72
NƏ
T CƏ
VƏ
TƏ
KL FLƏ
R
1.
Tibbi sferada cari normativ xərclər qüvvədə olan texnoloji şərtlərdən ,
qiymət və tariflərdən aslı olaraq hesablanır və daima müvafiq dəyişikliklər haqda
informasiyalar üzrə düzəlişlərə məruz qalır. Onları əldə etmək üçün baza normativ
xərclərində düzəlişlər aparılmaldır. Bu normativ xərclərin idarəetmə uçotunun
təşkilinin ən yaxşı formasıdır və mümkün faktiki xərclərin daxil edilməsi hesabına
modifikasiya oluna bilər;
2.
Tibbi sferada maya dəyərinin və dövrün xərclərinə bölünməsi mənfəət
mərkəzləri üzrə planlaşdırma və nəticələrə qiymət verilməsi zamanı idarəetmə
uçotunun səmərəli metodu sayılır. Tibbi xidmətin maya dəyərinin tərkibi və yaxud
tibbi avadanlıqların alış dəyərini təşkil edən xərclər uçotda və ölanlamada idarəetmə və
kommersiya xərclərinə ayrılır. Məlumdur ki, dövr ərzində xərclərin bölüşdürülməsi
üzrə hər hansı bir hesablama metodları etibarlı nəticə verə bilmir.
3.
Tədqiqat göstərir ki, son dövrlərdə uçot sahəsində aparılmış əsaslı
dəyişikliklər demək olar ki, tibbi xidmət məsrəflərinin uçot sahəsinə əsaslə surətdə
toxunmamışdır. Tibb sahəsində məsrəflərinin uçotunun və bölüşdürüləsinin hazırda
tətbiq olunan qaydaları keçmiş sovet sistemində tətbiq edilən qayda və metodlardan az
fərqlənir. Bütün bunların nəticəsində maya dəyərinin hesblanmasında təhriflərə və
uyğunsuzluqra yol verilir, xidmətin göstərilməsindən alınana nəticələr vaxtında və
opertaiv qaydada müəyyənləşdirilə bilmir;
4.
Tibbi xidmətdə uçotun təkmilləşdirilməsinin əsas istiqamətlərindən biri də
idarəetmə uçotunun təşkil edilməsidir. Bu nöqtəyi nəzərdən qərb ölkələrində tətbiq
edilən "direkt - kostinq" sisteminin respublikamızda uçot praktikasında istifadə
edilməsi mümkündür. "Direkt - kostinq" sistemi xərclərinin uçotun dəyişən və dimi
xərcləri əlamətləri üzrə aparılması prinsipinə əsaslanır. Uçotun bu qaydada aparılması
zamanı xidmətin maya dəyərinə yalnız dəyişən xərclər , yəni ki müstəqim və dəyişən
qeyri müstğqim xərclər daxil edilir. Göstərilən sistemin tətbiqi normallaşdırılmanı,
planlaşdırmanı, uçot və nəzarəti sadələşdirməyə, xərc maddələrinin sayını kəskin
73
şə
kildə azaltmağa imkan verir, maya dəyərini daha dəqiq və aydın görməyə şərait
yaradır, ayrı - ayrı xərclər üzrərində nəzarəti yüngülləşdirir.
5.
Fikrimizcə bəzi xərclərin, məsələn kadrlrın hazırlanması və yenidən
hazırlanması, onların ixitsasının artırılması ilə əlaqədar xərclər; informasiya məsləhət
xarakterli xidmətlər üzrə ödənişlərin və s. xidmətin maya dəyərinə daxil edilməsi real
deyil. Belə xərclərin birbaşa müəssisənin sərəncamında qalan mənfəət hesabına aid
edilməsi daha məqsədəuyğundur.
6.
Tibb sahəsinin bazar münasibətləri şəraitində təşəkkül tapması və bu
ə
sasda tibbi xidmətlərin maya dəyərinin kommersiya sirri olması uçotun daha
mütərəqqi formalarını tətbiq edir.
7.
Tibbi xidmət müəssələrində üstəlik xərclər müxtəlif tibbi əməliyyatlar
arasında tibb işçilərinin əmək haqqlarına mütənasib qaydada bölüşdürülür. Bu üsulun
müsbət cəhətləri ilə yanaşı müəyyən çatışmazlıqları da mövcud ədəbiyyatlarda ətraflı
şə
rh olunub. Bu məqsədlə xərclərin bölüşdürülməsinin milli standartların tələbləri
ə
sasında aparılması məqsədəuyğundur.
8.
Hazırda qüvvədə olan hesabat formasında xərclərin hərtərəfli obyektiv
qaydada araşdırılması üçün zəruri sayılan göstəricilər son dərəcə azdır. Bu çatışmazlığı
aradan qaldırmaq üçün həmin hesabat formalarda tibbi xidmətin xüsusi nəzərə alan
göstəricilərin əlavə edilməsi daha səmərəlidir.
9.
Hazırda qüvvədə yeni hesablar planınında xidmətlərin stışının maya
dəyərini müəyyənləşdirmək üçün yalnız 701 nömrəli "Satışın maya dəyəri" adlı
sintetik hesab nəzərdə tutulmuşdur. Bu hesab kifayət qədər ümumi xarakter daşıdığı
üçün konkret xidmət növlərinin maya dəyərini dəqiqləşdirmək çətindir. Bu sahədə
mövcud sənəd blankları da kifayət qədər konkret deyildir. Deyilənləri nəzərə alaraq,
həm mövcud hesablar planında , həm də tibbi xidmətlərin uçotunu əks etdirən ilk
sənədlərdə müvafiq dəyişikliklər aparılması məqsədəuyğundur.
Dostları ilə paylaş: