AZƏrbaycan miLLİ elmlər akademiyasi folklor institutu qarabağ: folklor da bir tariXDİr IV kitab
Yüklə 5,93 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 137. DOVŞANI ARABA İLƏ TUTMAQ
- 140. DÜNYAMALI I mətn
- MÜXTƏLİF MÖVZULU RƏVAYƏTLƏR 141. ALLAH MƏNİ XİLAS EDƏCƏK
- 142. SƏN DEDİYİNDƏ DURMADIN
- 143. ALLAHDAN İSTƏYƏN KİŞİ
- 144. HƏRƏNİN ÖZ QİSMƏTİ VAR
- 146. ÖZGƏYƏ QUYU QAZAN ÖZÜ DÜŞƏR
- 147. İCAZƏSİZ ADDIM ATMAQ CƏHƏNNƏMLİKDİR
|
136. ERKƏK TAVAT I mətn Tavat arvadnan çox söhbət eləmişəm. Onun Kəlbalayı Məm məd addı bir atası oluf. Aşağı Fərəcanda böyük evləri vardı. İki mərtəbəli, altı böyük otağ idi. Otağın hər bir iyirmi səkgiz-otuz kvadrat idi. Sovet dövründə onu məktəb elədilər. Kommunistdər onu evdən çıxartdılar. Camahatın köməyi ilə məktəbin böyründə on beş kvadrat metrlik balaca padval kimi ev tikildi, orda olurdu. Deyirdim, Tavat, evi niyə məktəbin yanında tikmisən? Deyirdi, bu evi atam, qardaşdarım tikif, hər səhər çıxıf ona baxıram. Onun da iki qardaşı vardı: birinin adı Həsən, birinin adı Həsən alı idi. Xalq Cümhuriyyəti qurulanda Həsəni bölgənin milis rəisi qoymuşdular, biri də müvəkgil idi. Bunnar da erməni varrıla rı nı çox incidirdilər. Deyirdilər, varınızdan yoxsullara da verin, onnar da əksin, biçsin. Erməni varrılarının da bulara gücü çatmırdı. Günnərin bir günü bular Arpagədiyi kəndinə gedillər. İclas çağırıllar ki, torpağı verin, camahata zülüm eləmiyin, istismar elə mi yin. Gecə düşür, bular qalası olur burda. Ora da dağ yeridi, qar olur. Odun peçi qalıyıllar. Gejə ermənilər peçin turbasını tuturlar, tüs dü dolur evə. Tüsdü evə dolanda bular qapı-pəncərəni açıllar ki, tüsdü çıxsın evdən. Gecə bir qoja erməni qadınını salıllar içəri ki, onsuz da ölürsən, öldürəllər öldürəllər da. Gör buların tüfən gin, pat rondaşların çıxarda bilərsənmi? Bu arvad da girir bunnarı çıxar dır. Çıxardannan sora hər tərəfdən ermənilər yığışıllar, silahlı, tü fəngli dolullar içəri. Bular yuxudan ayılıllar, əl atıllar tüfənk yoxdu. Bir-ikisin vurullar, amma o qədər adama nə edə biləllər. Tutullar, buları çox əzyətnən öldürüllər. Xəncərnən doğ ru yullar, bellərində simavar qaynadıf kəndi gəzdirillər. Böyük müsibətnən öldürüllər. Buların da Tavat addı bir bacısı vardı. Qubatdı rayonunun Muradxannı kəndində bazar vardı, o zonanın adamları bazara o kəndə gedirdilər. Ermənilər də meşəynən həmin bazara gələndə Tavat oları qırır. And içillər ki, on beş-iyirmi ermənini öldürür, amma qardaşını öldürən ermənini tapmıyıf. Nəhayət, vaxt keçif. Buna deyiflər ki, filan vaxdı həmin adam gedəjəh ora. Bu da müəyyən adamlar yığıf başına, gedif ora. Bunu tutuflar, xəncərnən başını kəsif, qanınnan da iki ovuş içifdi. Elə deyirdi ki, o qan döşümü xarab eliyif. Onnan bəri öskürürəm. II mətn Kalbalayı Məmməd kişi vardı, bu bilirmiş erməni nədir, am ma cavannar bilmir da nədi. Kişi gedir Şuşaya. Erməni siyasətnən bunun oğlannarın – Həsənnən, Həsənalını toya təklif eliyir. Bunnar durur gedir tüfəyli-zaddı. Bunnar toyda iştirak eliyir. Erməni qurğu qurur. Harsınnarı örgədir ki, filan evdə bunnara yer sal. Yeri salır. Harsınnarı örgədir ki, siz arvadsınız, gedin bunnar yatannan sora silahların çıxardın çölə. Çıxardıllar si lah ların çölə. Bunnarı durğu zuf qaynar sımavarı şəlliyillər dalla rına. Kəntdə gəzdirillər, sora öldürüllər. Kişi Şuşadan gəlir evə. Aşağı Fərəcanda olan işdi bu. Yolda şınnan soruşur ki, ay arvad, uşaxlar hanı? Deyir, qonşu kəntdə erməni toy eliyəjeydi, ora gediflər. Deyir, ay köpək qızı, qırdırdın uşaxları. Niyə buraxmısan onnarı? Durur burdan atı minir, gedir həmən kəndə – Arpa gədiyinə. Kimə deyir boyun olmur ki burda oluflar. Bu yolnan belə ayna-bayna getdiyi yerdə bir harsın gəlir dalında sənəy. Başın salır aşağı, deyir: – Ay Kalbalayı Məmməd kirvə, özu niyə şəhid eləmisən? Get meyidi filankəsdən isdə. Erməninin adın deyir. Bu kişi gedir meyidi alır gətirir. Həmən kişinin iki qızı varıdı. Birinin adı Tavat idi, Erkək Tavat deyirdilər. Bu hadisədən sora bizim azərbaycannılar getdi yeddi ermənini dəyirmanda qırdılar. Bu Tavat da getdi erməninin qanınnan işdi ki, bu qan qoy mənnən qəbrə getsin ki, qardaşımın qanını bunnardan almışam. Elə heylə də oldu. Neçə dəfə ağrıyıf eliyif. Deyiflər, sənin qanında qarışıx qan var, onu təmizdəmək lazımdı. Deyif, yox, o qan mənnən gedəjəh qəbrə. Qoymadı qanını yuyalar. Dizinə qədər sapox geyirdi, at minirdi, həmişə üstündə tapanca gəzdirirdi. Bir atı vardı yernən-göynən əlləşirdi. Yerdən sıçrıyıf minirdi ata.
Kalba Məmməd çox mərd, qeyrətli bir kişi oluf. Onun bir tərəfi Qubatdı, bir tərəfi isə Laçınnandı. Sora Laçının Aşağı Fərəcan kəndinə köçüf. Kalba Məmmədin Həsən və Həsənalı adlı oğlannarı oluf. Həsənalı polis rəisi oluf o vaxt, Həsən də onun maviniymiş dəəsən. Ermənilər bınnarı aradan götürməh isdiyir mişlər. Qonaxlıx adıynan aparır bınnarı Xocapirdə. Xocapird də Qarabağa aiddir. Guya bınnarı ora qonax aparıllar. Bu yolla onnarı kruqa salıllar. Evdə otduxları yerdə, bınnarı – qardaşdarı tərkisilah eliyillər, ikisini də tutullar. Simavarı qaynadıllar, Həsənalının kürəyinə şəlliyillər. Həmən samavardan çay töküf içillər. Nəysə, bınnarı işgəncəynən öldürüllər. Bınnarı babam söhbət eliyirdi. Özü də ora getmişmiş. Kalba Məmmədin qardaşı Kalba Xəlil bəy anamın atasıynan dosduymuş. Anamın atası həkimlih bacarırmış. Kalba Xəlil bəy gedir Qubatdının Əliquluuşağı kəndinnən babamı gətirir ki, birdən uşaxlar yaralı tapılar, yarasını-zadını müalicə eləsin. Babamı ora aparır. Camahat hamısı qara geyinif. Hamı axtarır onnarı. Bir günnəri Kalba Məmməd atdan düşdü, əlini əlinə vuruf dedi ki, həə, uşaxlar gedif Malaqana, qalıflar orda. Heyvannardan kəsin, camahat çörəh yesin. Çox heyvan kəsdirif, camahat hamısı yedi, işdi. Babam deyir ki, mən gördüm ki, gülüşü süni gülüşdü. Sora deyif ki, ay camahat, hamı çörəh yeyif? Yeyif qutarıfsa, dur muyun, fərməşdən, çualdan götürün. Uşaxları doğruyuf töküflər fi lan yerə, gedax gətirəh. Babam deyir ki, ermənilər Kalba Məm mə din oğlannarını belə öldürdülər. Bütün bunnar Kalba Məmmədin qızı Tavatın yaddaşında qalır. Böyüyənnən sora onnardan qisas alır. IV mətn Anamın atasıgil erməniyə qarşı qəddar oluflar. Bu qəddarrı ğının da səbəbini deyim. Anamın atasının iki əmisi oğlunu Xoza birtdə ermənilər öldürüflər. Sora o kəntdən də, bu kəntdən də ca mahat yığılıf barışığ eliyiflər ki, bu kəntdəri bir-biriynən barışdır sınnar. Anamın atası, bir də əmisi – Hüseyinnən Xan Hüseyin ba rışığa gəlmillər, gedillər meşəyə. Anamın əmisi uşaxlarını Eşşək xa çı deyilən bir erməni oluf, iki də oğlu oluf, olar öldürüf. Bular da ermənidən qasid tutullar. O vaxda qədər gözdüyüllər ki, kəntdən çıxıf hara getdiklərini öyrənələr, bulardan qisas alalar. Kəntdən bu lara xəbər verillər ki, Eşşəkxaçı uşaxlarıynan getdi meşə yə odun yığ mağa. Bular iki qardaş heş kəsə demədən atın palanın altına si lahı qoyullar, yüklənillər, guya meşəyə odun yığ mağa gedillər. Ge dif görüllər ki, bular odun yığıllar. Eşşəkxaçı da çox cəngavər adam mış. O qədər girvəliyillər, bular çörək yeməyə oturullar. Çö rək yeməyə oturanda qəfil buların üsdün alıllar. Eşşəkxaçın da tu tullar, uşaxların da tutullar. Üçün də əlin-qolun bağlıyıf gətirillər kəndə. Əmisi uşax larını nejə öldürmüşlər buları da heylə öldürüllər. Belinə qaynar sımavar bağlıyıllar, kişinin gözü qabağında uşaxların ikisini də öl dürüllər. Öldürülən əmi uşaxlarının bacısı vardı, Erkək Tavat de yirdilər. Kişi kimi xrom sapox geyir, şallax taxır, at minir, silahı da üsdündə. Arvad əmisi oğlannarına deyir ki, hər nə eləmi siz sizin halalız olsun, eşşəkxaçın başın kəsin, onun qanınnan içə jəm. Bunun başını kəsillər, qanınnan iki ovuc içir. Deyilənə görə, Tavat əvvəl göyçək arvad oluf, qanı içənnən sora sifəti dəyişif kişi puturruğu yaranıf. Bu hadisə olur 26-27-ci ildə. Bular bunu öldü rən nən sora yetmiş ev yığışır gecəynən Araz dan addıyıllar İrana ki, bu qannan sora Mircəfər Bağırov gəlif bizi qırajax. Anam onda üç yaşında uşağmış. Getmişmiş dayısıgilə, olarnan gəlir Cijimliyə. Bi zimkilər İrana addıyanda vaxt tapıf gedif anamı götürə bilmillər. Xə bər ya yılır, səhər Mircəfər Bağırov özü gəlif çıxır kəndə. Orda da bir neçə adamı öldürür, tutduğun tutur. Bular da artıx sərhədi ad dadığınnan onnarı tuta bilmir. Bu hadisə dən sora həmin kəndin adı nı qoyullar Cəfərabad. Mircəfər Bağırov tutulannan sora kəndin adı nı qoydular Fərəcan. İki ildən sora ana mın atası İrannan gəlir ki, qı zı aparallar. Hüseyin kişi örüşdə heyvan otarırmış. Onu tapıf de yif ki, get onnara denən mən filankə səm, uşağı versin aparım. Bu gəlif deyif. Buna da deyiflər ki, uşax hökumətə düşüfdü. Əyər bu qızı versək, bizi tutal lar. Müharibə vaxdı gənə gəliflər ki, qızı apa rallar. Onda da anam ərə getmişmiş, bir uşağı da varmış. Deyiflər, vəz yət belədi, qız ərə gedif, uşağı da var. Onnan sora qayıdıf gediflər. V mətn Erkək Tavat bizə gələndə girib yerinə yatanda görürdüm çək mə sinin boğazınnan nəsə çıxartdı qoydu döşəyinin altına, yatdı. Balaca uşağ idim da. Məndə marağ oyanırdı ki, görüm bu nədi. Get dim baxdım, gördüm xançaldı. Tavat gedənnən sora dedim, dədə, o arvatdı, amma niyə belə geyinir, papiros çəkir, çəkməsinin boğa zında qılıncı var? Dedi, bala, onun düşməni var, onnan qorxur. Toy vaxdı ermənilər onun qardaşdarını öldürüflər. O, özünə söz ve rif ki, qardaşdarımın qisasını almıyınca mən aylə qurmujam. De diyini də yerinə yetirir. Görür dəyirmanda yeddi dənə erməni dən üyüdür. Dədəm and işdi ki, Tavat onun yeddisini də öldürür, yed disinin də başını kəsənnən sora onun hər birinin qanından bir istəkan içir. Mircəfər Bağırov hakimiyyətdə olanda ermənilər Erkək Tavatı tutdurullar. Bakının türməsində olanda bir nəfər deyir ki, gəl saa bir köməklik eliyim. Orda da bir erməni zazor varmış, buna çox əzyət verirmiş. Əzyət verəndə bunun yoldaşı deyir, gəl Mircəfər Bağırova bir məktub yaz, bəlkə ürəyi yumuşala səni buraxa. Onda Tavat barmağın deşib qanıynan Mircəfər Bağırova məktub yazıb buna zülm eliyən ermənidən. Bir gün görür erməni arvadın gətirir bunun yanına ki, sən gəl bu işdən əl çək, mənim yoldaşım pis vəz yətdə qalıf, sən Mircəfər Bağırova belə məktub yazmısan. Orda Tavat deyir, yox, sənin yoldaşın maa nə zülüm eliyif onu yazmı şam. Onda Mircəfər Bağırov bir kişilik eliyif. Erkək Tavatı çıxarıf türmədən, yanına da bir adam qoşuf. Deyif, bunu aparırsan hansı kəntdən gəlibsə, həmin kəntdə təhvil verisən həmən adamlara, qayıdırsan. Heylə olur türmədən çıxır. 137. DOVŞANI ARABA İLƏ TUTMAQ Ağcabədidə bir qaçax olubdu. Bu qaçax pis xislətdi qaçax olub, xalqa ziyan verən qaçax olub. Harda toy olurmuşsa, keçirmiş hücuma, gəlini qaçırmaq isdiyirmiş. Bunu tuta bilmirmişlər, hər dəfə qaçıb aradan çıxırmış. Buna görə ona Dooşan deyirmişlər. Sovet hakimiyyəti gələndə belə bir plan qurullar. Sistem işçiləri gəlin paltarı geyillər, guya gəlin aparıllar. Dooşan da gəlini ələ keçirmək üçün arabaya hücum eliyəndə Dooşanı tutullar. O vaxdan xalq arasında qalır ki, şura hökuməti dooşanı arava ilə tutur. 138. PADARLI BEHBUD Bunnan qabax ağ nefti, qara nefti Bakıdan dəvələrə yüklüyür dülər, gətirif kəntlərdə satırdılar. Bir dəsdə gedir Bakıda dəvələri yüklüyür, gəlir çıxır Padara. Eşidir ki, Padarda Behbud addı biri var, çox güjdüdü. Gəlir çıxır xırmana. Dəvələri düşürdür. Deyir ki, mənim nə satdığımı sora bileysiz. Mən eşitmişəm ki, burda Behbud addı biri var, çox güjdüdü. Mən öz vilayətimdə güjdüyəm, Behbud da burda güjdüdü. Mən gəlmişəm Behbudnan güləşəm. Əyər Beh bud məni yıxdı, şərtimiz nədi verəjəm. Mən Behbudu yıxdım, şər tim nədi onu alajam. Bu söhbətin içində Beh bud da orda olur. Beh bud bərk gülür. Deyir, niyə güldün? Deyir, tutalım Behbud mən. Məni yıxa bilərsən? Deyir, canı da alaram, sən kimsən ki? Dəvələ rin erkəyinə nər deyillər, dişisinə maya deyillər, heyvərəsinə yurda qayıdan deyillər, arvana, lök deyillər. Beş nev dəvə var. Behbud baş barmağını diriyir nərin ombasına. Nər də qızıf, ağzın nan köpük tökülür. Deyif, hay elə, dəvən dursun. Deyir, dəvəynən nə işin var? Deyir, görürsən baş barmağımı dirəmişəm dəvənin ombası nın üs dü nə. Əyər baş barmağımın ağrısınnan dura bildi, Behbudu yıxey sən. Əyər dura bilmədi, çıx get. Dəvə nə qədər laxlanır, laxlanır, qal xa bilmir. Bunu Zaman kişi nağıl eliyirdi. Deyir, indi nədi sö zün? De yir, yox, şərtimiz şərtdi. Gejə qalıf burda Behbudnan güləş məliyəm. Deyir, Behbud mənəm. Dəvən duram madı ki? İndi nədi fikrin? Hava da toran çalır. Dedi, qalıf burda sənnən güləşəjəm, amma bu şərtnən: mən harda qalsam maa xəya nət olmasın. Behbud deyir ki, səni heş kimə vermərəm, qalessən bizdə. Özü də sənnən daqavor bağlıya jam, nə sən yatmıyessən, nə mən. Mənim yediyim yeməyi sənin qabağına qoyajaxlar, sənkin də mənim qabağıma ki, birdən zəhər tökəllər. Səhər güləşejeyih. Ya sən məni yıxarsan qa lib olarsan, ya mən səni. And içirdi Zaman kişi ki, güləşdilər. Tor pax xırmandı, dizdərini dirədilər yerə, sürünə-sürünə gedillər ora, gəlillər bura, nə bu onu yıxa bilir, nə o bunu. Axırda Behbud bir nə rə çəkdi, dəvə yiyəsini qaldırdı qəlbiyə. Dedi ki, səni atım, yoxsa ya vaşca qoyum yerə. Dedi, yox, da bildim ki, sən mənnən güjdüsən. 139. ERKƏK SƏFƏR Bizdə Erkək Səfər vardı. Tökmə kişi idi, boynu qısıx. Bunnan irəli barama saxlamaq üçün tut şaxı yığırdılar, ona künal deyirdilər. Qurt yarpağı yeyənnən sora şaxını təndirə töküb çörək bişirirdilər. Tut şaxını yığıblar evin qabağına. Abbasqulu kişi də oğluna toy eliyir. Erkək Səfər gəldi. Köynəyi olmazdı, iri qarnı vardı. Bu gəldi girdi toyun içinə. Ağzın köpük basıb. Hərrənir, ay maa qənim, ay maa qənim. Xannar da cavan adamdı. Bu belə hərrənəndə Xannar sıçradı dedi, saa qənim mən. Dedi, ə, yeri get, uşax-muşax yeri de yil bura. Dedi, əşi, sənin nə işinə qalıb? Bu hərrəndi gəldi bunu çiynin nən vurdu, hərrəndi gəldi bunu çiyninnən vurdu. Mən də qanıram da, yekə uşağam. Yerdən deyirdilər ki, Erkək Səfər Xan narı öldü rəjək. Xannar boynunnan, qılçasınnan nətər qapdısa, Er kək Səfərin başın soxdu həmin künal topasının içinə. Qızıl qan gö türdü bunu. Endi Paşa kişinin evinin yanında özünü saldı arxın içinə, qanını yudu. 140. DÜNYAMALI I mətn Əliquluuşağı kəndində Hümbət və Dünyamalıdan güclü adam yox idi. Bir dəfə Dünyamalı oğurluğa gedir. Hər yer qarla örtülü imiş. Dünyamalı iki yaşar cöngənin ayaqlarını bağlayıb boynuna götürür, kəndə gəlir. Yolda su içməli olur. Əyilib su içə ndə cöngə nin ayaqlarının izi qarın üstünə düşür. Səhərisi cöngənin yiyəsi izə düşür və suyun qırağında cöngənin izini görür. Fikirrəşir ki, cön gəni Dünya malı aparmış olar. Düz onun qapısına gəlir. Dünya ma lını çağırır, deyir:
Dünyamalı çəkinmədən cöngəni necə gətirməyini danışır. Cöngə yiyəsi “halalın olsun” deyib qayıdır gedir. II mətn Kənddə Mahmud adlı bir oğlanın toyu imiş. Sisiyan rayo nun dan bir pəhləvan kəndə toya gəlir. Cəngi havasını çaldırıb ortaya düşür, döşünə döyə-döyə “ay mənə qənim” deyərək ortalıq da cöv lan edir. Heç kim qabağa çıxmır. Bu vəziyyəti görən Dünya malı gö zünü meydana dolandırıb “sənə qənim mən” deyərək orta lığa girir. Pəhləvanlarda belə bir qayda varmış. Bir-birilərinə güclərini bildirmək üçün çiyin-çiyinə vurarmışlar. Bunlar da çiyin vururlar. Pəh ləvan Dünyamalının çox güclü olduğunu başa düşür və astadan deyir:
Dünyamalı xahişi nəzərə alıb deyir:
Güləş başlayır, hər ikisi bir-birinə hərbə-zorba gəlirlər. Əv vəl cə pəhləvan cəhd edir, lakin Dünyamalını yerindən tərpədə bilmir. Növbə Dünyamalıya çatanda əl atıb onu götürüb başının üstünə qaldırır və tez də yerə qoyub deyir:
Hamı əl çalır. Pəhləvan kənddən çıxır və bir də o kəndə üzükmür28. MÜXTƏLİF MÖVZULU RƏVAYƏTLƏR 141. ALLAH MƏNİ XİLAS EDƏCƏK İki nəfər çayda çimirmiş. Biri boğulmağa başdıyır. Dosdu əlini uzadır ki, gəl səni xilas eliyim. Boğulan heç vəcnən razılaşmır. Deyir, Allahım məni xilas eliyəcəh. Elə bu dəmdə böyük bir sal yaxınlaşır. Sal çəkən qışqırır ki, gəl min sala, səni çıxarım sahilə. Deyir:
– Yox! Məni Allahım xilas eliyəcəh. Son nəfəsində bir təknə yaxınlaşır. Təknənin içindəkilər nə qədər yalvarırlar, onu təknəyə qaldıra bilmillər. Yenə deyir, yox. Allahım məni xilas eliyəcəh. Nə isə, bu minvalla canın tapşırır. Cəsədi düşür suyun dibinə. Ruhu gedir Allahın dərgahına. Boğulan Allahdan soruşur: – Ya rəbbim, mənə neçə dəfə kömək etmək istədilər, ancaq mən rədd elədim, dedim Allahım mənə köməy eliyəcək. Bəs onda mənə niyə köməy eləmədin? Allah deyir: – Ya bəndəm, bir dəfə dosdunu göndərdim sənə köməyə, sən onu rədd etdin. İkinci dəfə səni xilas etməyə sal göndərdim, onu da rədd etdin. Üçüncü dəfə təknə göndərdim, onu da rədd etdin. Mən özümmü gəlməliydim səni xilas etməyə? Bəs bu göndərdiklərim mənim köməyim deyildimi? 142. SƏN DEDİYİNDƏ DURMADIN Bir kişinin bir sürü qoyunu varmış, dağa aparırmış. Bizim yazı düzdəri var, dəmyə torpaxlardı, taxıl əkilirdi orda. Yazı düzün də bir pir varmış. Qoyunu döndərir pirin yanında yatızdırır, özü də çörək yeyir, bir az uzanır. İsti savışannan sora qara yel qalxanda durur qoyunun qabağın çəkir dağa. Duranda niyyət eliyir. Deyir, ay pirin sahıbı, mən qoyunu aparım dağda iki-üç ay hərriyim sağ-salamat gətirim, burdan keçəndə boz kərə erkəyi sənin üsdündə qurban kəsəjəm. Niyyət eliyir, qoyunun qabağın çəkir, fıştırığın qaldırır yavaş-yavaş yaylağa. Üş-dörd günə gedir çatır yaylağa. Yaylağa çatan gün sel-su, külək-cavğın sürünü aparır, çoban da girir daşın altına birtəri salamat qalır. Sel yavaşıyannan sora çıxır ki, qoyun nə gəzir, hamısı qırılıf. Nəzir dediyi boz kərə toğlu suyun içində bir daşın divində somuduf duruf. Gözdüyür, su sakitdiyən nən sora toğlunu çəkib çıxarır. Da bir toğludan ötrü dağda qalası deyil ki. Durur kor-peşman toğlunu da qatır qabağına gəlir. Pirin yanınnan keçəndə yadına düşür ki, axı bunu pirə nəzir demişdi. Toğlunu burda kəsir bir az bişirir, yeyir yemir bilmirəm, qalanın da yığır xurcuna atır çiyninə. Duranda deyir ki, ay pirin sahıbı, bu mənim kişiliyim, bu da sənin kişiliyin. Mən dediyimi elədim, am ma sən dediyində durmadın. 143. ALLAHDAN İSTƏYƏN KİŞİ Bir kişi gəlif günorta çörəyini yeyir. Hədinnən artıx zəngin bir kişidi. Günorta yeməyini yeyir, duruf gedəndə deyir məscitdə iki rüktə namaz qılım gedim iş yerinə. Keçir iki rükət namaz qılanda görür bir nəfər qabaxda duruf, əlin tutuf haqqın dərgahına yalvarır: – Pərvərdigara, bir ruzu yetir mən borcumu ödüyüm. Sənnən başqa mənim bir kəsim yoxdu ki, onnan isdiyim. Hər şeyi sən vermisən. Bu borcu da almışam, ödüyə bilmirəm. İki rükət namazın qılır, dua eliyir. Duasın qutarıf gələndə deyir: – Qardaş, sənin nə qədər borcun var? Deyir: – Beş min manat borcum var. Çıxardır cibinnən beş min manat sayıf verir, deyir, ala. Bir də çıxardır vizit kartıçkasını verir, deyir: – Bunu ala, xayiş eliyirəm sənnən, sənin kimi halal insan az görmüşəm. Mən belə yox, belə zəngin insanam. Varım-döölətim, mağazinərim, restorannarım. Səni and verirəm Allaha, nə vaxdı nəyə ehtiyacın oldu gəl mənim yanıma. Elə bil özünündü. Beş min manatı alır qoyur civinə, vizitkasın qaytarır özünə. Deyir: – Niyə qaytardın? Deyir: – Mən bunu sənnən alsam, artıq o kişi yaddan çıxajax, sənin yanına gələjəm. Gənə mənə lazım olanda gəlif Allahdan isdiyəjəm, Allah da sənin kimisin göndərəjəh verəjəhdi mənə. Bu elə-belə misal deyil, insannara dərsdi. O vizitkanı götür seydi sabahları gəlif məscitdə Allaha yalvarmıyajeydi, gedif həmin adama ağız açajaydı. Allahdan üz döndərif bəndəni tutajaydı. 144. HƏRƏNİN ÖZ QİSMƏTİ VAR Bir gün də iki yoldaş çıxıllar yola, qazaşdan ötrü gedillər. Biri yoldan yarımçıx qayıdır, o birsi gedir. Yoldan qayıdan Kürün qırağında durmuşmuş. Görür canavar bir dəsdə qoyunu Arazın o tayınnan vurdu, qoyun hamısı keşdi bu taya. Qoyunu yığır gətirir qapıya. Oturmuşmuş küçədə, baxır görür it gedir, itin ağzında bir torba var. İti qavır. Qavanda torba düşür. Torbanı götürür ki, bunun içi teyxa qızıldı. İşdəməyə gedən əliboş gəlif, heş bir şey gətirmiyif. Gəlif görür ki, yoldan qayıdanın cahı-cəlalı başınnan aşır. Deyir: – Qardaş, axı mən səni aj qoyuf getmişdim. Deyir: – Bilirsən nə var, Allah-taala kişiyə vermək isdiyəndə qurt da ona verir, it də verir. Hərənin öz qisməti var. 145. GÜDUL ADAM Deyilənə görə, bir kişi yol gedirmiş. Görür ki, yolun qırağında bir güdul29 adam var. Güdul adamın nə qolları, nə də qıçdarı olur. Başdı, bir də bədəndi. Güdul deyif, hara gedirsən? Deyir, vallah bu kasıfçılıxdan canım yığılıf boğaza. Gedirəm qurban olduğumun yanına, görüm havaxt ruzu bəxş eliyəjəh maa, kasıfçılıxdan havaxt canım qutarajeh. Güdul deyir ki, sən Allah, gedirsənsə, mənim də dərdimi de. De ki, bəs mən yolun qırağında qalmışam, heş kəsə lazım deyiləm. Mənim canımı alsın da, özü yaradıf. Nəysə, bu gedir kəlmələşməyə. Öz dərdini deyir, sora Güdu lun dərdini deyir. Qurban olduğumun da mələhləri var, deyilən sözü qəbul eliyəni var. Deyir ki, bəs yolun qırağında belə bir adam var idi. Deyir ki, qurban olduğum məni nə məqsədə yaradıf? Məni öldürsün canım qutarsın, qalmışam yolun qırağında. Belə dəəndə qurban olduğum deyir ki, get denən ki, onu bir məqsəd üçün yarat mışam. Cəhənnəmdə bir deşih var, onu ora tıxac düzəltmişəm. Kişi gəlif bunu Güdula dəəndə deyir ki, sənin var lı ğına min şükür Allah. Mən elə bilirdim ki, məni məqsədsiz şəkildə yaratmısan. Heş de məynən mən də bir şeyə lazım olaram. Min şükür sənin varlığına. Min şükür dəənnən sora qurban olduğum Güdulun qolunu, qılçasını bərpa edif, qoşuf camahata. 146. ÖZGƏYƏ QUYU QAZAN ÖZÜ DÜŞƏR Hansısa peyğəmbərlərimizdən birinin əhali içərisində hörməti çox imiş də. Bunun paxıllığın çəkillər da. Niyə o nə deyir hamı yerinə yetirir? Bir nəfər şeytan adam olur. Deyir ki, peyğəmbəri qonax çağı racam. Özü də quyu qazdırır ki, peyğəmbər gələndə düşsün bu quyuya, ölsün də. Nəysə, kişi peyğəmbəri qonax çağırır. Peyğəm bər yatır, yuxuda vəh gəlir ki, səni öldürəcəhlər da. Getmə qonax, o kişi saa quyu qazıf ki, düşəsən ora. Nəysə, peyğəmbər durur yuxudan səhər-səhər. Öz adamlarına deyir ki, gedin bağın filan yerində bir böyüh quyu qazın. Onun bö yüh bağı olur da. Quyunu qazıllar. Deyir ki, quyunun üsdünü şax-şəvəllə örtün. Peyğəmbər dediyi kimi, eliyillər. Peyğəmbər tez bir adam göndərir kişinin yanına, deyir ki, tez gəl da məni apar qonax lığa. Bu adam gəlir ki, hə, peyğəmbəri aparacax da öldürməyə. Ki şi gəlir peyğəmbəri aparmağa. Gələndə həmən ordan – şax-şəvəllə örtülmüş yerdən keçəndə, axı ora quyudu, yıxılır quyuya. Nəysə, kişi quyuya düşür. Peyğəmbər gəlir. Kişi peyğəmbərə deyir ki, maa köməh elə, məni bırdan çıxart. Peyğəmbər deyir ki, sən məni quyuya salsaydın çıxarajeydin? Kişi deyir: – Heş mən səni quyuya salmazdım axı. Peyğəmbər deyir: –Yox, həyətdə filan yerdə quyu qazdırmışdın ki, mən sizə gələndə düşüm o quyuya. De görüm, məni çıxarajeydin ordan? Kişi deyir: – Sözün açığı yox, çıxartmıyajeydim. Peyğəmbər deyir: – Ama mən səni çıxarıram ki, biləsən, özgüyə quyu qazan özü düşər.
Deyir:
– Heç olmasa qapını aç girim içəri da. Deyir:
– Yox, qapını aça bilmərəm, səni içəri buraxa bilmərəm da. Bı qayıdır çıxır gedir. Nəysə, peyğəmbər evə gəlir. Arvadı deyir ki, bəs belə-belə da, filankəs gəlmişdi sənnən məslahat ala da. Sənnən icazə alma dığıma görə həmən adamı içəri buraxmadım. Olar-olmaz, bilmədim da. Ona görə də içəri qoymadım. Peyğəmbər deyir ki, yox, gələn dəfə gələndə içəri dəvət elə, qapıda saxlama. Nəysə, bir dəfə də peyğəmbər evdə olmuyanda, bı qadın genə gəlir. Qapını döyür. Peyğəmbərin arvadı deyir ki, nə lazımdı? Arvad deyir ki, bəs filankəsdi da, dünən gəlmişdim. Peyğəmbərin arvadı deyir ki, peyğəmbər evdə yoxdu. Deyir: – Qapını aç, gəlim da içəri. Peyğəmbərin arvadı deyir: – İndi kimnən gəlmisən? Deyir: – Oğlumnan gəlmişəm. İçəridən arvad deyir ki, bağışla da məni. Mən ərimdən soruş ma mışam ki, adamnan gəlsə, içəri buraxım? Mən tək sənə icazə al mışdım. Sən amma indi oğlunnan gəlmisən. Oğlunnan içəri gir mə nizə icazə istəməmişəm. Qadın genə qayıdıf gedir. Peyğəmbər evə gələndə arvadınnan soruşur ki, qadını evə buraxdın? Deyir ki, yox. Deyir:
Deyir: – O oğluynan gəlmişdi, mən də ona görə buraxmadım. Axı sənnən soruşmamışdım oğluynan gəlsə, içəri buraxım, ya yox? Peyğəmbər deyir ki, oğluynan da gəlsə, burax içəri. Bu arvad səhərisi balaca qızıynan gəlir. Qapını döyəndə, peyğəmbərin arvadı soruşur ki, indi kimnənsən? Deyir: – Oğlumu da gətmişəm, qızımı da. Arvad deyir: – Bağışla da, bı dəfə də qapını aça bilmərəm saa. Qapını açmır bına. Gedillər. Peyğəmbər gəlib soruşur: – O qadına qapını açdın? Arvadı deyir ki, yox, bı dəfə də qızını gətirmişdi. Qızını sənnən soruşmamışam axı, qapını açım açmıyım. Peyğəmbər deyir: – Hə, onda sabah o kimnən gəlsə, aç qapını qoy gəlsin. Nəysə, həmən arvadgil bir də qapını döyür. Peyğəmbərin arvadı onnarı içəri bıraxır. Şor-çörəh qoyuf, yeyillər, içillər. Gələn arvad sual verir ki, bəs sən niyə hər gün məni qaytarırdın da? Pey ğəm bərin arvadı deyir ki, bəs sən eşitməmisən cənnət, cəhənnəm məsələsini? Deyir:
– Hə, eşitmişəm. Deyir:
– Cənnətə düşən qadınnar hansılardı, cəhənnəmə düşən qadın nar hansılardı? Arvad deyir: – Bilmirəm, mən nə bilim hansılardı? Deyir:
– Yox, cənnətin ən gözəl yerini bilirsən hansı qadınnara verillər? O qadınnara verillər ki, ərinnən icazəsiz bir söz də danış mır, addım da atmır. Mən ərimnən tək sənə icazə aldım. Sora sən oğlunnan gəldin. Oğla icazə aldım onu içəri buraxmax üçün. Sora sən qızınnan gəldin. Mən ərimə dedim, icazə verdi ki, kimnən gəlir gəlsin, içəri burax. Bu gün ona görə səni içəri buraxdım. Mən ərimnən icazəsiz heş bir addım atmamışam. Bax, belə qadınnarın yeri cənnətdi. Yüklə 5,93 Mb. Dostları ilə paylaş:
|