Azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti unec X. H. Kazımlı, Q. S. Bayramov, B. C. Sadıqov
Yüklə 5,84 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
444 C ədvəl 25.3 Xarici ölkələrdə yatağın iqtisadi cəhətdən qiymətləndirilməsində tətbiq olunan əsas düsturlar Metodun adı Düstur İşarələr 1. Xoskold düsturu 𝑉 𝑝 = 𝐴 𝑟 (1 + 𝑟 ) 𝑛 − 1 + 𝑟 𝑖 Vp - yatağın müasir ümumi d əyərliliyi; A – orta illik m ənfəət; n – yatağın işlənib haırlanması vaxtı; r – normal m ənfəət; r - risk dərəcəsi n əzərə alınan mənfəət 2. Birbaşa diskot- laşdı rma metodu 𝑉 𝑝 = � 𝐴 𝑡 1 (1 + 𝑟 ) 𝑡 1 𝑡 1 =𝑛 𝑡 𝑖 =1 A - yata ğın işlənməsinin ti ilind ə mənfəət 3. Merkill düsturu 𝑉 𝑝 = 𝐴 [(1 + 𝑟 ) 𝑛 − 1] 𝑟 (1 + 𝑟 ) 𝑛 H əmin işarələr 4.Müasir qiym ətliləri nisbəti (rentabellik indeksi) 𝑃𝑉𝑅 = ∑ 𝐴 𝑡 𝑖 (1 + 𝑟 ) 𝑡 𝑖 𝑡 1 =𝑛 𝑡 1 =0 ∑ 𝐽 𝑡 𝑖 (1 + 𝑟 ) 𝑡 𝑖 𝑡 1=𝑝 𝑡 𝑖 =0 J t - ilin kapital qoyulu şu; ti — hasilat mü əssisəsinin tikilm ə müddəti, 0-dan p ilinə kimi; ti - yata ğın işlənməsi müdd əti, 0-dan n ilinə kimi 5. Xalis müasir qiym ətlilər (illik d əyişən mən-fəət üzr ə) 𝑁𝑃𝑉 = � 𝐴 𝑡 𝑖 (1 + 𝑟 ) 𝑡 𝑖 𝑡 𝑖=𝑛 𝑡 𝑖 =0 − 𝐽 J — kapital qoyuluşu 6.Xalis müa-sir qiymtlil ər (illik sabit m ənfəət üzrə) 𝑁𝑃𝑉 = 𝐴 (1 − 𝑟 ) 𝑛 𝑟 (1 + 𝑟 ) 𝑛 − 𝐽 H əmin işarələr Bel əliklə, təbii resursların və geoloji-kəşfiyyat işlərinin dəyərinin müəy- y ən edilməsi ehtiyatların qiymətlərinin biznes sferasının təsərrüfat əlaqələri sistemin ə real olaraq daxil edilməsi ilə daha aktualdır. Dünya təcrübəsində ehtiyatların qiyməti müəssisə əmlakının dəyər elementi sayılır. Odur ki, onun obyektiv olaraq mü əyyən edilməsi geoloji - kəşfiyyat və hasilat müəssisələrinin s əhmləşdirilməsinin aparılmasında, səmərəli lisenziya və vergi siyasətinin reallaşmasında, ehtiyatların girov dəyəri kimi istifadəsində və bazar münasi- b ətləri sisteminə keçid zamanı meydana çıxan digər vəzifələrin həyata keçiril- m əsində çox vacibdir. M ənfəət resursların qiymətləndirilməsininəsasıdır. Eyni zamanda qoyul- muş kapitalın ödənilməsinin müddəti də vacib bir məsələdir. Buna görə də xarici ölk ələrdə tətbiq olunan yataqların iqtisadi qiymətləndirilməsi metodları 445 göz ələnilən mənfəətin hesablanmasında vaxt amilini nəzərə alır. Resursların iqtisadi qiymətləndirilməsinin hesablanması üzrə inkişaf etmiş ölkələrədə tətbiq olunan düsturlar verilmişdir. Resursların iqtisadi qiymətləndirilməsinin aparılması üçün cədvəldə verilmiş düsturlar təcrübi olaraq inkişaf etmiş ölkələrədə istifadə edilir. Bu metodların mahiyyəti gözlənilən diskontlaşan mənfəətin müəy- y ənləşdirilməsidir. Qeyd etm ək lazımdır ki, geoloji kəşfiyyat işlərinin ilkin mərhələsində olan yataqların iqtisadi cəhətdən qiymətləndirilməsi nəzəri baxımdan az öyr ənilmişdir. Bel əliklə, təbii və geoloji kəşfiyyat işlərinin, faydalı qazıntıların resurs və ehtiyatların qiymətləndirilməsi bu gün çox aktualdır. Dünya təcrübəsində ehtiyatların qiyməti müəssisənin əmlak dəyərinin bir elementidir. Buna görə də onun obyektiv mü əyyən olunması geoloji kəşfiyyat və hasilat müəssisələrinin s əhmdarlaşması zamanı böyük əhəmiyyət kəsb edir. Yüklə 5,84 Mb. Dostları ilə paylaş:
|