Azərbaycan Milli Kitabxanası
Yüklə 5,2 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Xanəndə 24
61 Abdulla Mustafa oğlu Talıbzadə 1881-ci il fevral ayının 24-də Tiflis şəhərində ruhani ailəsində anadan olmuşdur. 1888-1893-cü illərdə Tiflisdə Qafqaz Müsəlmanları Ruhani İdarə- si nəzdində altı sinifli məktəbdə təhsil almışdır. 1894-1900-cü illər- də Məşhəddə mədrəsədə azərbaycan, fars dillərində təhsil almış, dini, dünyəvi elmləri, Şərq və rus ədəbiy- yatını öyrənmişdir. 1901-ci ildə Bakıda imperator III Aleksandr kişi gimnaziyasında komissiya qarşısında imtahan verə- rək, ibtidai məktəb müəllimi adını almış, Sabunçu və Bakı məktəblərində Azərbaycan dili və şəriət fənlərini tədris etmişdir. Abdulla Şaiq XX əsrin əvvəllərində geniş ictimai və ədəbi fəaliyyətə başlamışdır. “Həyat”, “İrşad”, “Dəbistan”, “Rəhbər”, “Məktəb”, “Füyuzat”, “İqbal”, “Yeni iqbal”, “Açıq söz”, “Qardaş köməyi” kimi qə- zet və jurnallarda müxtəlif mövzularda bədii, elmi- publisistik yazılar dərc etdirməklə milli şüurun dirçə- lişinə yardım göstərmişdir. Abdulla Şaiq ХХ əsr Azərbaycan mədəniyyəti, ic- timai və bədii fikir tariхində görkəmli yеr tutan sima- lardan biri olmuşdur. O, хalq müəllimi, ictimai хadim, şair, nasir və tərcüməçi kimi də şöhrət qazanmışdır. Ümumiyyətlə, millətin varlığı üçün əsas amillərdən olan dili - ana dilini Şaiq Azərbaycan хalqının və- tənpərvər bir nümayəndəsi kimi həmişə mudafiə еtmiş, onun tədris və tərəqqisi üçün çalışmışdır. 1926-cı ildə o, Şəfiqə хanım Əfəndiyеva və Mir- zə Məhəmmədin toplamış olduqları matеriallar əsasın- da “Bayatılar” adlı kitabça buraхır ki, həmin kitabça folklorumuzun tədqiqi və nəşri tariхində atılmış önəmli addım idi. Abdulla Şaiq ədəbi fəa- liyyətə ХIХ əsrin sonların- dan başlamışdır. Onun ilk qələm təcrübələri məhəbbət mövzusunda yazdığı qəzəl- lərdən və rus təmsilçisi Krı- lovdan еtdiyi tərcümələrdən ibarət olmuşdur. Onun ilk mətbu şеiri 1906-cı ildə Abdulla Talıb- zadə imzası ilə çap olun- muş “Ananın oğluna layla dеməsi” şеiridir. Şеir “Də- bistan” jurnalının 2-ci nöm- rəsində çıхmışdır. Qələmini bədii yaradıcılığının müхtə- lif sahələrində sınaqdan kе-
Fevral
130 illiyi
Abdulla Şaiq 1881-1959
Yazıçı 24
62 çirən Abdulla Şaiq həm romantik, həm də rеalist üs- lubda əsərlər yaratmışdır. Onun ilk dəyərli nəsr əsəri 1908-ci ildə yazdığı “Məktub yеtişmədi” hеkayəsidir. Abdulla Şaiq dramaturgiya fəaliyyətinə 1910-cu il- də “Gözəl bahar” mənzum pyеsi ilə başlamışdır. Bu- nunla o, Azərbaycanda uşaq dramaturgiyasının əsasını qoymuşdur. Sonrakı illərdə “İdеal və insanlıq”, “Al- danmış ulduzlar”, “Nüşabə”, “Ana” kimi pyеslər, uşaqlar və gənclər üçün bir-birindən məzmunlu səhnə əsərləri yaratmışdır. 1917-ci ildə maarif sahəsində milliləşmə başlayar- kən, Abdulla Şaiq birinci realnı məktəbində “türk sin- fi” yaratmış, bütün fənlərin ana dilində tədrisinin bü- növrəsini qoymuşdur. Abdulla Şaiq Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti illərində nümunə məktəbində və darül- müəllimində işləmiş, fəaliyyətini daha da genişləndir- mişdir. 1919-cu ildə Maarif Nazirliyinin ilk dəfə nəşr etdirdiyi beş dərslikdən ikisinin “Ədəbiyyat dərsləri” və “Türk cələngi”nin müəllifi Abdulla Şaiq olmuşdur. O, Osmanlı-türk və Azərbaycan ədəbiyyatı nümunələ- rindən istifadə etməklə ilk milli dərslik örnəklərini ya- ratmışdır. Müstəqilliyi qorumaq üçün vahid cəbhədə birləş- məyin zəruri olduğunu anlayan Abdulla Şaiq Müsavat partiyasına həsr еtdiyi “Marş” şеirini yazmışdı. Abdulla Şaiq Böyük Və- tən müharibəsi dövründə “Zəfər bizimdir” (1941), “Döyüş nəğməsi” (1942), “Vətən nəğməsi” (1943) və s. kimi şеirlərində хalqımızı alman faşistlərinə qarşı mü- barizəyə səsləmiş, onlarda vətənpərvərlik ruhunu daha da qüvvətləndirməyə çalış- mışdır.
Uşaq ədəbiyyatı kimi çə- tin bir sahədə uzun müddət səmərəli fəaliyyət göstər- miş, gələcək nəsillərə zən- gin irs qoyub gеtmişdir. Əməkdar incəsənət xadimi, yazıçı Talıbzadə Abdulla Mustafa oğlu 24 iyul 1959-cu ildə Bakı şə- hərində vəfat etmişdir. Ədəbiyyat Seçilmiş əsərləri: Üç cilddə /Abdulla Şaiq; tərt. Kamal Talıbzadə.- Bakı: Avrasiya Press, 2005. (Təkrar nəşr).- C.I.- 495 s.; C.II.-565 s.; C.III.- 534 s. (Klassik Azərbaycan ədəbiyyatı) Arazdan Turana: Şeirlər, qəzəllər, poemalar, pyeslər /Abdulla Şaiq.- Bakı: Nurlan, 2003.- 263 s. Tülkü Həccə gedir: Nağıl /Abdulla Şaiq.-Bakı: Altun kitab, 2009.- 20 s. Abdulla Şaiq //Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası: İki cilddə.- Bakı, 2004.- C.1.- S.97. Cəfərov, T. Abdulla Şaiq /T.Cəfərov, Ş.Əhmədova, Ç.Məmmədova //Məktəblinin ədəbiyyat lüğəti.- Bakı, 2007.- S.6.
Письмо не дошло: (Рассказы и роман) /А.Шаиг.-Баку: Гянджлик, 1984.- 192 с. İnternetdə www.az.wikipedia.org Samirə Eminova 63 Fevral
Xocalı Soyqırımı 1992 26
Ərazisi - 0,936 km 2 Əhalisinin sayı – 25 000 nəfər İşğal tarixi - 26 fevral 1992-ci il
25000 əhalisi olan Xocalı Xankəndindən 10 km cənub-şərqdə, Qarabağ silsiləsində və Ağdam-Şuşa, Əsgəran-Xankəndi yollarının üstündə yerləşir. Qara- bağdakı yeganə aeroport da Xocalıdadır. Ermənilərin Xocalıya əsas maraqları da Xocalının bu cür strateji mövqedə olması ilə əlaqədardır. Fevralın 25-dən 26-na keçən gecə Ermənistan silahlı qüvvələri keçmiş SSRİ döv- ründən Xankəndi (Stepanakert) şəhərində yerləşən 366-cı motoatıcı alayın zirehli texnikası və hərbi heyətinin köməkliyi ilə Xocalı şəhərini işğal etdi... Bir günün için- də yer üzündən silinən şəhəri tərk edən 2500 Xocalı sakinindən 613-ü düşmən güllə- sinə tuş gəlib qətliamın qurbanı oldu. Bu soyqırımı nəticəsində 63-ü uşaq, 106-sı qadın, 70-i qoca və qarı olmaqla - 613 nəfər Xocalı sakini qətlə yetirildi, 8 ailə tamamilə məhv edildi, 25 uşaq hər iki vali- deynini, 130 uşaq valideynlərindən birini itirdi. Düşmən gülləsinə tuş gəlib yaralanan 487 nəfərdən 76-sı uşaq idi. 1275 xocalılı əsir, 150 xocalılı itkin düşdü. Dövlətin və əhalinin əmlakına 1 aprel 1992-ci il tarixinə olan qiymətlərlə 5 mlrd. rubl dəyərində ziyan vurulmuşdur. Xocalı Soyqırımında iştirak etmiş ermənilərin və onların köməkçilərinin hərəkət- ləri insan haqlarının kobud pozulması, beynəlxalq hüquqi aktların - Cenevrə konven- siyası, Ümumdünya İnsan Haqları Bəyannaməsi, vətəndaş və siyasi hüquqlar barədə Beynəlxaq Sazış, Fövqəladə vəziyyətlərdə və hərbi münaqişələr zamanı qadınların və uşaqların müdafıəsi Bəyannaməsinə məhəl qoyulmamasıdır. Azərbaycan Milli Məclisi (Parlamenti) hər il fevralın 26-nı “Xocalı Soyqırımı gü- nü” elan etmişdir. Hər il fevralın 26-da saat 17.00-da Azərbaycan xalqı Xocalı Soy- qırımının qurbanlarının xatirəsini yad edir. 64
1 fevral Gün çıxır 06:43
Gün batır 18:33
28 fevral Gün çıxır 06:52
Gün batır 20:05
Mar
t
19 fevral- 20 mart
Balıq Nişanı sudur. Yupiter və Neptunun himayəsindədir. Günəşin Balıqlar bürcündən keçdiyi dövrdə doğulanlar incə intuasiyalı olmaqla yanaşı, daim bir narahatlıq hissi də keçirirlər.
Ç 2 Ca 3 C 4 Ş 5 B 6 Be 7 Ça 8 Ç 9 Ca 10 C 11 Ş 12 B 13 Be 14 Ça 15 Ç 16 Ca 17 C 18 Ş 19 B 20 Be 21 Ça 22 Ç 23 Ca 24 C 25 Ş 26 B 27 Be 28 Ça 29 Ç 30 Ca 31 2011
Əlamətdar və tarixi günlər Azərbaycanlıların Soyqırımı Günü
XIX əsrin əvvəllərindən başlayaraq ermənilər tarixi Azərbaycan torpaqlarında kütləvi şəkildə məskunlaşdırılmağa başlamış, azərbaycanlılar öz qədim torpaqlarından, ata-baba yurdlarından qovulmuş, onların deportasiyası prosesi məqsədyönlü şəkildə həyata keçirilmişdir. Ötən əsrdə dörd dəfə - 1905-1906, 1918-1920, 1948-1953 və 1988-1989-cu illərdə ermənilərin azərbaycanlılara qarşı tö- rətdikləri soyqırımı və deportasiya siyasəti bu gün özünü Dağlıq Qarabağla bağlı məlum hadisələrdə büruzə verir, həm də onu göstərir ki, ermənilərin xalqımıza olan tarixi münasibəti dəyiş- məyib. 2. Azərbaycanın BMT-yə qəbul olunması günü 8. Bеynəlxalq Qadınlar Günü 10. Milli Tеatr Günü 12. Daxili Qoşunlar Günü 20-21. Nоvruz Bayramı 27. Beynəlxalq Teatr Günü 28. Milli Təhlükəsizlik Günü 31. Azərbaycanlıların Sоyqırımı Günü
65 Mart -
Qriqorian təqvimi ilə ilin üçüncü ayıdır. 31 gündən ibarətdir. Yuli Sezarın təqvim islahatından əvvəl Qədim Romada ilin birinci ayı sayılırdı. Mart sözü Qədim Roma mifologiyasında müharibə tanrısı olan Marsın adı ilə bağlıdır. Milli ədəbiyyat Şairə, ədəbiyyatşünas Billuri Hökumə İbrahim qızının (03.03.1926- 22.11.2000) anadan olmasının 85 illiyi Əməkdar elm xadimi, tənqidçi, ədəbiyyatşünas Qarayev Yaşar Vahid oğlunun (05.03.1936-25.08.2002) anadan olmasının 75 illiyi Nasir Eyvazov Fərman Allahverdi oğlunun (06.03.1931-26.11.1996) anadan olmasının 80 illiyi Şərqşünas Hüseynov Böyükağa Murtuza oğlunun (07.03.1926- 31.05.1983) anadan olmasının 85 illiyi Xalq şairi, dramaturq Rüstəmzadə Süleyman Əliabbas oğlunun (Süleyman Rüstəm) (12.03.1906-10.06.1989) anadan olmasının 105 illiyi
Nasir Mustafayev Əmir Gülbala oğlunun (12.03.1936) anadan olma- sının 75 illiyi Şair, tərcüməçi, publisist İsmayılzadə İsa Mustafa oğlunun (15.03.1941- 14.07.1997) anadan olmasının 70 illiyi Şair Qasımov Böyükağa Məmməd oğlunun (18.03.1916-29.08.1957) anadan olmasının 95 illiyi Xalq şairi, Vəkilov Səməd Yusif oğlunun (Səməd Vurğun) (21.03.1906-27.05.1956) anadan olmasının 105 illiyi Şair Kərimov Əli Paşa oğlunun (Əli Kərim) (22.03.1931-30.06.1969) anadan olmasının 80 illiyi 66 Şair, nasir Xanlarov Seyran Əsgər oğlunun (Seyran Səxavət) (23.03.1946) anadan olmasının 65 illiyi Ədəbiyyatşünas, tənqidçi Bəktaşi İnayət Heydər oğlunun (25.03.1931- 09.09.1989) anadan olmasının 80 illiyi Publisist, tənqidçi, tibb elmləri namizədi Qədimov Şaiq Rza oğlunun (26.03.1926) anadan olmasının 85 illiyi Nasir, publisist, şair, rəssam Vəliyev Yaşar Hidayət oğlunun (30.03.1951) anadan olmasının 60 illiyi
Krım-tatar publisisti, pedaqoq, ictimai xadim Qaspralı (Qasprinski) İsmayıl bəy Mustafa ağa oğlunun (21.03.1851-11.09.1914) anadan olmasının 160 illiyi Tarixi günlər Ümumdünya Mülki Müdafiə Günü (01.03.1972) Azərbaycanın BMT-yə qəbul olunması günü (02.03.1992) Bədən Tərbiyəsi və İdman Günü (05.03.2005) Qızıl Aypara Günü (07.03.2008) Bеynəlxalq Qadınlar Günü (08.03.1910) Milli Tеatr Günü (10.03.1873) Daxili Qoşunlar Günü (12.03.1995) Beynəlxalq Novruz Günü (21.03.2010) Beynəlxalq Poeziya Günü (21.03.) İrqi ayrı-seçkiliyin (diskriminasiyanın) ləğv edilməsi uğrunda Beynəlxalq Mübarizə Günü (21.03.1966) Beynəlxalq Teatr Günü (27.03.1948) Milli Təhlükəsizlik Orqanları İşçilərinin Peşə Bayramı Günü (28.03.1997)
67 Azərbaycanlıların Sоyqırımı Günü (31.03.1918) Milli Qəhrəmanlar Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı Nəzərli Hikmət Baba oğlunun (07.03.1966-02.1992) anadan olmasının 45 illiyi Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı İbrahimov Nurəddin İslam oğlunun (16.03.1951-10.02.1995) anadan olmasının 60 illiyi Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı Nəsrəddinov Rafiq Hüseyn oğlunun (18.03.1961-06.09.1992) anadan olmasının 50 illiyi Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı Əsədov Əsəd Soltan oğlunun (22.03.1956-29.10.1991) anadan olmasının 55 illiyi
Dövlət xadimi, energetik, texnika elmləri namizədi, professor Bayramzadə Əlirza Baxşəli oğlunun (18.03.1911-01.08.1963) anadan olmasının 100 illiyi Rus fiziki, dövlət xadimi Vavilov Sergey İvanoviçin (24.03.1891- 25.01.1951) anadan olmasının 120 illiyi İsveçli ixtiraçı və sənaye sahibkarı Nobel Emmanuelin (24.03.1801- 03.09.1872) anadan olmasının 210 illiyi Mədəniyyət. Maarif. Təhsil Akademik Nağıyev Tofiq Murtuza oğlunun (04.03.1941) anadan olmasının 70 illiyi
Rəssamlıq. Heykəltəraşlıq
Rus rəssamı Vrubel Mixail Aleksandroviçin (17.03.1856-14.04.1910) anadan olmasının 155 illiyi Fransız heykəltəraşı Qudon Jan Antuanın (20.03.1741-15.07.1828) anadan olmasının 270 illiyi
68 Alman rəssamı, qrafikaçı Qrundiq Leanın (23.03.1906) anadan olmasının 105 illiyi İspan rəssamı Qoyya-i-Lüsyentes Fransisko Xose de Fuendetodosun (30.03.1746-16.04.1828) anadan olmasının 265 illiyi
Neftçi-geoloq Bağırzadə Faiq Məmməd oğlunun (20.03.1926- 24.03.1988) anadan olmasının 85 illiyi Neftçi, buruq ustası Məmmədov Abbas Zaman oğlunun (24.03.1916- 01.01.1976) anadan olmasının 95 illiyi
Fransız filosofu və riyaziyyatçısı Dekart Renenin (31.03.1596- 11.02.1650) anadan olmasının 415 illiyi
AMEA-nın həqiqi üzvü, Milli Onkologiya Elmi Mərkəzinin direktoru Əliyev Cəmil Əziz oğlunun (30.03.1946) anadan olmasının 65 illiyi Texnika elmləri doktoru, kimyaçı alim Qəmbərov Yunis Heydər oğlunun (05.03.1926-07.09.1991) anadan olmasının 85 illiyi Coğrafiya. Geologiya Rus coğrafiyaşünası, bioloq, Əməkdar elm xadimi Berq Lev Semyonoviçin (14.03.1876-24.12.1950) anadan olmasının 135 illiyi Əməkdar elm xadimi, coğrafiyaşünas Kərəmov Nurəddin Kərəm oğlunun (20.03.1911-13.08.1981) anadan olmasının 100 illiyi Türk səyyahı, coğrafiyaşünas Övliya Çələbi ibn Dərviş Məhəmməd Zillinin (25.03.1611-1679 (1682,1685)) anadan olmasının 400 illiyi
69
Musiqi.Opera. Balet Əməkdar incəsənət xadimi, bəstəkar Bağırov Zakir Cavad oğlunun (16.03.1916-08.01.1996) anadan olmasının 95 illiyi Macar bəstəkarı, pianoçu və musiqi folklorçusu Bartok Belanın (25.03.1881-26.09.1945) anadan olmasının 130 illiyi Rus aktyoru, rejissor və teatr pedaqoqu Tuqanov Aleksandr Aleksandroviçin (31.03.1871-06.03.1960) anadan olmasının 140 illiyi Xanəndə, musiqi xadimi Cabbar Məşədi İsmayıl oğlunun (Cabbar Qaryağdı oğlu) (31.03.1861-20.04.1944) anadan olmasının 150 illiyi Xalq artisti, pianoçu Babayev Rafiq Fərzi oğlunun (31.03.1936- 19.03.1994) anadan olmasının 75 illiyi
Polyak kinorejissoru, ssenarist Vayda Anjeyin (06.03.1926) anadan olmasının 85 illiyi Xalq artisti, görkəmli aktyor Qurbanov Ağadadaş Gülməmməd oğlunun (08.03.1911-25.06.1965) anadan olmasının 100 illiyi Əməkdar artist, aktyor Qafarlı Əlihüseyn Əbdülrəhim oğlunun (15.03.1911-06.10.1961) anadan olmasının 100 illiyi Xalq artisti, aktyor Haqverdiyev Əyyub Məmmədəli oğlunun (15.03.1911-12.06.1996) anadan olmasının 100 illiyi Xalq artisti, aktyor Seyfi Ələkbər Seyfulla oğlunun (19.03.1901- 15.12.1977) anadan olmasının 110 illiyi Aktyor, pedaqoq Kazımzadə Kazım Cəfər oğlunun (Kazım Ziya) (21.03.1896-20.11.1956) anadan olmasının 115 illiyi Xalq artisti, Dövlət mükafatı laureatı Axundov Ruhulla Fətulla oğlunun (Sidqi Ruhulla) (28.03.1886-05.05.1959) anadan olmasının 125 illiyi
70
Hökumə İbrahim qızı Billuri 1926-ci il mart ayının 3-də Cənubi Azərbaycanın Zəncan şəhərində dəmirçi ailəsində anadan olmuş- dur. 1933-1943-cü illərdə “Azəri” orta qız məktəbində təhsil almış və həmin məktəbdə müəllim saxlan- mışdır. Sovet Ordusu İranda oldu- ğu dövrdə ictimai-siyasi fəaliyyətə başlamışdır. Xəm- sə vilayət partiya komitəsinin üzvü olmuşdur. İlk şeir- lərini orta məktəbdə ikən fars, sonra Azərbaycan di- lində yazmışdır. Onun Azərbaycan dilində qələmə al- dığı ilk şeirləri, “Fəhlə”, “Göyərçin”, “Sübh açıldı” və s. məqalələri 1945-ci ildə “Azər”, “Vətən yolunda” qəzetlərində və “Azərbaycan” jurnalında çıxmışdır. Azərbaycan Demokrat Partiyası Zəncan Vilayət Ko- mitəsi Təbliğat şöbəsinin sədr müavini və “SSRİ ilə İran arasında mədəni rabitə cəmiyyəti” Zəncan şöbəsi- nin sədr müavini, mədəniyyət evi kitabxanasının mü- diri vəzifəsində işləmişdir. Cənubi Azərbaycanda in- qilabi hadisələrin fəal iştirakçısı olduğuna görə “21 Azər” medalına layiq görülmüşdür. 1946-cı ilin deka- brından Şimali Azərbaycanda mühacirətdə yaşayır. Həmin vaxtdan fəal bədii və elmi yaradıcılıqla məşğul olmuş, dövri mətbuatda müntəzəm çıxış etmişdir. 1955-ci ildə “Şeirlər”, 1963-cü ildə “Azadlıq baharı”, 1970-ci ildə “İthaf”, 1980-ci ildə “Sənin könül otağın” və s. kitabları Moskvada və Bakıda rus dilində nəşr olunmuşdur. 1952-ci ildə ADU-nun (indiki BDU) Filologiya fakültəsini bitirmiş, 1952-1954-cü illərdə “Azərnəşr”
də Ədəbi-bədii şöbədə re- daktor işləmiş, 1954-1956- cı illərdə Azərbaycan KP MK nəzdində partiya mək- təbini fərqlənmə diplomu ilə bitirmişdir. Bu dövrdə o, iki dəfə Azərbaycan De- mokratik Partiyası MK-nın üzvü seçilmişdir. 1956- 1960-cı illərdə ADP MK- nın siyasi orqanı “Azərbay- can” qəzetinin baş redakto- ru vəzifəsində işləmişdir. 1960-1963-cü illərdə Mos- kva Sov.İKP MK nəzdində olan İctimai Elmlər Akade- miyasını bitirmiş, orada “İran Azərbaycan realist demokratik ədəbiyyatı” mövzusunda dissertasiya müdafiə edərək filologiya elmləri namizədi elmi dərə- cəsini almışdır. 1964-cü il- də Azərbaycan EA Yaxın və Orta Şərq xalqları İnsti- tutunda baş elmi işçi vəzi- fəsində işləmişdir. Azərbaycan Ali Soveti Rəyasət Heyətinin Fəxri fərmanı və SSRİ medalları ilə təltif olunmuşdur. O,
Mart 85 illiyi Hökumə Billuri
1926-2000
Şairə 3 71 1958-ci ildən Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, 1984-cü ildən Əməkdar incəsənət xadimi, 1985-ci il- dən Əmək veteranıdır. H.Billuri 2000-ci il noyabrın 22-də Bakıda vəfat etmişdir.
Ədəbiyyat Seçilmiş əsərləri /H.Billuri .- Bakı: Azərnəşr, 1981.- 343 s. Apar məni o yerlərə /H.Billuri.- Bakı: Yazıçı, 1981.- 124 s. Bir də bahar gəlsə /H.Billuri.- Bakı: Yazıçı, 1984.- 280 s. Çinar gözləyir məni /H.Billuri.- Bakı: Azərnəşr, 1975.- 120 s. Şeirlər /H.Billuri.- Bakı: Yazıçı, 1980.- 265 s. Məhəmmədhüseyn Şəhriyar /H.Billuri.- Bakı: Elm, 1984.- 156 s. Nə qəribə dünya imiş /H.Billuri.- Bakı: Azərbaycan, 1997.- 223 s. İnternetdə www.adam.az www.az.wikipedia.org www.science.gov.az Bəybala Ələsgərov 72
Yaşar Vahid oğlu Qarayev 1936-cı il mart ayının 5-də Şəki şə- hərində xırda sənətkar ailəsində ana- dan olmuşdur. 1946-cı ildə Qarayev ailəsi Bakıya köçür. O, burada 31 saylı şəhər orta məktəbini bitirmişdir. 1954-1958-ci illərdə ADU-nun (indiki BDU) Filologiya fakültəsin- də təhsil almışdır. 1987-ci ildə Azərbaycan EA Niza- mi adına Dil və ədəbiyyat İnstitutunda baş laborant, kiçik elmi işçi, baş elmi işçi, sonra Nəzəriyyə və ədəbi proses şöbəsinin müdiri, institutda elmi işlər üzrə di- rektor müavini, həmin şöbəyə başçılıq etməklə yanaşı, institutun direktoru vəzifəsində işləmişdir. Ədəbi fəaliyyətə 1955-ci ildə “Lenin tərbiyəsi uğ- runda” və “Azərbaycan gəncləri” qəzetlərində çıxan ilk ədəbi qeydləri ilə başlamışdır. Bundan sonra müa- sir ədəbi prosesə, teatr tənqidinə, bədii ədəbiyyatın di- gər problemlərinə dair elmi-nəzəri məqalələri ilə dövri mətbuatda müntəzəm çıxış etmişdir. Onun məqalə və kitabları 1976-1991-ci illərdə “Yaşar”, ”Q.Yaşar”, “Y.Qarayev” imzaları ilə dərc olunmuşdur. Azərbaycan Yazıçılar İttıfaqının Tənqid və ədəbiyyatşünaslıq şurasının rəhbəri olmuşdur. 1990-cı ildən Ali Attestasiya Komissiyasının, Azər- baycan Milli Yaradıcılıq Akademiyası Rəyasət Heyə- tinin üzvü və humanitar bölməsinin həmsədri, Azər- baycan Yazıçılar Birliyinin katibi (1991-ci ildən tən- qid və ədəbiyyatşünaslıq üzrə) seçilmişdir. Həmçinin, 1993-cü ildən Azərbaycan- da daimi fəaliyyətdə olan Şəhriyar konqresi komitəsi- nin sədri, “Ədəbi proses” adlı illik elmi-tənqidi məc- muənin təşəbbüsçüsü, mü- əlliflərindən biri və məsul redaktoru olmuşdur. M.Qor- ki adına Dünya Ədəbiyyatı İnstitutunun hazırladığı doqquz cildlik “Dünya ədə- biyyatı tarixi”, “Çoxmillətli Sovet ədəbiyyatı tarixi (in- qilaba qədərki dövr)” və Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutunun hazırladığı yeddi cildlik “Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi” monu- mental əsərlərin müəlliflə- rindən biri idi. Respublika- nın elmi və ədəbi-mədəni inkişafında fəal çalışmış, “Dünya ədəbiyyatının inki- şaf qanunauyğunluqları” problemi üzrə əlaqələndir- mə şurasının sədri, Ədəbiy- yat İnstitutu elmi şurasının sədri, Memarlıq və İncəsə- nət İnstitutunun, Türkmə-
Mart
75 illiyi Yaşar Qarayev 1936-2002
Tənqidçi 5
73 nistan EA Dil və Ədəbiyyat İnstitutu elmi şurasının, Azərbaycan Dövlət nəşrkomu yanında redaksiya he- yətinin, Azərbaycan Yazıçılar İttifaqı İdarə Heyətinin, Mədəniyyət Nazirliyi bədii şurasının, “Yazıçı” nəşriy- yatının bədii şurasının, “Azərbaycan” və “Ulduz” jur- nalı redaksiya heyətinin, “Bilik” cəmiyyəti redaksiya heyətinin, ensiklopediya elmi redaksiya heyətinin üz- vü olmuşdur. Eyni zamanda SSRİ Yazıçılar İttifaqı Rəyasət Heyəti yanında Tənqid və ədəbiyyatşünaslıq şurasının, Azərbaycan Yazıçılar İttifaqı M.F.Axundov adına mükafat komissiyasının üzvü olmuşdur. Yaşar Qarayev XX əsr tənqidinin yeni mərhələsinə və nəslinə mənsubdur. Bu mərhələ ötən əsrin 60-cı il- lərindən sonra başlayır və indi də, yəni yeni əsrin baş- lanğıc dövründə də davam edir. Tənqidin bu nəslini və mərhələsini öz yaradıcılığında, öz tənqidçi təfəkkü- ründə və şəxsiyyətində təmsil edən şəxs barədə düşü- nəndə isə, heç şübhəsiz, ilk olaraq biz Yaşar Qaraye- vin adını çəkməli oluruq. Yaşar Qarayev tənqidin bu mərhələsini, onun problemlərini və istiqamətlərini, ədəbi-estetik və milli dəyərlər sistemini öz tənqidində daha dolğun və mükəmməl bir şəkildə, bütöv bir sis- tem halında əks edən tənqidçi olmuşdur. 1994-cü ildən “Füzuli vəqfi” fondunun rəyasət he- yətinin üzvü kimi fəaliyyət göstərmişdir. O, 1982-ci ildə Azərbay- can Dövlət mükafatı laureatı və Azərbaycanın Əməkdar elm xadimi fəxri adlarına layiq görülmüş, 1985-ci ildə professor, 1990-cı ildə Azərbaycan Milli Yaradıcı- lıq Akademiyasının həqiqi üzvü, 2002-ci ildə Azərbay- can Milli Elmlər Akademi- yasının müxbir üzvü seçil- mişdir.
2002-ci il avqustun 25- də vəfat etmiş, Fəxri Xiya- banda dəfn edilmişdir.
Xarıbülbülün nağılı /Y.Qarayev.- Bakı: Azərnəşr, 1994.- 56 s. Şərqin dahisi /Y.Qarayev; red. İ.Vəliyev.- Bakı: Azərbaycan Ensiklopediyası, 1996.- 52 s. Tarix: yaxından və uzaqdan /Y.Qarayev.- Bakı, 1996.- 710 s. Yaşar Qarayev: Biblioqrafik göstərici /red. Z.Əliyeva, tərt. ed. Ə.Əfəndiyev.- Bakı: Elm, 2001.- 215 s. Paşayev, Q. Ədəbiyyatşünaslıq elmimizin iftixarı /Q.Paşayev //Ədəbiyyat.- 2007.- 16 mart.- № 9.- S.5. Məmmədova, İ. Görkəmli alimin barelyefi açılmışdır /İ.Məmmədova //Azərbaycan.- 2007.- 13 may.- S.5.
|