Azərbaycan Dövlət İqtisad Universiteti (unec) İl 9, Cild 9, yanvar-mart 2021

İnnovativ istehsalın təşkili və inkişafında sənaye parklarının əhəmiyyəti 
XX əsrin sonlarından etibarən ölkələr arasında kapitalın, yeni texnologiyaların, elmi 
biliklər, müasir idarəetmə prinsipləri və ümumiyyətlə bütün növ istehsal vasitələrinin 
hərəkətində XİZ-lər əhəmiyyətli alətə, yeni inteqrasiya institutuna çevrilmişdir. Bu 
institut vasitəsilə artıq bir çox dövlətlər iqtisadiyyatın diversifikasiyası, modernləşdi-
rilməsi, innovativ, yeni və qeyri-ənənəvi istehsal sahələrinin yaradılması, idxaləvə-
zedici və ixrac yönümlü istehsalın təşkili, birbaşa xarici investisiyaların cəlb edilməsi, 
xarici bazarlara effektiv çıxış və sosial-iqtisadi problemlərin həlli kimi məsələlərdə 
nəzərə çarpan nailiyyətlər əldə etmişlər.
 
XİZ-lərin ən geniş yayılmış növü olan sənaye 
X.X.Cahangirov: Azərbaycanda innovativ istehsalın təşkilində sənaye parklarının əhəmiyyəti 

---

100 
parkları isə qeyd edilən hədəflərə nail olunmasında xüsusi əhəmiyyətə malikdirlər. 
Azərbaycan sənayesində innovasiyaların tətbiqi vəziyyəti və müşahidə edilən tenden-
siyalar belə deməyə əsas verir ki, sənayenin müasirləşdirilməsi və innovativ fəaliy-
yətin stimullaşdırılması baxımından sənaye parklarından istifadə mühüm praktiki 
əhəmiyyətə malikdir. 
Dünya praktikasından da məlum olduğu kimi, sənaye-istehsal tipinə aid XİZ-lərin 
yaradılmasında başlıca məqsədlərdən biri də ölkəyə xarici investisiyaların cəlb edil-
məsi və bu yolla ölkəyə, həmçinin, yeni texnologiyaların, biliklərin və innovasiyaların 
gətirilməsidir. Daxili kapital isə qeyd olunan hədəflərə nail olunmasında kifayət etmir. 
Dünya iqtisadiyyatında ölkələr arasında iqtisadi inteqrasiya, elmi bilik, texnologiya və 
kapital axınının istiqamətləri və strukturu belə deməyə əsas verir ki, birbaşa xarici
investisiyaların bu proseslərdə, eləcə də milli iqtisadiyyatlarda oynadığı rol olduqca 
böyük əhəmiyyətə malikdir. Xarici şirkətlər milli şirkətlərə nisbətən elmi araşdırma 
və innovasiyaların tətbiqinə daha çox meyilli olurlar. Onlar həmçinin yeni məhsul və 
xidmətlərin istehsalı, yeni və ya elmi cəhətdən təkmilləşdirilmiş metodların, loqistik 
və biznes proseslərinin, təşkilati struktur və menecment təcrübələrinin tətbiqi, eləcə 
də yeni ticarət metodlarının tətbiqində daha yüksək göstəriciləri nümayiş etdirir [13, 
s.12]. Azərbaycan kimi bazar iqtisadiyyatına yeni qədəm qoymuş ölkələrdə xarici 
bazarlara çıxış, innovasiyaların gətirilməsi və yeni marketinq qaydalarının tətbiqi 
məsələləri problem olaraq qalmaqdadır.
Dünya İqtisadi Forumunun ən son 2016-cı il üzrə “Qlobal ticarət imkanları hesa-
batı”na əsasən xarici bazarlara çıxış imkanları üzrə Azərbaycan dünyada 114-cü yer-
də, nəqliyyat xidmətləri üzrə isə 97-ci yerdə qərarlaşmışdır [14, s.62]. Sözsüz ki, Asiya 
və Avropanın mühüm nəqliyyat qovşağında yerləşən ölkə üçün bu göstəricilər olduqca 
aşağı hesab edilə bilər. Gənc ölkə üçün xarici bazarlara çıxış imkanları və yüksək 
potensiala malik nəqliyyat və daşıma xidmətlərinin aşağı səviyyədə olması obyektiv 
səbəblərlə izah edilə bilər, lakin bu sahələrdə inkişaf proseslərinin sürətləndirilməsi 
üçün əlverişli imkanların mövcudluğunu da unutmaq olmaz. Müxtəlif dünya ölkələ-
rinin təcrübəsi belə deməyə əsas verir ki, bu proseslərin inkişafı əsas etibarı ilə xarici 
şirkətlərin, təcrübəli transmilli korporasiyaların iştirakı və investisiyası olmadan çox 
çətin, demək olar ki, mümkünsüzdür. Məlumdur ki, transmilli korporasiyalar hər hansı 
məhsulun yaradılması, istehsalı, reallaşdırılması, maliyyələşdirilməsi, kreditləşdiril-
məsi, yayılması ilə məşğul olan beynəlxalq istehsalları formalaşdıra bilmiş və bununla 
da dünya iqtisadiyyatının inkişafına və istehsalın dünyəvilik səviyyəsinin yüksəl-
məsinə şərait yaratmışdır [15, s.25]. Bu korporasiyalar dünya iqtisadiyyatının qlobal-
laşma dövründə milli təsərrüfatları inteqrasiya edən və onların dünya təsərrüfatı sis-
temində inkişafını təmin edən əhəmiyyətli iqtisadi amilə çevrilmişdir [3, s.140]. Bu 
baxımdan, sənaye parklarına transmilli şirkətlərin cəlb edilməsi qarşıya qoyulmuş