãàïëäë, ùðøðê ðêïïê ðçüöøï, ùðøðê
åàûêïê ðçüöøï âç ö.) ùéõç îóö÷çõêþêïçõ àêååêõ. Áø ðçïøðà÷ïàõ âà-
öê÷çöêïç Áæìñçïûàïã Âàïìø÷a Úòñåø õæöôøáïêíà êã÷êöàåêììà÷ëñà
ñçéàõç÷ æ÷ðçí, òñøñ óé ÷çüçååùåïçõêñê ìæõêñç ìæ÷êõðçí êðíà-
ñëñëñ ðùçììçñ æ÷ðçí ãàáêïêììç÷êñç ðàïêí òïøõ.
Êþõàæåêþê ßøõà ðçïøðà÷ïàõë âàû÷ëñåà âç íæìúêììç÷ïê üàéëõ-
ïàìà áêïðçìçñ ùéâ óïíçïçõç àñàïê÷êí íóðçí îóö÷çõêïðçöê (ûçõ-
þêñê óåçðçí ÿçõ÷ê êïç) ðçöçïçöêñê åç ðùðíùñ âç âàþêá üæöàá
æ÷ðêÿåêõ. Áæìñçïûàïã Âàïìø÷a Úòñåø áæïç óïíçïçõç ðóâþøå
õæöøõöïàõëñ êðíàñ âæõåêìê üçååç ýòû áóìùí íóðçíïêí îóö÷çõç
áêïçõ. Ïàíêñ Áæìñçïûàïã Âàïìø÷a Úòñåø óé úçàïêììç÷ê üàããëñåà
68
ùéâ óïíçïçõç ÷àð ðçïøðà÷ âæõðçåêìê ùýùñ áçéê üàïïàõåà ùéâ
åóâïç÷ïçõêñ ÁÂÚ-åàíë êþõàýë åêõæí÷òõø êïç ÁÂÚ-ñøñ õçüáçõïêìê
àõàöëñåà ðùñàöêáç÷ïçõ ôòéøïøõ. Áæïç üàïïàõåà ùéâ óïíçïçõ öç-
ðçõçïê ñçéàõç÷ àôàõëïðàöë ùýùñ ïàéëð òïàñ ðà÷æõêàïlàõë ìà âæõ-
ðêõ, ìà åà íóñùïöùé âæõêõïçõ. Áæïç üàïåà âçéêììç÷ê ðçõüçïçïçõïç
åùéçï÷ðçí ùýùñ êþõàæåêþê ÿøõà ÷çåáêõïçõ öêö÷æðê êÿïçìêá üàéëõ-
ïàìëõ. Çââçïþç ÁÂÚ-ñøñ êÿýêïçõê âç õçüáçõïêìê êïç ùñöêììç÷ ìà-
õàåëïëõ, öòñõà ùéâ óïíçñêñ êþõàýë åêõæí÷òõøñà íóðçíåàõïëã æåêïêõ
âç ñçüàìç÷ àûëõëñþë ðçõüçïçåç ðçöçïçñêñ êþõàæåêþê ÿøõàåà ðù-
éàíêõçöê üçìà÷à íæýêõêïêõ.
Àéçõáàìþàñëñ Áæìñçïûàïã Âàïìø÷a Úòñåø êïç ðùãàâêïçöê-
ñêñ ðàååçïçõêñç çöàöçñ úòñå, Àéçõáàìþàñ Õæöôøáïêíàöëñåàñ
ðçïøðà÷ïàõë ñçÿõ æ÷åêõðçìê ÷çïçá æ÷ðçí öçïàüêììç÷êñç ðàïêí
åæìêïöç åç, ùéâ åóâïç÷ïçõ ùýùñ ðçïøðà÷ïàõëñ íæìúêììç÷ê, åùé-
îùñïùìù âç çüà÷ç ðùååç÷êñç åàêõ ö÷àñåàõ÷ ðùçììçñ æ÷ðêÿ âç
òñïàõïà íóñùïïùïùí çöàöëñåà áø ö÷àñåàõ÷ïàõà õêàìç÷ æ÷ðçìê ÷óâöê-
ìç æ÷ðêÿåêõ. Åæðçïê úòñå 12 çöàö íà÷æãòõêìàïë ðçïøðà÷ïàõë ÷ç-
ìêñ æ÷ðçíïç ìàñàÿë ðàïêììç-êã÷êöàåê ðçïøðà÷ïàõëñ ñçÿõê ùýùñ
òõêyæñ÷êõ íêðê îó÷ùõùïçþçí ö÷àñåàõ÷ïàõë åà ðùçììçñ æåêõ. Áø
ö÷àñåàõ÷ïàõ êíê öçâêììçïêåêõ. Ìçñê áù÷ùñ ùéâ óïíçïçõ ùýùñ ùðø-
ðê òïàñ ö÷àñåàõ÷ âç ðàïêììç áàéàõëñà ýëûëÿë òïàñ âç ìà áøñà
ýàïëÿàñ óïíçïçõ ùýùñ ûùöøöê, åàüà ðçöøïêììç÷ïê ö÷àñåàõ÷.
Áæïç õòï ÁÂÚ-ñøñ ðçãöçåïçõêñç øìäøñ îçïêõ âç òñøñ áæì-
ñçïûàïã ðàïêììç-âàïìø÷à öêö÷æðïçõêñêñ úàöêïçöêé úçàïêììç÷ îóö÷çõ-
ðçöêñç âç çöàöïàñåëõëïðëÿ ðàíõòêã÷êöàåê öêìàöç÷êñ üçìà÷à íæýêõêï-
ðçöêñç ÷çöêõ îóö÷çõðçí âçéêúçöêñç êðíàñ âæõêõ. Óéù åç åàüà ðç-
öøïêììç÷ïê ö÷àñåàõ÷ïàõà õêàìç÷ æåçñ ólíçïçõêñ àåë üçõ êï æïàñ æåêïêõ.
Áæìñçïûàïã Âàïìø÷a Úòñåø óéùñùñ ñçéàõç÷ úøñíöêìaöëñë
IV ðàååçìç øìäøñ òïàõàã åàêðê-àåç÷çñ ùéâ åóâïç÷ïçõïç êïïêí
êíê÷çõçúïê ðçöïçüç÷ïçÿðçïçõ âç ýòû÷çõçúïê åêöíøööêìàïàõ úòõðà-
öëñåà üçìà÷à íæýêõêõ. Æïç áøñà îóõç åç êïåç êíê åçúç “åùñìà êã-
÷êöàåêììà÷ëñëñ êñíêÿàúë ôæõöôæí÷êâïçõê” àåïë ðçþðøç áøõàûëïëõ.
(êþðàï ðçïøðà÷ïàõ áùïïæ÷æñê úòõðàöëñåà).
Óé ùéâïçõê êïç ðù÷çðàåê ðçöïçüç÷ïçÿðçïçõ íæýêõðçí ìò-
ïø êïç ÁÂÚ-ø üçõ áêõ óïíçñêñ ùðøðê êã÷êöàåê âçéêììç÷ê âç áêõåç
àìõë-àìõë óïíçïçõêñ âç úçõåê ÿçûöïçõêñ òñøñ (ÁÂÚ) âàïìø÷àöëñëñ
69
àïëñðàöë âç öà÷ëïðàöë ÿçõ÷ïçõê ðùçììçñ æåêïçõíçñ ñç ãçåçõ àýëã
âç ðçöøïêììç÷ïê üçõçíç÷ æ÷åêìêñç åàêõ ðçïøðà÷ ÷òôïàìëõ. Áø
ðçöïçüç÷ïçÿðçïçõ üçðýêñêñ Áæìñçïûàïã Âàïìø÷a Úòñåøñà ùéâ
óïíçïçõåçñ üçõ üàñöë áêõêñåç ðêïïê âàïìø÷àñëñ ûàõêþê âàïìø÷àìà
åçìêÿåêõêïðçöêñç ãòìøïàñ êö÷çñêïçñ ðçüåøåêììç÷êñ àõàåàñ ãàï-
åëõëïðàöëñà ÷çöêõ îóö÷çõðçí êðíàñë âæõêõ. Çââçïþç áø ðçöïç-
üç÷ïçÿðçïçõ ìàïñëé âàïìø÷à ðùáàåêïçöêñç ðçüåøåêììç÷ ãòìàñ
ùéâ óïíçïçõ ùýùñ ðçþáøõê êåê. Àñþàã 1978-þê êïåçñ áàÿïàìàõàã
Áæìñçïûàïã Âàïìø÷a Úòñåø üçðêñ ðçöïçüç÷ïçÿðçïçõê ùéâ óïkç-
ïçõêñ üàðëöë êïç àôàõëõ.
Àåç÷çñ ðçöïçüç÷ïçÿðçïçõ êïåç áêõ åçúç àôàõëïëõ, àñþàã öç-
õçñþàmâæõêþê åêõæí÷òõøñ öçïàüêììç÷ê âàõ íê, çîçõ óïíç ãçúïç÷çñ
êã÷êöàåê ýç÷êñïêìç åùÿùáöç âç ìà åêîçõ ùéâ óïíçïçõêñ ðçñàúæyê-
ñç ÷òûøñàñ ðæ÷òåïàõåàñ êö÷êúàåç æ÷ðçíåç ÿùáüç åòäøõøõöà çïà-
âç ðçöïçüç÷ïçÿðç ÷çÿíêï æ÷öêñ. Üçõ êï 4 âç ìà 5 ñçúçõåçñ êáàõç÷
æíöôæõ÷ ãõøôu áø óïíçñêñ ôàì÷àû÷ëñà îæåêõ âç òõàåà êíê üçú÷ç
âçéêúçïê ÿçûöïçõïç óïíçñêñ üçìà÷à íæýêõåêìê êã÷êöàåê öêìàöç÷ê
ðùéàíêõç æåêõ âç ïàéëðê ðçïøðà÷ïàõë ÷òôïàìëõïàõ.
Ðçöïçüç÷ïçÿðçïçõêñ áêõêñþê ðçõüçïçöê æíöôæõ÷ âç êðôòõ÷,
çðçíüàããëñëñ öçâêììçöê, ãêìðç÷ïçõ, çüàïê ðçÿäøïïøäø, úàêé ÷à-
õêúïçõê, ôøï ÷çåàâùïùñùñ üçþðê, íàôê÷àï ãòìøïøÿïàõë, âæõîê åàûêï-
òïðàïàõë, áùåþç ûçõþïçõê âç êã÷êöàåê üçìà÷ëñ åêîçõ öàüçïçõê ùéõç
ö÷à÷êö÷êí ðçïøðà÷ïàõëñ ÷òôïàñðàöë êïç çïàãçåàõåëõ.
Êíêñþê ðçõüçïçåç ìùíöçí õù÷áçïê åóâïç÷ ðçðøõïàõë êïç
íæýçñ êïåç óïíçñêñ êã÷êöàåê öêìàöç÷êñêñ öçðçõçïêïêìê, ñóâáç÷ê êï-
åç îóéïçñêïçñ üçõ üàñöë åçìêÿêíïêíïçõ, ùðøðêììç÷ïç ñç âàû÷öà
óïíçñêñ óé âàïìø÷àöëñëñ ðùáàåêïçöê ùéõç ðùçììçñ æ÷åêìê ðçüåø-
åêììç÷ïçõêñ àõàåàñ ãàïåëõëïðàöëñåàíë ðùâçúúçãêììç÷ïçõêñ mùéà-
íêõçöêñåçñ êáàõç÷ òïøõ. Áø îóõùÿïçõ ãø÷àõåëãåàñ öòñõà ãõøôïàõ
Âàÿêñã÷òñà ãàìëåëõ âç ãçõàõîàüåà ò÷øõøá êþõà ÿuõàöëñåà ðù-
éàíêõç òïøñðàã ùýùñ îæñêÿ ðçõøéç üàéëõïàìëõïàõ. Ìòûïàñëïàñ
óïíçñê ÷çðöêï æåçñ êþõàýë åêõæí÷òõ çïáç÷tç óé üçðíàõïàõë êïç
áêõïêíåç áø ðùéàíêõçåç êÿ÷êõàí æåêõ, áø âç ìà åêîçõ êã÷êöàåê üàï-
ïàõ üàããëñåà êéàüà÷ âæõêõ, åêîçõ êþõàýë åêõæí÷òõïàõëñ òñøñ óïíçöê-
ñê êã÷êöàåê úçàïêììç÷ê üàããëñåà ðùïàüêéçïçõêñê åêñïçìêõ. Áø ðù-
éàíêõç éàðàñë âæõêïçñ ãçõàõïàõ, ýòû âàû÷ êöç êã÷êöàåêììà÷ëñ éçêú
70
ìæõïçõêñêñ ìàûÿëïàÿåëõëïðàöë üàããëñåà ÷çíïêúïçõ-öòñõàïàõ óïíçñêñ
üóíøðç÷ê êïç ðùéàíêõç òïøñøõ.
Áø åóâõù ðçöïçüç÷ïçÿðçïçõïç ìàñàÿë Áæìñçïûàïã Âàïìø÷a
Úòñåø, êã÷êöàåê öêìàöç÷ê åùñìà êã÷êöàåêììa÷ëñà ÷çöêõ æåçñ óïíç-
ïçõïç ûùöøöê ðçöïçüç÷ïçÿðçïçõ àôàõëõ. Ûùöøöê ðçöïçüç÷ïçÿðç-
ïçõ éàðàñë åùñìàåà êã÷êöàåê âçéêììç÷ üàããëñåà êþðàï ðçïøðà÷
÷òôïàñëõ âç êã÷êöàåê êñíêÿàúëñ îæåêÿê ãêìðç÷ïçñåêõêïêõ. Áø ðùéà-
íêõçïçõêñ ñç÷êþçïçõê êïåç êíê åçúç “åùñìà êã÷êöàåêììà÷ëñëñ ôæõö-
ôæí÷êâïçõê” ðçþðøçöêñåç åçõþ òïøñøõ. Áø ðçþðøç åùñìà êã÷ê-
öàåêììà÷ë üàããëñåà ãêìðç÷ïê ðçïøðà÷ïàõïà éçñîêñ òïøõ âç óïíç-
ïçõç óé êã÷êöàåê öêìàöç÷ïçõêñê åêîçõ ùéâ óïíçïçõêñ êñíêÿàú êö÷êãà-
ðç÷ïçõêñç ðùâàúêã öøõç÷åç ãøõðàã âç üæý òïðàéöà çïàãçïçñ-
åêõðçí êðíàñë âæõêõ.
ÁÂÚ-ñøñ ÷æûñêíê âç êñúòõðàöêìà ûàõàí÷æõïê úçàïêììç÷ê
Óé ùéâù òïàñ óïíçïçõç ðàïêììç íóðçíïêìê îóö÷çõðçí âç
áæyñçïûàïã âàïìø÷à öêö÷æðêñç ñçéàõç÷ æ÷ðçíïç ìàñàÿë Áæìñçï-
ûàïã Âàïìø÷a Úòñåø üçð åç Âÿêñã÷òñåà ÷çåõêö êñö÷ê÷ø÷øñà ðà-
ïêíåêõ. Ðùçììçñ êû÷êöàö öàüçïçõêñåç óïíçïçõç ÷æûñêíê íóðçí
îóö÷çõêõ, bæìñçïûàïã ðàïêììç íõæåê÷ ðùñàöêáç÷ïçõê ùéõç îæñêÿ
âç ýòûöàìïë ðçþðøçïçõ áøõàûëõ.
Áæìñçïûàïã Âàïìø÷a Úòñåøñøñ êñö÷ê÷ø÷ø 1964-þù êïåçñ
ìàõàñðëÿåëõ âç êñåêìçåçí òõàåà åùñìàñëñ 150 óïíçöêñåçñ úç-
àïêììç÷ïçõê áêïàâàöê÷ç ÁÂÚ-åç êïç çïàãçïê òïàñ 8000 ãøïïøãýø
íøõö íæýðêÿåêõ. Òñïàõëñ çíöçõêììç÷ê Ðàïêììç Ñàéêõïêìêñêñ, ðçõ-
íçéê áàñíïàõëñ âç åêîçõ ðàïêììç òõãàñïàõëñëñ êÿýêïçõêåêõ.
36-êïïêí ðóâþøåïøã åóâõùñåç êñö÷ê÷ø÷ óé åêñïçìêþêïçõêñê
âàïìø÷à-íõæåê÷ öêö÷æðêñêñ êÿ ôõêñöêôïçõê âç Áæìñçïûàïã Âàïìø÷a
Úòñåøñøñ õòïø êïç ÷àñëÿ æ÷ðçí öàüçöêñåç áóìùí ðùâçúúçãêì-
ìç÷ïçõ ãàéàñðëÿåëõ. Êñö÷ê÷ø÷ ÷çüöêïê üçðýêñêñ áù÷ùñ åùñìàåà ÷ç-
åêììç áàïàñöë, ðàïêììç âç âàïìø÷à ö÷à÷êö÷êíàöë ùéõç ö÷à÷êö÷êí ðç-
ïøðà÷ïàõëñ ÷çãåêð æåêïðçöêñêñ âç ðà÷æõêàï ÷òôïàñðàöëñëñ ö÷àñ-
åàõ÷ïàÿåëõëïðàöëñà íóðçíïêí îóö÷çõðêÿåêõ. Áø ö÷àñåàõ÷ïàÿåëõðà
ùéâ óïíçïçõêñ üàðëöëñëñ ûæìõêñçåêõ, ýùñíê üçõ ìæõåç æìñê ðçïø-
ðà÷åàñ êö÷êúàåç æåêïðçöêñê ÷çðêñ æåêõ.
Áçéçñ åóâïç÷ ðàïêììçöêñêñ âç áàñí öêö÷æðêñêñ ýç÷êñ öà-
üçïçõêñåç üàéëõïëãïë íàåõïàõ òïðàìàñåà óïíçïçõ áø öàüçåçíê
71
ôõòáïæðïçõê üçïï æ÷ðçí ùýùñ íóðçíïêí îóö÷çõêïðçöêñê âç ìà
óéïçõêñêñ æíöôæõ÷êñê üàéëõïàìàñà ãçåçõ åóâïç÷ ðàïêììçöê êåà-
õçïçõê êïç êÿïçðçí ùýùñ ðù÷çûçööêö îóñåçõêïðçöêñê áæìñçïûàïã
âàïìø÷à úòñåøñåàñ ûàüêÿ æåêõïçõ.
Áø öàüçåç ûàüêÿïçõ 60-þë 70-þê êïïçõåç åàüà ýòû êåê. Ýùñ-
íê üçðêñ åóâõåç ðùö÷çãêïïêí çïåç æåçñ áêõ öëõà óïíçïçõ óéïçõê
åç îóéïçðçåçñ ðçõíçéê áàñíïàõëñ ìàõàåëïðàöë, ÷çåàâùïç ìæñê
âàïìø÷à áøõàûëïðàöë, âæõîêìç þçïáæ÷ðç öêö÷æðêñêñ êÿïçñêá üàéëõ-
ïàñðàöë, âàïìø÷à-íõæåê÷ âç öàêõç öêö÷æðêñêñ ÷çÿíêïê ôõòáïeðïçõê
êïç ùéïçÿåê. Áø óïíçïçõêñ ûàüêÿïçõêñê ñçéçõç àïàõàã Áæìñçïûàïã
Âàïìø÷a Úòñåø óéùñùñ ÷çþõùáçïê ðù÷çûçööêöïçõêñê éçõøõê áêïêí-
ïçõêñ âæõêïðçöê âç íàåõ üàéëõïàñðàöë ðçãöçåêïç æíöôæõ÷ íêðê áø
óïíçïçõç îóñåçõðêÿåêõ. Êíêñþê åçúç áæïç üàï 90-þë êïïçõåç ìàõàñ-
åë. ßçõãê Àâõòôàñëñ âç íæýðêÿ Öòâæ÷ Ê÷÷êúàãë çõàéêöêñåç ìàõà-
ñàñ ìæñê õæöôøáïêíàïàõëñ çíöçõêììç÷ê ðçõíçéïçÿåêõêïðêÿ ôïàñïàÿ-
åëõðàåàñ áàéàõïà ÷çñéêðïçñçñ êã÷êöàåêììà÷ë íæýðçí âç áæì-
ñçïûàïã íõæåê÷-âàïìø÷à öêö÷æðêñç åàûêï òïðàäë ãçõàõà àïåëïàõ âç
áø Áæìñçïûàïã Âàïìø÷a Úòñåøñø ÷æûñêíê íóðçíåàõïëã îóö÷çõ-
ðçí ùéõç óé êðíàñïàõëñë åàüà åà þêååêïçÿåêõðçìç ðçþáøõ æ÷åê.
Üàï-üàéëõåà åêîçõ õæöôøáïêíàïàõ íêðê Àéçõáàìþàñ åà ðùüàöêáà÷
øýò÷ø, áùåþç ïàìêüçöêñêñ üàéëõïàñðàöë, âàïìø÷à-íõæåê÷, öòöêàï
ðùàâêñç÷ïçõ âç öòöêàï ðùåàúêç ùéõç öçñçåïçõêñ êÿïçñêá üàéëõ-
ïàñðàöë, ôøï áàéàõëñëñ êñíêÿàúë, áàñíïàõà ñçéàõç÷ âç òñïàõëñ ñê-
éàðïàÿåëõëïðàöë, ö÷à÷êö÷êíà, æïðê-÷çåãêãà÷ïàõ, ãàñøñâæõêþêïêí,
âæõîê÷ø÷ðà öêìàöç÷ê, êåàõçæ÷ðç âç ÷çüöêï ðçöçïçïçõê ùéõç ðù÷çûçö-
öêö íóðçìêñç ðóü÷àþ òïàñïàõ öêìàü
ıöıñåaåıõ. Üàïáøíê, àåàðáàÿëñà
åùÿçñ ðàïêììç, øýò÷, ö÷à÷êö÷êíà, bàñí êÿê ùéõç àïê öàâàåïë ðù÷ç-
ûçööêöïçõêñ ðêãåàõëñà îóõç õæöôøáïêíà ÐÅÁ óïíçïçõê êýçõêöêñåç
çñ ãàáàãþëï ìæõïçõåçñ áêõêñê ÷ø÷øõ.
Áæïç áêõ ÿçõàê÷åç áø íàåõïàõåàñ êö÷êúàåç æåêïðçìçõçí
Áæìñçïûàïã Âàïìø÷à Fòñåøñøñ âçöàê÷êñêñ ûçõþïçñðçöê êöõàúýë-
ïëãïà ìàñàÿë üçð åç ðêïïê íàåõïàõà êñàðöëéïëã åòäøõøõ. Õæöôøá-
ïêíà ÷çüöêï ðùçööêöçïçõêñêñ êÿêñê îóéåçñ öàïëõ.
Áøñøñïà áæïç àûëõëñþë 10 êïåç ÐÅÁ óïíçïçõêñêñ üàðëöëñà,
ò þùðïçåçñ Àéçõáàìþàñ Ræöôøáïêíàöëñà åà, Áæìñçïûàïã Âàï-
ìø÷a Úòñåøñøñ ÷æûñêíê íóðçìêñêñ üçþðê àõ÷ëõ âç ðçéðøñø
72
ðùõçííçáïçÿêõ. Áøñøñ öçáçáê Áæìñçïûàïã Âàïìø÷a Úòñåøñà
ìæñê ùéâïçõêñ öàìëñëñ àõ÷ðàöë, áàéàõïà ÷çñéêðïçñçñ êã÷êöàåêììà-
÷à ÷àõêûê íæýêå, üçðýêñêñ êöïàüà÷ íæýêõçñ óïíçïçõêñ öàìëñëñ àõ÷-
ðàöëåëõ. Çîçõ 1990-1992-þê êïïçõåç óïíçïçõç ÷æûñêíê íóðçìêñ
üçþðê êïåç 26,5 àåàð êåêöç, àõ÷ëã 1993-þù êïåç 84,5, 1994-þù
êïåç 95, 1995-þê êïåç 105,5 âç ìàûøå ÁÂÚ-ñøñ áù÷ùñ ÷eûñêíê
íóðçìêñên 40%-ñç áçõàáçõ òïðøÿåø. 1996-2000-þê êïïçõåç êïåç
98 àåàð íóðçìç îóñåçõêïðêÿåêõ. Áæïçïêíïç Áæìñçïûàïã Âàïìø-
÷a Úoñåø óé ðù÷çûçööêöïçõêñêñ öàûïàñðàöë ûçõþïçõêñêñ áêõ üêö-
öçöêñê ùéâ óïíçïçõêñ âçöàê÷ê üæöàáëñà ðàïêììçïçÿåêõðêÿåêõ.
Áø íóðçìêñ áêõ üêööçöê ÁÐ× âç ùðøðåùñìà áàñíë ÷çõç-
úêñåçñ ðàïêììçïçÿêõ. Üçðêñ ðàïêììçïçÿðç îæñêÿ åêàôòéòñåà
öàüçïçõê ðçõíçéê áàñíïàõëñ úçàïêììç÷êñê, âæõîê-áùåþç öêìàöç÷êñê
âç ö÷à÷êö÷êíàñë çüà÷ç æåêõ.
Ùéâ óïíçïçõêñ åóâïç÷ ðàïêììçöêñêñ âçéêììç÷ê, íõæåê÷-âàï-
ìø÷à öêö÷æðê âç ûàõêþê áòõþïàõëñëñ âçéêììç÷ê üàããëñåà ðçïøðà÷-
ïàõë çïåç æ÷ðçí êðíàñëñà ðàïêí òïðàöë Áæìñçïûàïã Âàïìø÷a
Úòñåøñø áù÷ùñ Áêõïçÿðêÿ Ðêïïç÷lçõ Tçÿíêïà÷ë ùýùñ áø ðçïøðà÷-
ïàõëñ âæõêïðçöê âàöê÷çöêñç ýæâõêïðêÿåõ. Ö÷à÷êö÷êí ðçïøðà÷ïàõëñ
âæõêïðçöê çðçíåàÿïëã õøüøñåà úçàïêììç÷ îóö÷çõçñ Áæìñçïûàïã
Âàïìø÷a Úòñåøñåà éçõøõê ÿçõ÷ïçõåçñ áêõê üæöàá æåêïêõ. Áæìñçï-
ûàïã Âàïìø÷à Úòñåø ÷çõçúêñåçñ æïàñ æåêïçñ áæìñçïûàïã ðàïêììç
ö÷à÷êö÷êíàöë åêîçõ ùéâ óïíçïçõêñ ðàïêììç âçéêììç÷ê üàããëñåà îçõçí-
ïê ðçïøðà÷ òïðàãïà ìàñàÿë üçð åç áàñíïàõ, ÷çåãêãà÷ êñö÷ê÷ø÷ïàõë,
øñêâæõöê÷æ÷ïçõ âç êñúòõðàöêìà âàöê÷çïçõê ùýùñ áê÷íêñ íùïïêìà÷åëõ.
Ö÷à÷êö÷êí ðçïøðà÷ïàõïà ìàñàÿë ÁÂÚ-ø òñøñ öêìàöç÷êñê âç
ôõòãõàðëñë êéàü æåçñ ýòûöàìïë bõòÿøõàïàõ áøõàûëõ. Áø ñçÿõïçõåç:
1. Ðàïêììç âç ÷êþàõç÷ ùéõç øéøñðùååç÷ïê ôõòãõàðïàõ êÿëã-
ïàñåëõëïëõ.
2. Àìåà êíê åçúç ñçÿõ òïøñàñ âàöê÷çïçõ óïíçïçõêñ êã÷êöàåê
üçìà÷ë âç áæìñçïûàïã ðàïêììç üàããëñåà ðçïøðà÷ âæõêõ.
3. Õùáïùí Àíàåæðêí èøõñàï áøõàûëïëõ íê, áøõàåà åà Áæì
-
ñçïûàïã íõæåê÷-âàïìø÷à öêö÷æðïçõêñêñ ãøõøïøÿø âç êã÷êöàåê àö-
ôæí÷ïçõê, üùãøã ñòõðàïàõë üàããëñåà íê÷àáïàõ, üçðýêñêñ úøñ-
åàðæñ÷àï êã÷êöàåê ÷çåãêãà÷ïàõëñ ñç÷êþçïçõê çíö òïøñøõ.
73
Áæìñçïûàïã Âàïìø÷a Úòñåøñøñ ôõòãõàðïàõëñën êÿïçñiá
üàéëõïàñðàöë âç Àéçõáàìþàñåà üçìà÷à
Dostları ilə paylaş: |