Azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti unec X. H. Kazımlı, Q. S. Bayramov, B. C. Sadıqov

20.5. 
İdxal olunan məhsullara qiymətlərin
hesablanmas
ı metodları 
 
İdxalçı sazişin qiymətini iqtisadi məqsədyönlülüyün tələbləri ilə şərtlənən 
r
əqib materialların əsasında aşağıdakı ardıcıllıqla hesablayır: 
1.
Müxt
əlif istehsalçı firmalardan daxil olan kommersiya təklifləri 
idxalçıya sazişin kommersiya şərtləri baxımından məqbulluğu əsasında təhlil 
olunur. T
əkliflərdə göstərilən qiymətlərə müqayisə olunmaqla düzəlişlər edilir. 
Bel
əliklə, idxalatçı tərəfindən təklif qiyməti seçilir. Bu qiymət onun idxal 
olunan 
əmtəə üzrə göndərilmənin kommersiya şərtlərinin tələblərini daha çox 
tam t
əmin edir. 
2.
Birinci m
ərhələdə hesablanmaqla alman qiymət təhlil olunur. Bu 
qiym
ətin, idxal olunan əmtəənin təklif olunan keyfiyyət xarakteristikalarının 
h
əcmi ilə uyğunluğu müəyyənləşdirilir. Mövcud əmtəənin parametr ölçüləri ilə 
qiym
ətin texniki-iqtisadi müqayisəsi aparılır. 
İdxal olunan məhsullara qiymətin hesablanması prosesində texniki - 
iqtisadi müqayis
ənin aparılması əmək tutumlu mərhələdir. 
3.
İdxal sazişlərdə əmtəə onun istifadəsinin iqtisadi səmərəlilik nöqteyi - 
n
əzərindən qiymətləndirilərək predmet kimi bu amil seçilir. Belə hesablama 
idxalçıya elə bir imkan verir ki, o, gələcək idxal əməliyyatlarında nəticələri 
(ist
ər müsbət, istərsə də mənfi) əvvəlcədən görmüş olur. 
İdxal olunan məhsulların təklif qiymətlərinə düzəlişlərin iki növü olur: 
1)
Kommersiya; 
2)
Texniki-iqtisadi 
Kommersiya düz
əlişlərinin aparılması idxal sazişlərində rəqib qiymətlərə 
baxıl-ması ilə bağlı işin birinci mərəhələsidir. 
Konkret materialların qiymətlərinin hesablanması üzrə (əmtəənin əldə 
olunmasının vahid kommersiya şərtlərində) bir rəqib material etalon kimi qəbul 
edilir, qalanlar is
ə müqayisəli səviyyəyə gətirilirlər. 
Ümumilikd
ə kommersiya düzəlişləri (Qk.d.) etməklə idxal olunan 
əmtəənin qiyməti aşağıdakı formula ilə təqdim olunur: 
(
)
Ã
Ã
n xK xK
xK
ê ä
n
.
=
+
∑
1
2

; (20.1) 
burada Q - r
əqib materialın qiyməti; n - mütləq dəyər ifadəsində düzəlişlərin 
m
əbləği; Kı, K
2
, ... Kn - 
əmsallar şəklində düzəlişlər.