Azərbaycan Milli Kitabxanası
Xоcalı Sоyqırımı günü (26.02.1992)
Yüklə 5,2 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Xоcalı Sоyqırımı günü (26.02.1992) Bakıda I Beynəlxalq Türkoloji Qurultayın (26.02-06.03.1926) keçirilmə- sinin 85 illiyi
Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı Kərimov Bəşir Bəylər oğlunun (02.02.1976-17.03.1995) anadan olmasının 35 illiyi
Xalq qəhrəmanı Şadlinski Abbasqulu bəy Xanbala oğlunun (24.02.1886- 02.1930) anadan olmasının 125 illiyi
Kimya.Biologiya
Görkəmli patanatom, tibb elmləri doktoru Məlikaslanova Püstə Süleyman qızının (02.02.1926) anadan olmasının 85 illiyi 39 Neft Görkəmli neftçi Əliyev Firudin Əli oğlunun (02.02.1936-1983) anadan olmasının 75 illiyi Dövlət mükafatı laureatı, neftçi Qəmbərov Məmməd Mütəllim oğlunun (15.02.1926) anadan olmasının 85 illiyi Əməkdar elm xadimi, geoloq, professor Əzizbəyov Şamil Əbdürrəhim oğlunun (16.02.1906-14.05.1976) anadan olmasının 105 illiyi
Maarifçi, pedaqoq Cuvarlı (Cuvarlinski) Cavad Nəcəf oğlunun (15.02.1886-1963) anadan olmasının 125 illiyi
Metallurgiya sahəsində alim, texnika elmləri doktoru, professor
Qasımzadə Nadir Hacı Yusif oğlunun (23.02.1911) anadan olmasının 100 illiyi Dünya şöhrətli alim, qeyri-səlis məntiq nəzəriyyəsinin yaradıcısı Ələsgərzadə Lütfi Rəhim oğlunun (Lütfi Zadə) (04.02.1921) anadan olmasının 90 illiyi Fəlsəfə
Ensiklopediyaçı alim Tusi Nəsirəddin Məhəmməd ibn Həsənin (18.02.1201- 23.06.1274) anadan olmasının 810 illiyi
Xalq artisti Qədirov Əliabbas Gülabbas oğlunun (13.02.1946- 08.03.2006) anadan olmasının 65 illiyi Xalq artisti Hüseynova Sofiya Həsən qızının (17.02.1926) anadan olmasının 85 illiyi 40 Əməkdar incəsənət xadimi, kino rejissoru İsmayılov Həbib Ələkbər oğlunun (21.02.1906-31.12.1966) anadan olmasının 105 illiyi Xalq artisti, rejissor Bədəlbəyli Şəmsi Bədəl oğlunun (23.02.1911- 23.05.1987) anadan olmasının 100 illiyi
Əməkdar mədəniyyət işçisi, bəstəkar Məmmədov Rəşid Rza oğlunun (02.02.1936) anadan olmasının 75 illiyi Əməkdar incəsənət xadimi, bəstəkar Quliyev Məmməd Mehdi oğlunun (09.02.1936-02.10.2001) anadan olmasının 75 illiyi Xalq artisti, tarzən Mansurov Bəhram Süleyman oğlunun (12.02.1911-14.05.1985) anadan olmasının 100 illiyi Əməkdar incəsənət xadimi, xor dirijoru, İmanova Gülbacının (13.02.1956) anadan olmasının 55 illiyi Xalq artisti, müğənni İsmayılova Səkinə Qulu qızının (24.02.1956) anadan olmasının 55 illiyi
İtalyan rəssamı Qverçino Querçinonun (əsl adı Covanni Françesko Barbieri) (08.02.1591-22.12.1666) anadan olmasının 420 illiyi Rus mənzərə rəssamı, realist mənzərə janrının banilərindən biri Şedrin Silvestr Feodosiyeviçin (13.02.1791-08.11.1830) anadan olmasının
Xalq rəssamı, boyakar Mirzəzadə Böyükağa Məşədi oğlunun (21.02.1921-03.11.2007) anadan olmasının 90 illiyi Əməkdar incəsənət xadimi, boyakar və qrafik Sadıqzadə Oqtay Seyid Hüseyn oğlunun (24.02.1921) anadan olmasının 90 illiyi
41 Vətən torpaqları bizi gözləyir! Qan yaddaşımız !
1988-ci ilin fevral ayından Ermənis- tanın Azərbaycana təcavüzü, Azərbay- can torpaqlarının qəsbkar erməni silahlı qüvvələri tərəfindən işğalına başlanıl- mışdır
. Еrmənistan Rеspublikası “Hərbi münaqişələr zamanı mədəni sərvətlərin qоrunması haqqında” HAAQA Kоnvеn- siyasının və ”Mədəni sərvətlərin qеyri- qanuni dövriyyəsi haqqında” Paris Kоn- vеnsiyasının müddəalarını kоbudcasına pоzaraq Azərbaycanın mədəni sərvətlə- rini talamaqla məşğuldur. Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Təhlükəsizlik Şurasının 1993-cü ildə qəbul еdil- miş 822, 853, 874, 884 saylı Qətnamələrində Azərbaycan Rеspublikasının ərazi bü- tövlüyünün tanınmasına və işğal оlunmuş Azərbaycan ərazilərinin qеyd-şərtsiz azad еdilməsi tələblərinə baхmayaraq Еrmənistan Rеspublikası bu gün də işğalçılıq siya- sətini davam еtdirir.
42
Ceyhun bəy Əbdülhüseyn oğlu Hacıbəyli 1891-ci il fevral ayının 2- də Şuşa şəhərində anadan olmuşdur. Ceyhun bəy Hacıbəyli Üzeyir bəy Hacıbəylinin kiçik qardaşıdır. İbti- dai təhsilini rus-tatar məktəbində al- mış, orta təhsilini Bakıda tamamla- mışdır. 1908-ci ildə “Leyli və Məcnun” operasının yaradılmasında yaxından iştirak etmiş, ilk tamaşada iki rolda - İbn Səlam və Nofəl rollarında çı- xış etmişdir. 1908-ci ildə Üzeyir bəylə birlikdə Əli bəy Hüseyn- zadənin müdir olduğu “Səadət” məktəbində müəllim işləmişdir. 1909-cu ildə Ceyhun bəy Hacıbəyli milyonçu-xey- riyyəçi Murtuza Muxtarovun vəsaiti ilə Peterburq Universitetinin hüquq fakültəsinə daxil olmuş, oradan Parisə gedərək, Sorbonna Universitetində oxumuşdur. Ceyhun Hacıbəylinin Parisdən göndərdiyi məqalələr Bakıda rus dilində çıxan qəzetlərdə dərc olunmuşdur. O, 1909-cu ildə “Bakı” qəzetində dərc olunmuş “Müsəlmanlar və incəsənət” məqaləsində dövrün ak- tual məsələlərinə toxunmuşdur. Ceyhun Hacıbəyli “Leyli və Məcnun” operasının yaranması və ilk tama- şası haqqında Fransa mətbuatında çıxış etmiş, bu barə- də Qərbi Avropa xalqlarına geniş məlumat vermişdir. Onun 1905-1910-cu illər Azərbaycan mətbuatı tari- xinə dair məqaləsi “Aziatik revyü” jurnalında çap edilmişdi. Bu məqalə də xalqımızın mədəniyyətini
öyrənən Qərbi Avropa alimləri üçün istiqamətverici mənbə rolunu oynamışdır. 1916-cı ildə ali təhsilini başa vurub Bakıya qayıdan Hacıbəyli mühərrirliklə məşğul olmuş, doğma xal- qının acınacaqlı vəziyyəti haqqında mətbuat səhifələ- rində çoxlu məqalələr dərc etdirmişdir. Məqalələrini, əsasən, “C.Dağıstani” tə- xəllüsü ilə yazmışdır. 1919-cu ildə Parisdə Ceyhun Hacıbəylinin fran- sız dilində “İlk müsəlman Respublikası Azərbaycan” adlı kitabı çapdan çıxmış- dır. Həmin ildə Ceyhun Ha- cıbəylinin Parisdə “Revyü de Monde müsülman” jur- nalında 1918-ci ildə Bakı- da, eləcə də Şamaxı, Kür- dəmir və Xaçmazda erməni -daşnak quldur dəstələrinin azərbaycanlı əhalini kütləvi şəkildə qırmasını kəskin if- şa edən məqaləsi çap olun- muşdur. O, Parisdə “Fran- sa-Qafqaz” komitəsinin işi- nə cəlb edilmişdi. Ceyhun
Fevral 120 illiyi
Ceyhun Hacıbəyli 1891-1962
İctimai xadim 2
43 Hacıbəyli 1920-ci il aprel inqilabından sonra Vətənə dönə bilməmiş, Parisdə qalmağa məcbur olmuş, öm- rünü mühacirətdə başa vurmuşdur. Parisdə Azərbay- can mədəniyyətinin təbliği yönündə qızğın fəaliyyət göstərmişdi. 1920-ci ilin əvvəllərində Üzeyir Hacı- bəylinin “Arşın mal alan” musiqili komediyasını fran- sız dilinə tərcümə etmiş və əsər həmin il tamaşaya qo- yulmuşdur. 1919-1920-ci illərdə Azərbaycan Xalq Cümhuriy- yəti dövründə Hacıbəyli Cümhuriyyət hökumətinin rəsmi orqanı olan “Azərbaycan” qəzetinin redaktorla- rından biri olmuşdur. Həmin ildə Paris sülh konfran- sında iştirak etmək üçün Azərbaycan Xalq Cümhuriy- yəti nümayəndə heyətinin tərkibinə müşavir kimi “Azərbaycan” qəzetinin redaktoru Ceyhun Hacıbəyli də daxil edilmişdi. 1922-1923-cü illərdə çap etdirdiyi “Ümumi yeni- dənqurma problemində Azərbaycanın iqtisadi bərpa- sı” əsərində Ceyhun Hacıbəyli təbii sərvətlərdən sə- mərəli istifadə edilməklə Azərbaycanın müstəqil iqti- sadi inkişafı ideyasını əsaslandırmışdır. Ceyhun bəy Hacıbəyli ömrünün son illərində SSRİ-ni öyrənən institutun Parisdə fransızca nəşr et- diyi “Qafqaz” jurnalının Azərbaycan bölməsində ge- dən yazıların redaktəsi ilə məşğul olmuşdur. 1959-cu ildə həmin institutun xətti ilə Münhendə Ceyhun Ha- cıbəylinin “Azərbaycanda islam əleyhinə təbliğat və onun metodları” əsəri çap olunmuşdur. Ceyhun Hacıbəylinin şəxsi fondunu YUNESKO- nun əməkdaşı Ramiz Abu- talıbov böyük zəhmət və çətinliklər bahasına topla- mış və Azərbaycana gətir- mişdir. Həmin materiallar hazırda Salman Mümtaz adına Respublika Dövlət Ədəbiyyat və İncəsənət Ar- xivində mühafizə olunur. Adı Azərbaycanın azad- lıq tarixinə qızıl hərflərlə yazılan Ceyhun Hacıbəyli mühacirətdə yaşadığı bütün dövrdə əqidə və amalından dönməmiş, son nəfəsinədək sovet imperiyası ilə ideoloji mübarizə aparmış, Azər- baycanın müstəqilliyi üğ- runda bacarığını əsirgəmə- mişdir. İctimai xadim, istedadlı jurnalist Ceyhun bəy Hacı- bəyli 22 oktyabr 1962-ci il- də vəfat etmişdir. Onun qəbri Parisdədir. Ədəbiyyat Hacıbəyli Ceyhun //Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası: 2 cilddə.- Bakı, 2004.- C.1.- S.403. Cəfərov, T. Ceyhun Hacıbəyli /T.Cəfərov, Ş.Əhmədova, Ç.Məmmədova //Məktəblinin ədəbiyyat lüğəti.- Bakı, 2007.- S.61.
Гаджибеков, Дж. Гаджи Керим: (Этюды из жизни закавказских мусульман) /сост.и авт.предисл. А.Таиров.- Баку: Азернешр, 1995.-35 с.
www.adam.az www.az.wikipedia.org Samirə Eminova 44
Bəşir Bəylər oğlu Kərimov 1976- cı il fevral ayının 2-də Füzuli rayo- nunun Qacar kəndində dünyaya göz açmışdır. 1983-cü ildə kənd orta məktəbinin birinci sinfinə getmiş, 1991-ci ildə səkkizinci sinfi bitirə- rək, Füzuli şəhərindəki texniki-peşə məktəbində təhsilini davam etdir- mişdir. O, doğma kəndinin müdafiəsi üçün daim əs- gərlərlə birgə postlarda olur, ərzaq və patron daşınma- sında onlara yaxından kömək edirdi. 1993-cü ilin ap- rel ayında Qacar kəndi işğal olunarkən Bəşir də döyüş yoldaşları ilə birlikdə erməni yaraqlılarına qarşı igid- liklə vuruşurdu. B. Kərimov Qacar kəndinin işğalın- dan sonra ailəsi ilə birgə Dilagarda kəndində məskun- laşdı. Sən demə, qaçqınlıq həyatı onun alnına yazılıb- mış, 1993-cü ilin avqustunda Füzuli rayonu işğal olundu. Bundan sonra onlar İmişli rayonunun Yalavac kəndindəki texniki-peşə məktəbinin binasında sığına- caq tapmağa məcbur oldular. Doğma yerlərin işğalı ona rahatlıq vermirdi. O, daim cəbhəyə can atırdı. B.Kərimov 1994-cü il may ayının 19-da Beyləqan ra- yon Hərbi Komissarlığı tərəfindən Milli Ordu sıraları- na çağrıldı. Hərbi xidmətini Pirəküşküldəki hərbi hissədə başla- dı. Sonra, 3-4 oktyabr 1994-cü il hadisələri zamanı Gəncədə 777 saylı hərbi hissədə qulluq etdi. 1995-ci il mart ayının 13-17-də düşmən dəyirma- nına su tökən bir qrup vəzi- fə hərislərinin başçılıq etdi- yi silahlı dəstə Bakıda döv- lətçiliyimizi təhlükə altın- da qoydu. Dövlət tərəfindən onlara silahı yerə qoymaq təklif olundu. Lakin silahlı dəstə əmrə tabe olmadı, qarşıdurma yarandı, qardaş qanı axıdıldı. B. Kərimov da döyüş dostları kimi dövlətçiliyimizin müdafi- əsinə qalxdı. Bu qarşıdur- mada onun gənc ömrü qırıl- dı.
Subay idi. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 4 aprel 1995- ci il tarixli 307 saylı Fərma- nı ilə Kərimov Bəşir Bəylər oğluna ölümündən sonra “Azərbaycanın Milli Qəh- rəmanı” fəxri adı verilmiş- dir.
Fevral
35 illiyi
Bəşir Kərimov 1976-1995
Milli
Qəhrəman 2
45 Bakı şəhərinin Şəhidlər Xiyabanında dəfn edil- mişdir.
Azərbaycan Respublikasının hərbi qulluqçularının və polis işçilərinin bir qrupuna “Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı” adı verilməsi haqqında: [Kərimov Bəşir Bəylər oğlu - Müdafiə Nazirliyi, sıravi - Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya, dövlət quruluşunun müdafiəsi, onun müstəqilliyinin qorunub saxlanılması və dövlət çevrilişi cəhdinin qarşısının alınması zamanı şəxsi qəhrəmanlıq və şücaət göstərdiyinə görə]: Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Fərmanı, 4 aprel 1995-ci il //Azərbaycan.- 1995.- 5 aprel.- S.1.(Ölümündən sonra).
Əsgərov, V. Kərimov Bəşir Bəylər oğlu /V.Əsgərov //Azərbaycanın Milli Qəhrəmanları.- Bakı, 2005.- S.109. Kərimov Bəşir Bəylər oğlu //Azərbaycanın Milli Qəhrəmanları /tərt. ed. H.Həmidova; M.F.Axundov adına Milli Kitabxana.- Bakı, 2008.- S.110. Kərimov, B. Qəhrəman oğullarla fəxr edirik: [Atası və qardaşının Azərbaycan Respublikası Prezidenti Heydər Əliyevə təşəkkür məktubu] /B.Kərimov, Q.Kərimov //Azərbaycan.- 1995.- 14 aprel.- S.3.
Bu ki, vətən yürüşüdü, Bu ki, qeyrət vuruşudu, Bu ki, namus döyüşüdü Qurban gedən oğul varsa, Ana yurdun bu sabahla görüşüdü. ...Vətən yoxsa, torpaq yoxsa, yaşamağın yeri nədir?! Ulu tanrım! Sən şərəfli ölümlərə öyrət məni. Sonra, sonra, Torpağımın sabahında, Öz qanımdan göyərt məni!.
46
Lütfi Rəhim oğlu Ələsgərzadə (Lüt- fi Zadə) 1921-ci il fevral ayının 2-də Bakıda ziyalı ailəsində dünyaya gəl- mişdir. Onun atası I Dünya müharibəsi illərində Cənubi Azərbaycanın Ərdəbil şəhərindən Bakıya gəlmiş və burada ai- lə qurmuşdur. Lütfi Bakıda 16 saylı məktəbdə təhsil almışdır. 1932-ci ildə keçmiş Sovetlər dövründə İran və- təndaşları olan azərbaycanlıların ya Sovet Azərbayca- nında qalıb buranın vətəndaşlığını qəbul etmək, ya da ölkəni dərhal tərk edib getməklə əlaqədar çıxarılan qərardan sonra Ələsgərzadələr ailəsi Bakını tərk edə- rək Tehrana köçmüşlər. Balaca Lütfi o vaxt rusdilli məktəbin üçüncü sinfini bitirmişdi. Tehrana köçdük- dən sonra təhsilini amerikalıların Albors missioner məktəbində davam etdirmiş, bu məktəbdə böyük alim ilk dəfə olaraq Amerika xalqı, Amerika elmi və mədə- niyyəti haqqında məlumat əldə etmişdi. Lütfi Zadə or- ta təhsilini tamamladıqdan sonra Tehran Universiteti- nin Elektrik Mühəndisliyi fakültəsinə daxil olmuş, onun Amerika həyatı isə 1944-cü ildən başlamışdır. Lütfi Zadə Tehran Universitetini böyük uğurla başa vurduqdan sonra Amerika Birləşmiş Ştatlarına gəlmiş və təhsilini Massaçusets Texnologiya İnstitu- tunda davam etdirmişdir. 1947-ci ildə valideynlərini də öz yanına gətirən alim artıq bu vaxt Kolumbiya Universitetində çalışırdı. O, 1948-ci ildə Kolumbiya Universitetində elektron mühəndisliyi üzrə magistr, 1957-ci ildə isə professor dərəcəsi almışdır. Həmin vaxt Lütfi Zadə məşhur alim, kibernetikanın atası hesab olunan Norbert Vine- rin tövsiyəsilə Kaliforniya- ya, bu ştatdakı Berkli Uni- versitetinə gəlmiş, bu günə qədər də Berkli Universite- tinin professoru olaraq qa- lır. O, bu ali təhsil müəssi- səsinin ömürlük professoru seçilmiş yeganə şəxsdir. Bu gün dünya elminə Lütfi Zadənin 5 mühüm nə- zəriyyəsi məlumdur. Hazır- da onlar elm və istehsalatda geniş şəkildə tətbiq olunur. Lütfi Zadəyə dünya şöhrəti qazandıran, onun dünya el- mində inqilab hesab olunan qeyri-səlis məntiq (ingilis- cə: Fuzzy Logic, rusca: Не- четкая Логика, türkcə: Bu- lanık Mantık) nəzəriyyəsi- dir. Aparıcı dünya şirkətlə- rinə inanılmaz məbləğdə gəlir gətirən bu nəzəriyyə 1965-ci ildə işlənib ha-
Fevral
90 illiyi Lütfi Zadə 1921
Alim
4 47 zırlanmışdır. Nəzəriyyə uzun müddət Amerika elmi ictimaiyyəti tərəfindən qəbul edilməsə də, ötən əsrin 80-ci illərində yapon alimlərinin diqqətini cəlb etmiş və yaponlar bu unikal nəzəriyyədən yararlanmaq qəra- rına gəlmişlər. L.Zadə nəzəriyyəsinin tətbiqi gündo- ğan ölkəyə milyardlar qazandırmışdır. Bu gün Yapo- niyanın “Mitsubishi”, “Toshiba”, “Sony”, “Canon”, “Sanyo”, “Nissan”, “Honda” və digər nüfuzlu şirkət- ləri qeyri-səlis məntiq texnologiyasından foto və vide- okameralar, paltaryuyan maşınlar, vakuum kimyəvi təmizləyiciləri istehsalında, avtomobillərin, qatarların, sənaye proseslərinin idarə olunmasında geniş istifadə edirlər. L.Zadə 1989-cu ildə qeyri-səlis məntiq nəzə- riyyəsinin sənayedəki uğurlarına görə Yaponiyanın elm adamlarına verdiyi ən yüksək mükafat - “Honda” mükafatı ilə təltif olunub. Amerikalılar gec də olsa, L.Zadə nəzəriyyəsinin qiymətini anlamağa, ondan ya- rarlanmağa başlamışlar. Bu gün bu nəzəriyyə Ameri- kanın “General Motors”, “General Electric”, “Moto- rola”, “Dupont”, “Kodak” və başqa şirkətləri tərəfin- dən istehsalatda geniş tətbiq olunur. L.Zadə eyni zamanda “Təəssüratlar nəzəriyyəsi”, “Sistemlər nəzəriyyəsi”, “Sözlə işləyən kompyuter nə- zəriyyəsi”, “Optimal süzgəclər nəzəriyyəsi” kimi dün- ya elminin inkişafında, onun yeni əsaslar üzərində qu- rulmasında mühüm rol oynamış elmi kəşflərin müəlli- fidir. L.Zadə dünyada əsərlərinə ən çox istinad edilən alim sayılır. Təkcə 1990-2000-ci illərdə onun əsərlə- rinə 36000-dən çox istinad edilmişdir. L.Zadə bir çox xarici ölkə akademiyalarının üzvüdür. O, çoxlu sayda mötəbər cəmiyyətlərin və fondların mükafatlarına la- yiq görülmüş, medallarla təltif edilmişdir. O, onlarla xarici dövlət və ictimai təş- kilatların fəxri doktorudur, amma professor Lütfi Zadə şəxsiyyətini, Lütfi Zadə əl- çatmazlığını müəyyən edən bu mükafatlar deyil, bir ömürdə beş elmi nəzəriyyə yaratması, dünya elmində inqilabi çevriliş edib onun ümumi mənzərəsini dəyiş- dirməsi ilə xarakterizə olu- nur. Böyük alim Azərbay- canda çox az yaşasa da, Və- təndə onu heç vaxt unutma- mışlar. Lütfi Zadə haqqında “Müasir elmin korifeyi” (müəlliflər - Fərhad Tağı- yev, Şamxəlil Məmmədov), “Dünya dahilərsiz yaşaya bilmir” (müəllif-Möhbəd- din Səməd) adlı kitablar ya- zılmış, “Uzaq və yaxın Lüt- fi Zadə” (quruluşçu rejisso- ru - Oqtay Babazadə, sse- nari müəllifi - Möhbəddin Səməd) adlı sənədli film çəkilmiş, Lütfi Zadə irsi və Süni İntellekt Assosiasiya- sı, Lütfi Zadə adına Bey- nəlxalq Müasir Elmlər Akademiyası yaradılmışdır.
AzərTac. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev “Bakutel-2008” XIV Azərbaycan beynəlxalq telekommunikasiya və informasiya texnologiyaları sərgisində iştirak etmək üçün ölkəmizdə səfərdə olan dünya şöhrətli alim, həmyerlimiz Lütfi Zadəni qəbul etmişdir //Azərbaycan.- 2008.- 11 noyabr.- S.1. XXI əsr intellektual sistemlər dövrüdür /Müsahibəni verən: Lürfi Zadə; müsahibəni götürən Möhbəddin Səməd //Respublika.- 2007.- 6 sentyabr.- S.4.
48 Zadə, Fey. Qeyri-səlis məntiqin atası ilə həyatım və səyahətlərim /F.Zadə; seriyanın məsul red. E.İsmayılov; ruscadan çevirəni və çapa hazırlayanı: Ü.Hüseynova; red. M.Axundova; ön söz. R.Əliyev; Qafqazın Strateji Tədqiqatlar İnstitutu.- Bakı: Qafqaz , 2006.- 368 s. Paşayeva, Q. Dahi və sadə azərbaycanlı - Lütfi Zadə /Q.Paşayeva //Xalq cəbhəsi.- 2008.- 20 sentyabr.- S.11-12. Səməd, M. Dünya dahilərsiz yaşaya bilmir /M.Səməd; elmi red. M.Mərdanov; red. Ş.Vəliyev.- Bakı: Azərbaycan Ensiklopediyası, 2000.- 224 s. Zeynalov, S. Lütfi Zadə adına Beynəlxalq Müasir Elmlər Akademiyasının fəaliyyəti genişlənir /S.Zeynalov //Respublika.- 2008.- 25 iyun.- S.5.
Жизнь и путешествия с отцом нечеткой логики от Фей Заде.- Баку, Чашыоглы, 2001.- 360 с.
www.az.wikipedia.org www.elibrary.az www.load.az www.science.az
49
Nəvai Əlişir Nizaməddin Mir Əlişir Teymurilər sara- yına yaxın zadəgan ailəsində 1441-ci il fevral ayının 9-da Heratda anadan olmuşdur. Təhsilini Herat, Məşhəd və Səmərqənd şəhərlərində almış, şəxsi mütaliəsi nəticəsində dövrünün ən gör- kəmli alimlərindən biri kimi tanınmışdır. Kiçik yaşla- rından özbək və fars dillərində şeirlər yazmış, 15 ya- şında şair kimi şöhrətlənmişdir.1468-ci ildə məktəb yoldaşı Hüseyn Baykara hakimiyyət başına gəldikdən sonra Nəvai möhürdar təyin olunmuş, 1472-ci ildə və- zir rütbəsinə yüksəlib əmir titulu almışdır. Dövrünün alim, şair, musiqiçi, rəssam və xəttatlarını himayə et- miş, öz hesabına mədrəsə və xəstəxanalar açmış, yol- lar çəkdirib körpülər saldırmış, kanallar qazdırmış, karvansaralar tikdirmiş, sarayda əməkçi xalqın müda- fiəçisi kimi tanınmışdır. Lakin Nəvainin bu nəcib işlə- ri irticaçı dairələrdə narazılıq doğurmuş, onlar şair haqqında böhtan və iftiralar yaymışlar. 1476-cı ildə Nəvai vəzirlikdən imtina etməyə məcbur olmuşdur. Bir müddət Astrabad vilayətinin hakimliyinə göndə- rilmiş (1487), 1488-ci ildə Herata qayıdaraq, ömrünün axırınadək yaradıcılıqla məşğul olmuşdur. Ə.Nəvai 6 divan yaratmışdır. İlk şeirlərini “Bədaye ülbidayə” (1470-ci ilin əvvələri) adlı divanında topla- mış, 2-ci divanını “Nəvadir ül-nəhayə” (1476-1483) adlandırmışdır. 1498-1499-cu illərdə özbək dilində yazdığı lirik şeirlərini “Çahar divan” adlanan 4 cilddə “Qəraib üs-sifər” (“Uşaqlı- ğın qəribəlikləri”), “Nəva- dir ül-şəvab” (“Gənclik na- dirlikləri”), “Bədaiy ül və- sət” (“Orta yaşın gözəllik- ləri”), “Fəvaid ül-kibar” (“Böyüklüyün faydaları”) toplanmışdır. Fars dilindəki qəzəlləri isə “Divani-Fani” adı ilə məşhurdur. Şairin yaradıcılığının zirvəsi özbək dilində yarat- dığı “Xəmsə”dir. Bu əsər- lərdə Nəvai dövrünün icti- mai məsələlərindən bəhs et- miş, Nizami ədəbi məktəbi- nin davamçılarından biri ki- mi şöhrətlənmişdir. Nəvainin yaradıcılığı Azərbaycan ədəbiyyatı ilə yaxından bağlıdır. Şair Xa- qani, Nizami və Nəsiminin əsərlərini dərindən öyrən- miş, onlara cavab yazmış- dır. Onun əsərləri bir sıra xalqların dillərinə tərcümə olunmuşdur. Onun əlyaz- maları dünyanın ən iri ki- tabxanalarında mühafizə olunur.
Fevral
570 illiyi
Yüklə 5,2 Mb. Dostları ilə paylaş:
|