6.Təcili tibbi yardım (əksər hallarda belə yardım birbaşa evlərdə göstərilir)
6.1. Tibbi heyətin əmək haqqı
6.2. Sosial ehtiyaclara ayırmalar
6.3.Avtonəqliyyatın və digər əsas vəsait obyektlərinin saxlanılması, təmiri və
amortizasiyası xərcləri
6.4Yanacağın dəyəri
6.5. Materialların və dərman preperatlarının dəyəri
6.6. Fərdi məsuliyyət sığortası
6.7.Ümumtəsərrüfat xərcləri
Məqsədli təyinatına görə xərclər əsas və üstəlik xərclərə bölünür. Tibb
təşkilatlarında əsas xərclərə müalicə prosesi ilə əlaqədar aşağıdakı xərclər aid edilir:
material xərcləri, əsas tibbi heyətin əmək haqqı, əmək haqqından tutulmalar, tibb
avadanlıqların saxlanılması və istismarına çəkilən xərclər , kənar təşkilatları istehsalat
xarakterli xidmətləri.
Üstəlik xərclər özündə bilavasitə tibbi xidmət göstərilməsinə aidiyyəti olmayan
aşağıdakı xərcləri birləşdirir:dəftərxana və təsərrüfat xərcləri , qeyri-tibbi təyinatlı əsas
vəsaitlərin amortizasiyası, inzibati-idarə heyətinin əmək haqqı, ezamiyyə xərcləri və s.
Xərclər xidmətlərin maya dəyərinə aid edilməsi üsuluna görə müstəqim və dolayı
xərclərə bölünür.
Qüvvədə olan qaydalara görə tibb təşkilatlarında müstəqim xərclərə bilavasitə
tibbi xidmətlə əlaqədar xərclər aiddir. Həmin xərclər, tibbi xidmət göstərilməsi
prosesində həyata keçirilir:
1. əsas heyətin əmək haqqı;
2. əsas heyətin əmək haqqından ayırmalar;
3. tibbi xidmət göstərilməsi prosesində istehlak olunan material xərcləri
(dərmanlar,sarğı vasitələri, ərzaq məhsulları, birdəfəlik tibbi ləvazimat və b.)
4. əsas bölmələr üzrə yumşaq inventarların köhnəlməsi;
31
5. bilavasitə müalicə - diaqnostika prosesində istifadə olunan tibbi və digər
avadanlıqların köhnəlməsi.
Dolayı xərclər müəssisələrin fəaliyyətinin təminatı üçün vacibdir və onlar tibbi
xidmətin göstərilməsi prosesində birbaşa istehlak olunmurlar:
1. ümumtəşkilat heyətinin əmək haqqı;
2. ümumtəşkilat heyətinin əmək haqqından ayırmalar;
3. təsərrüfat xərcləri (cari təsərrüfat məqsədləri üçün material və əşya xərcləri ,
cari təmir xərclərin də daxil etməklə xidmətlərin dəyəri, dəftərxana ləvazimatı və s.);
4. ezamiyyə və xidməti yerdəyişmə xərcləri;
5. köməkçi bömələrdə olan yumşaq inventarların köhnəlməsi;
6. tibb xidmət göstərilməsi ilə birbaşa bağlı olmayan binaların, tikililərin və
digər əsas vəsait obyektlərinin amortizasiyası;
7. sair xərclər.
Sadalanan dolayı xərclər xüsusi hesablama əmsallarının köməyilə tibbi
xidmətin maya dəyərinə daxil edilir.
Əsas xərclər hər şeydən əvvəl müstəqimdir, üstəlik xərclər isə dolayıdır. Bütün
hallarda qarışdırmaq düzgün olmazdı. Belə ki, onların hər birisinin təsnifatının
ə
sasında prinsipcə müxtəlif əlamətlər durur. Əsas xərclər özündə həm müstəqim, həm
də dolayı xərcləri birləşdirə bilər. Məsələn , sterilizəyə çəkilən xərclər əsas xərclər
sayılsa da, onlar, dolayı şəkildə bütün tibbi heyətin xərclərinə də daxil edilir. Belə
xərclər, eyni zamanda dolayı xərclər hesab olunur. stehsal xərclərini əgər biz,
resursların istehlakı kimi nəzərdən keçirsək, onlara hər şeydən əvvəl baş verdikləri
yerlərdə rasional nəzarət etmək məqsədə uyğundur. Mühasibat uçotunda xərclərin baş
verdiyi yerlər dedikdə,müvafiq rəhbərin başçılıq etdiyi təşkilati-struktur bölməsi başa
düşülür. Hazırda tibb müəssisələrinin idarə olunmasının effektivliyinin
yüksəldilməsinə iqtisadi informasiya sisteminin tətbiqi və gələcəkdə təkmilləşdirilməsi
yolu ilə nail olmaq mümkündür. Qəbul edilən idarəetmə qərarlarının keyfiyyətinə
tələbatın daima artması və onların qəbul olunması müddəti maliyyə və idarəetmə
uçotunun avtomatlaşdırılmış sisteminin tətbiqini zəruri edir. Hazırda bazarda tibb
təşkilatlarında hesablama texnikasından istifadə etməklə maliyyə və idarəetmə
32
uçotunun təşkilinə imkan verən çoxsaylı proqram məhsulları təklif olunur. Bu
proqramların köməyilə əmək haqqının hesablanmasını, təşkilatın əməkdaşlarının
yerdəyişməsinin uçotunu, əməkdaşların kadr hesablama məlumatlarındakı
dəyişikliklərin qeydiyyatı, əməkdaşların əmək haqqı fondunun təhlili, tarifikasiya
cədvəllərinin formalaşması poliklinikanın, xəstəxanaların, hərbi hospitalların, tibb
mərkəzlərinin və digər səhiyyə təşkilatlarının xüsusiyyətini nəzərə alan hesabatların
ə
ldə olunması və s. məsələlərin uçotunun avtomatlaşdırılması mümkündür. Müasir
proqramlar həmçinin idarəetmə uçotunun aşağıdakı vəzifələrinin həllinə də müsbət
təsir göstərmək imkanına malikdir: tibbi yardımın həcminin planlaşdırılması; maliyyə
planlaşması; sonrakı idarəetmə qərarlarını qəbul etmək üçün tibbi heyətin fəaliyyətinin
səmərəliliyinin daha da qiymətləndirilməsi ilə bağlı tibbi kömək göstərilməsi
planlarının yerinə yetirilməsinə nəzarət; dərman təminatına çəkilən xərclərin
optimallaşdırılması üçün dərman vasıtələrinə və sərf olunan material resurslarına əsaslı
tələbatın formalaşması; tibb təşkilatının fəaliyyət göstəricilərinin təhlili. Eyni zamanda
yeni avtomatlaşdırılmış proqramların aşağıdakı funksional imkanları mövcuddur:
xəstəxana daxili apteklərin fəaliyyətinin avtomatlaşdırılması; maliyyə planlaşması –
büdcələr, pul vəsaitlərinin axınları, kredit və kassa planları, maliyyə nəticələri; maliyyə
təhlili - maliyyə göstəricilərinin hesablanması, digər dövrlərlə müqayisəli şəkildə
dinamika; mühasibat və vergi uçotu – təşkilatın maliyyə fəaliyyətinin uçotu,
reqlamentləşdirilən hesabat; təsdiq edilən və orijinal metodikalar üzrə tibbi köməyin
həcminin uçotu vahidinin maya dəyərinin hesablanması; heyətin idarə olunması –
iddiaçılarla iş, əməkdaşlar haqqında məlumatların idarə edilməsi, tibbi xüsusiyyətləri
nəzərə almaqla ixtisas sistemləri, vəzifə təlimatları, əmək ödənişi sistemləri, əmək
haqqının hesablanması
.
Dostları ilə paylaş: |