Azərbaycan Memarlıq və İnşaat Universiteti Fakültə: Tikinti-iqtisad Kafedra: Biznesin iqtisadiyyatı və menecment

İnternet vasitəsilə informasiyanın açıqlanması. Emitent informasiyanı hadisənin baş verməsindən sonrakı gündən bir gün gec olmayaraq (növbəti gün), səhər saat 10-dan gec olmamaqla (ticarətin başlanmasından öncə birjaya məlumatla­rın daxil edilməsi məqsədi ilə) hər iki agentliyin xəbər lentində yerləşdirilməlidir. “Səlahiyyətli informasiya agentlikləri və qiymətli kağızlar bazarında informasiyanı nəşr edən şəxslərin qarşılıqlı təsiri haqqında reqlament” ə müvafiq olaraq informa­siyanın nəşr olunması pulsuz əsasda həyata keçirilir. Emitent istənilən səlahiyyətli agentliyin internet səhifəsində əvvəlcədən qeydiyyatdan keçməlidir. Bunun üçün emitent haqqında müxtəlif məlumatları, o cümlədən, nəşr materiallarının göndərəcəyi elektron ünvanı haqqında məlumatlar xüsusi formada doldurulmalıdır. Emitentə qeydiyyatın təsdiqi haqqında bildiriş və qeydiyyat kodu göndərilir.
Qiymətli kağızların emitentləri həmçinin informasiyanı internet şəbəkəsində də yerləşdirməlidirlər. Bu istənilən veb-sayt (şəxsi, digər səlahiyyətli agentliyə aid) ola bilər. Məlu-matların sərbəst giriş rejimində oxunması və maraqlı şəxslərin tələbinə əsasən emitent tərəfindən elektron ünvanın göstərilməsi vacibdir.
“Açıq tipli SC-lərin affilləşmiş üzvləri haqqında informa­siyanın nəşri haqqında” qanuna müvafiq olaraq, açıq tipli SC-lər veb-saytda öz affilləşmiş şəxslərinin son üç il üçün məlu-matlarını əks etdirməlidirlər.


8.3. Korporativ münaqişə anlayışı, onların səbəbləri, iştirakçıları və tipləri

Münaqişəni mübahisə edən tərəflər arasında razılığın ol­maması kimi başa düşmək olar. Korporativ münasibətlərin sub­yektləri arasında maraq balansının pozulması korporativ münaqişələrə səbəb ola bilər.

Korporativ münaqişə dedikdə, səhmdar cəmiyyətlər, səhmdarlar və cəmiyyətin menecerləri, investorlar (potensial səhmdarlar) və cəmiyyət arasında yaranan fikir ayrılıqları başa düşülür.
Münaqişələr adətən aşağıdakı hallarda baş verir:

• 
  fəaliyyətdə olan qanunvericilik normalarınn, cəmiyyə­tin nizamnamə və ya daxili sənədlərinin, səhmdarların və ya səhmdar qruplarının hüquqlarının pozulması;
  
• 
  cəmiyyətə, onun rəhbərlərinə qəbul etdikləri qərarların mahiyətinə görə iddiaların qaldırılması;
  
• 
  fəaliyyətdə olan idarəetmə orqanlarının səlahiyyətlərinin vaxtından əvvəl dayandırılması;
  
• 
  səhmdarların tərkibində əhəmiyyətli dəyişikliklər.
  

Korporasiyanın fəaliyyət xüsusiyyətləri münaqişələrin yaranması üçün aşağıdakı ilkin şərtləri verir:

1. 
   Səhm mülkiyyətində geniş iştirak imkanı kapitalın yenidən bölgüsünün çətin variantlarını nəzərdə tutur.
   
2. 
   Mülkiyyətin idarəetmədən ayrılması (qərarların və risklərin qəbulu funksiyalarının ayrılması) və nəzarət funksiyasının öz üzərinə risk götürməyən və idarəetmədə iştirak etməyən şəxslərin müstəqil funksiyasına çevrilməsi.
   
3. 
   Korporasiyanın fəaliyyətinin nəticələrində maraqlı olan müxtəlif şəxslərin maraqlarının mübadiləsinə səbəb oldu.
   

Korporasiyanın menecmenti, səhmdarları və digər marağı olan şəxsləri arasında yaranan münasibətlər sistemi müxtəlif iqtisadi subyektlərin qrupları vasitəsilə sanksiyalaşır:

1. 
   Hökumət və korporasiya arasında münasibətlər hökumət tərəfindən sanksiyalaşır və hökumət-dövlət xarakteri daşıyır.
   
2. 
   Meneclərlə səhmdarların konkret qarşılıqlı təsir aspektləri mövcud qanunvericilik çərçivəsində korporasiyanın idarəetmə orqanları tərəfindən qəbul olunan əlavə razılaşmalarla tənzimlənə bilər.
   
3. 
   Menecment və digər maraqlı şəxslərin münasibətləri müxtəlif yönümlü xarakterdə olur və maraqlı şəxslərin korporasiyanın daxili və ya xarici mühitinə məxsusluğundan asılıdırlar. Onlar qanunverici aktları və cəmiyyətin daxili reqlamenti ilə tənzimlənir.
   

Münaqişələri şərti olaraq aşağıdakı dörd tipə bölmək olar:

1. 
   İri (majoritar) və xırda (minoritar) səhmdarların mü­nasibətlərində münaqişələr.
   
2. 
   Daxili səhmdarların (insayderlərin) xarici səhmdarların (autsayderlərin) arasında olan münaqişələr.
   
3. 
   Menecment (səhmsiz və ya kiçik səhm paketinə sahib) səhmdarların münaqişələri.
   
4. 
   “Ədavətli udulma təşəbbüskar”ları ilə səhmdarların münaqişələri.
   

Korporativ münaqişələrin qeyd olunan tipləri içərisində aşağıdakı fərqləri ayırmaq olar:

1. 
   Qanunvericilik normalarının pozulması-səhmdarlar tərəfindən onların maraqlarına təsir edən korporativ norma və proseslərin qərəzsiz pozulması ilə əlaqədardır.
   
2. 
   Udulma-səhmdar qrupunun (kənar investor) müəssisə üzərində nəzarət yaratmaq cəhdləri nəticəsində meydana gələn münaqişədir.
   
3. 
   Dividentlərə görə münaqişələr-müəssisənin gəlirinin istifadəsi məqsədilə iri və xırda səhmdarlar arasındakı münaqişələr.
   
4. 
   Menecerlərlə münaqişələr-şirkətin səmərəli idarə olunması və menecerlərin ədalətli fəaliyyəti məqsədilə SC-in səhmdarları və menecerləri arasındakı münaqişədir.
   
5. 
   Rəqabət-SC-in rəqabət qabiliyyətliliyinin və maliyyə vəziyyətinin sarsıldılmasına yönəldilmiş münaqişədir.
   
6. 
   Korporativ şantaj-SC-in və ya onun iri səhmdarlarının minoritarlara məxsus səhm paketlərini bazar qiymətindən baha qiymətə almağa və ya münaqişənin dayandırılması üçün dəbbə pulu ödəməyə niyyətləndirilməsinə yönəldilmiş münaqişədir.
   

Korporasiya tərəfindən səhmdarların hüquqlarının po­zulmasına gətirib çıxaran daha geniş yayılmış fəaliyyətlər aşağı­dakılardır:

1. 
   Səhmdarların məhdud ətrafında yerləşdirilən əlavə səhm emissiyası (adətən, bazar qiymətindən aşağı qiymətli ödənişlər və ya qeyd olunan şirkət üçün kifayətedici istehlak dəyərinə malik olmayan səhmlər (aktivlərlə müşahidə olunur).
   
2. 
   Şirkətin strateji aktivlərinin firmanın nəzarətsiz səhmdarlarına ötürüməsi yolu ilə xüsusiləşməsi (adətən, yenidən təşkil olunmuş müəssiəsə, cəmiyyətin, idarələrin köməyi ilə).
   
3. 
   Affilləşmiş şəxslər qrupunun nəzarət paketinin əldə edilməsi məqsədilə səhm paketlərinin yuyulması.
   
4. 
   Nizamnamə kapitalını nəzərə çarpacaq dərəcədə aşan (ondan artıq olan) məbləğə əlavə emissiyanın keçirilməsi (səhmdarlara pul ödəməklə geri almaq üstünlüyü hüququ veril-mədən).
   
5. 
   Səhmdarlarla razılaşma aparılmadan iri səhm paketlərinin satışı.
   
6. 
   Kiçik səhmdarların SC-dən kənarlaşdırılması istiqa­mətlənən səhmlərin birləşdirilməsinin həyata keçirilməsi.