Azərbaycan döVLƏt neft və SƏnaye universiteti “akademik yazi” kursu üZRƏ MÜhaziRƏ(MƏŞĞƏLƏ): Müəllim: t e. d., Qəhrəman Həsənov

AZƏRBAYCAN DÖVLƏT NEFT VƏ SƏNAYE UNİVERSİTETİ
“AKADEMİK YAZI”KURSU ÜZRƏ MÜHAZİRƏ(MƏŞĞƏLƏ):
Müəllim: t.e.d., Qəhrəman Həsənov


AKADEMIK YAZININ QURULUŞU VƏ PLANLAŞDIRILMASI. AKADEMIK YAZININ ƏSAS HISSƏLƏRI
1. Akademik Yazı Növlərinin Quruluşu:
Ön hissə

• 
  Titul vərəqi
  
• 
  Mündəricat
  

• 
  yazının strukturunu əks etdirir
  
• 
  məntiqi ardıcıllığı və problemin təhlilindəki bölgüləri göstərir
  
• 
  yazıdakı fəsilləri və onlara aid hissələri əks etdirir
  

• 
  Minnətdarlıq yazısı (akademik işin yazılmasında köməklik göstərən şəxslərə minnətdarlıq)
  
• 
  Abstrakt
  
• 
  Xülasə
  

3. 
   elmi yazı işinizdəki əsas fikir və tapıntıları çatdırır;
   
4. 
   onları qısa və yığcam şəkildə ifadə edir:
   

• 
  tədqiqatın məqsədi və vəzifələri
  
• 
  problemi
  
• 
  tədqiqat metodu
  
• 
  tapıntılar
  

Yazının əsas hissəsi

• 
  Giriş
  

• 
  Tədqiqatın məqsədi və obyekti haqqında ətraflı məlumat verir;
  
• 
  Problemi və ya vəziyyəti təhlil edir;
  
• 
  Mövcud tədqiqatları təhlil edir. Boşluqlar qeyd olunur;
  
• 
  Tədqiqat sualı qeyd olunur;
  
• 
  Tədqiqat metodu göstərilir;
  
• 
  Tədqiqatın çətinliklərini və imkanlarını ifadə edir;
  
• 
  Lazım gəldikdə, mövzuya dair tarixi məlumat verilir.
  

• 
  Fəsillər - arqumentlər və əsaslandırmalar:
  

• 
  Mövzu fəsillərə və yarım-fəsillərə bölünməlidir.
  
• 
  Arqumentlərinizin məntiqi ardıcıllığı gözlənilməlidir.
  
• 
  Əsaslandırma olaraq cədvəl və diaqramlar qoyulmalı və izah edilməlidir.
  
• 
  Hər bir cədvəl və ya diaqram nömrələnməlidir. Məsələn: Cədvəl 1 və s.
  
• 
  Bir hissədən digərinə keçid olmalıdır.
  
• 
  Hər bir hissənin sonunda əhatə olunan mövzuya dair 1 -2 cümlə ilə nəticə göstərilməlidir.
  

Yekun Hissə

• 
  Nəticə və tövsiyyələr
  

• 
  Əsas hissədə təhlil olunan fikirlər ümumiləşdirilir.
  
• 
  Arqumentlərə əsasən hansı addımıların atılmasının zəruri olması haqqında tövsiyyələr edilir.
  

Akademik Yazıya əlavələr

• 
  Mənbələr - istifadə olunan resurslar, kitablar, məqalələr və s.
  
• 
  Qoşmalar - əlavə statistik məlumat, qrafiklər, diaqramlar, xəritələr və s.
  

Akademik Yazının Quruluş u və Planlaşdırılması
Akademik yazının quruluşu dedikdə onun ilk səhifəsindən son səhifəsinədək tədqiqatın əsas hissələrinin, bölmələrinin, fəsillərinin, yarım fəsillərinin, bəndlərinin ardıcıllığı, sistemliliyi başa düşülür.
Bu quruluşa habelə tədqiqatın nəticələri, istifadə olunmuş ədəbiyyat, əlavələr daxil olur.
Titul Vərəqi

• 
  Titul vərəqi - qısa olmalıdır; ikinci dərəcəli deyil, əsas sözlər böyük hərflərlə
  

yazılmalıdır.

• 
  Qısa başlıq -yazıda səhifənin yuxarısında yazılan qısaldılmış başlıqdır və 50
  

hərfi (interval və punktuasiya da daxil olmaqla) keçməməlidir.

• 
  Yazı müəllifinin adı - ad (adınız, soyadınız, atanızın adı); əgər yazı digər
  

şəxslərlə birgə yazılırsa, onların da adları daxil edilməlidir.

• 
  İnstitusional bağlılıq - Azərbaycan Dillər Universiteti
  

Mündəricat - Titul vərəqindən sonra ikinci səhifənin ortasında (vərəqin yuxarı sağ küncündə 2 rəqəmi yazılır və səhifələr ardıcıl nömrələnir) MÜNDƏRİCAT yazılır. Mündəricat titul vərəqindən sonra gəlir və səhifələri göstərməklə dissertasiyanın əsas başlıqlarını əhatə edir - giriş, I fəsil, II fəsil, III fəsil və onların paraqrafları, nəticə və təkliflər, istifadə olunmuş ədəbiyyat siyahısı və əlavələr. Burada dissertasiyanızın bütün bölmələri ardıcıl yazılmaqla bərabər, hər bölmənin başlanğıc səhifəsi də göstərilir. Bölmələrin, başlıqların adları dissertasiyanızın mətnində olduğu kimi - qısaldılmadan, dəyişdirilmədən yazılmalıdır.
Mündəricatı yazmaqda məqsəd sadədir. Əgər oxucu dissertasiyanızın onun diqqətini çəkən bir hissəsinə nəzər salmaq istəyirsə, o, bilməlidir ki, axtardığını neçənci səhifədə tapa bilər. Belə çıxır ki, mündəricat dissertasiyanın başlıqlarını, yarımbaşlıqlarını və onların səhifələrini verməklə oxucunun işini asanlaşdırır.
Minnətdarlıq
Elmi işinizi nəşr etdirərkən, minnətdarlıq yazmaqla akademik işinizin yerinə yetirilməsində sizə kömək edən şəxslərə təşəkkür etmək imkanı qazanırsınız. Bunun üçün bir neçə detala diqqət yetirmək lazımdır:
• Siz təşəkkürünüzü adlar siyahısı formasında edə bilərsiz. Məs., mən Professor Qurbanlıya və Dr. Nağızadəyə təşəkkür etmək istərdim.
Hər kəsə fərdi olaraq, şəxsi təşəkkür ünvanlamaq daha gözəl səslənə bilər. Məs., mən Professor Qurbanlıya ekspert məsləhətinə görə, Dr. Nağızadəyə təcrübi baxımından yardımına və bütün iş prosesində mənə mənəvi dayaq olduğuna görə təşəkkür edirəm.
Bəzən isə, bir qisim insanların adlarını digərlərindən daha çox vurğulamamaq üçün sizə kömək etmiş şəxslərin adlarını minnətdarlıqda əlifba sırası ilə çəkə bilərsiniz.

• 
  Adətən, minnətdarlıqda təşəkkür edəcəyiniz əsas şəxs sizə elmi işinizdə yardım etmiş elmi rəhbərinizdir. Daha sonra isə, akademik işinizin başa çatdırılmasında əməyi keçmiş digər şəxsləri də sadalamağı unutmayın.
  
• 
  Əgər hər hansı bir fonddan və ya elmi tədqiqat qrupundan təqaüd və ya qrant əldə etmisinizsə, həmin təşkilat və ya fondun adını çəkərək, ordan tanıdığınız şəxslərə müraciət edərək təşəkkürünüzü bildirməyiniz münasib olar.
  
• 
  Adlarını çəkdiyiniz insanların adlarının düzgün yazıldığına əmin olun və burada orfoqrafiya qaydalarına dəqiq əməl edin. Sizin uğurunuza töhfə vermiş bir şəxsin və ya sizə maliyyə yardımı etmiş bir fondun adını səhv yazmaq yaxşı çıxmaz. Bu səbəbdən də, yazdıqlarınıza nəzər salmaq və onları redaktə etmək lazımdır.
  

Ümumiyyətlə, minnətdarlıq yazarkən təşəkkürünüzü qısa sözlərlə ifadə etməniz və güclü emosiyalardan uzaq olmağınız məsləhətlidir. Qeyd edək ki, elmi yazı işinizin minnətdarlıq hissəsində "mən, mənim, mənə ...” kimi sözlər, demək olar ki, həmişə işləndiyi halda, akademik yazının qalan hissəsində bu kimi şəxs əvəzliklərindən istifadədən bir qayda olaraq, imtina edilir.
Abstrakt
Abstrakt bütün tezisinizin yekunu olub, akademik işinizin bütün əsas məqamlarını qısa şəkildə göstərir. Elmi işinizin əvvəlində yerləşdirilən abstrakt tədqiqat məqaləsi, tezis və ya hər hansısa bir sahənin dərin təhlilinin qısa xülasəsidir və oxucuya elmi yazının məqsədini ən qısa vaxtda çatdırmaq üçün yazılır. Yadda saxlamaq lazımdır ki, onu yazınızın potensial oxucusu üçün yazırsınız və əksər oxucular bütün yazınızı oxumazdan öncə, abstraktı oxuyurlar. Abstrakt yazınızın nə barədə olacağını deməlidir və kənardan qiymətləndirən bir şəxsin yazınızda oxuya biləcəyi ilk mühüm hissədir. O səbəbdən də, siz abstrakta elmi işinizə diqqət və maraq oyadacaq imkan kimi baxmalısınız.
Abstrakt yalnız oxucunu tezisə hazırlayan giriş deyil, o həm də zaman və məkan darlığı içərisində bütün elmi işi əvəz edə biləcək gücdə olmalıdır. Onu yazmaq böyük bir mətni əsas hissələrədək kiçiltməyə - görülən elmi işi yekunlaşdırmağa xidmət edir. Abstraktı yazarkən elmi yazı işinizin metodologiya, başlıca tapıntılar və s. daxil olmaqla, əsas məqamlarını açmalısınız.