Azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti unec X. H. Kazımlı, Q. S. Bayramov, B. C. Sadıqov
Yüklə 5,84 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
İndoneziya, Malaziya, Tailand
, Tayvan, C ənubi Koreya və Çin kimi ölk ələrində 1970-ci illərdə aqrar sektorun vergi yükü azaldılmış və kiçik təsərrüfatlar himayə edilməyə başlanmışdır. Həm- çinin bu ölk ələrdə əlverişli makroiqtisadi siyasət qurulmuş, regional infrastruktur v ə sosial xidmətlər ciddi investisiyalar qoyulmuş, araş- dırma və yayın xidmətləri təmin edilmiş və stabil kiçik fermer kredit 464 sisteml əri dəstəklənmişdir.Nəticədə, aqrar istehsal sürətlə artmış və yoxsulluq içind ə yaşayan ailələrin sayı ciddi şəkildə azalmışdır; Argentina, Qana, Nigeriya, Tanzaniya, Uqanda, Zambiya v ə əksər Afrika ölk ələrini əhatə edən və aqrar strukturları əsasən ailə təsərrüfatı olan bu ölk ələrdə aqrar sektor ixracın vergiləndirilməsi, sənaye proteksionizmi v ə yüksək valyuta kursları yolu ilə ağır diskriminasiya t ədbirlərinə məruz qalmışdır. Bununla yanaşı həmin ölkələrdə aqrar sektora kiçik h əcmli dövlət yardımları təmin edilsədə bunlar əsasən qeyri-m əhsuldar, lakin siyasi baxımdan güclü dəstəyi olan istehsalçılara yönəldilmişdir. Bu ölkələrin bəzi əlverişli aqrar şəraiti olan regionları xaricində aqrar istehsalın artım sürəti əhalinin artım sür ətinə cavab verə bilməmiş və kənd əhalisi arasında yoxsulluq sür ətlə artmışdır. Lakin buna baxmayaraq həmin ölkələrin əksəri son ill ər makroiqtisadi sabitləşmə və struktur islahatları proqramları qəbul etmiş və çox zəif templə olsa da aqrar siyasət reormaları həyata keçirm əkdədir; Keniya, Meksika v ə Filippinlər kimi aqrar strukturu koloniya dövründə formalaşmış iri malikanələrdən ibarət olan ökələr də aqrar sektora ağır vergi yükü qoymaqla yanaşı qeyri-proteksionist tənzimləmə mühiti, valyuta kursu m əhdudiyyətləri və idxal baryerləri yolu ilə həyata keçiril ən qeyri-proteksionist siyasətə malik olmuşdur. Lakin bu siyas əti nisbətən kompensasiya edən geniş miqyaslı dövlət regional investisiya v ə struktur problemlərini həll etməyə yönələn torpaq islahatı proqramları da həyata keçirmişlər. Nəticədə bu ölkələrdə aqrar istehsal v ə kənd yoxsulluğu səviyyəsində nisbi yaxşılaşma olsa da, iri fermer v ə bürokratlar tərəfindən həyata keçirilən “renta axtarışı” (rent- seeking) dövl ət xərclərini ictimai xarakterli investisiyalardan (MC.irriqasiya) şəxsi təsərrüfatların istehsal faktorlarını subsidiyalaş- dıran (MC. su və elektrik enerjisi) xərclərə çevirərək onların s əmərəliliyini aşağı salmışdır. Hal-hazırda bu ölkələr zəif də olsa dövl ət xərclərinin səmərəliliyi ilə bağlı islahatlar keçirirlər; Braziliya, Kolumbiya, Qvatemala v ə Cənubi Afrika kimi torpaqların v ə gəlirlərin hədsiz qeyri-bərabər bölüşdürüldüyü ölkələrdə bu v əziyyət sənaye sektoru himayə edildiyi halda aqrar sektorun birbaşa v ə dolayı vergiləndirilməsi, yüksək valyuta kursları kimi qarışıq iqtisadi siyas ət nəticəsində bir az da pisləşmişdir. Bunun əvəzində isə k ənd elitası mülkiyyət hüquqlarının, dövlət investisiyalarının və xidm ətlərinin, kredit və subsidiyaların bölüşdürüməsi məslələrində himay ə edilmişdir. Lakin hökumətlər bəzən də kəndlərdəki sosial h əyəcan və zorakılığa qarşı torpaqların yenidən bölüşdürülməsini n əzərdə tutan kiçik miqyaslı proqramlar həyata keçirmişlər və bu daha çox icar ə hüquqlarının məhdudlaşdırılması şəklində ortaya çıxmışdır. 465 |