AZƏrbaycan respubl kasi təhs L naz rl y azərbaycan döVLƏt qt sad un vers tet

Cari  siyasət  –  qısamüddətli  maliyyə  siyasəti  kimi  çıxış  edir.  Bu  siyasət  il 

daxilində rübləri əhatə edir. 

Uzunmüddətli maliyyə siyasətinə cari və operativ siyasət daxildir. 

Aparılma obyektlərinə görə, müəssisənin maliyyə fəaliyyətinin idarəolunması 

siyasəti özü də iki yerə ayrılır: 

- aktivlərin idarə olunması siyasəti; 

- passivlərin idarəolunması siyasəti

. 

Aktivlərin  tərkibinə  əsas  və  dövriyyə  kapitalı,  passivlərə  isə  xüsusi  və  cəlb 

olunmuş maliyyələşmə mənbələri aiddir. 

Təkrar  istehsal  prosesinin  mərhələlərinə  görə,  müəssisənin  maliyyə 

fəaliyyətinin idarəolunması siyasətinə aşağıdakılar daxildir: 

- istehsal sahəsində siyasət; 

- bölgü sahəsində siyasət; 

- mübadilə sahəsində siyasət; 

- istehsal sahəsində siyasət. 

Sahə  əlaməti  və  müəssisələrin  fəaliyyət  növlərinə  görə  isə  maliyyə 

fəaliyyətinin  idarəolunması  siyasəti  sonrakılara  ayrılır;  sənayenin,  ticarətin,  kənd 

təsərrüfatının,  investisiyanın,  nəqliyyatın,  istehsalak  bazarının,  məişət xidmətinin, 

mənzil-kommunal təsərrüfatının, ictimai iaşənin, tikintinin və s. siyasəti. 

Beləliklə, müəssisənin maliyyə siyasəti, onun münasibətidir və bu münasibət 

ancaq  maliyyə  ilə  əlaqədar  yaranmır.  Müəssisənin  maliyyə  siyasəti  onun  pul 

siyasətidir.  Bu  siyasət  müəssisənin  maliyyə  göstəricilərinin  sabitləşdirilməsinə  və 

yaxşılaşdırılmasına yönəldilir. 

Maliyyənin təşkilinə görə, maliyyə siyasəti aktivdir. 

 

23

Müəssisənin  maliyyə  siyasətinin  mərkəzi  həlqəsi  kimi  təşkilat  və  pul 

vəsaitinin qazanılması prosesinin aparılması çıxış edir. 

Müssisə təsərrüfat subyekti kimi xüsusi maliyyə resurslarına malik olduğuna 

görə, özünün maliyyə siyasətini sərbəst müəyyən etmək hüququna malikdir. 

Müəssisə maliyyə siyasəti 

– müəssisənin maliyyə resurslarının idarəolunması 

metodlarının  məcmuudur.

  Maliyyə  siyasətinə  daxil  olan  tədbirlər  müəssisənin 

maliyyə resurslarının formalaşması və səmərəli istifadə olunmasına yönəldilir. 

Müəssisə  maliyyə  münasibətlərində  daha  sabit  olmalıdır  ki,  həmin 

münasibətlər bazar qanunları şəraitində səmərəli fəaliyyət göstərə bilsin.  

Müəssisənin maliyyə siyasətinin məzmunu çoxtərəflidir və aşağıdakı həlqələri 

ə

hatə edir: 

-  maliyyənin  inkişafının  elmi  cəhətdən  əsaslandırılmış  konsepsiyanın 

işlənilməsi. Maliyyənin inkişafına görə, konsepsiya iqtisadi qanunların tələblərinin 

öyrənilməsi,  təsərrüfatın  inkişafının  vəziyyətinin  hərtərəfli  təhlili  və  müəssisənin 

inkişaf perspektivləri əsasında formalaşır; 

-  perspektiv  və  cari  dövr  üçün  müəssisə  maliyyəsinin  istifadəsinin  əsas 

istiqmətləri müəyyən edilir; 

- qoyulmuş məqsədlərə çatmaq üçün praktiki fəaliyyətin həyata keçirilməsi. 

Müəssisənin  maliyyə  siyasətinin  işlənilməsindən  əsas  məqsəd  strateji  və 

taktiki məqsədlərə çatmağı təmin edən effektli sistemin təşkil olunmasıdır. 

Müəssisədə  maliyyə  siyasəti  hazırlanan  zaman  strateji  vəzifələrə  sonrakılar 

daxildir;  kapitalın  strukturunun  optimal  müəyyən  edilməsi;  müəssisənin  maliyyə 

sabitliyinin təmin olunması; mənfəətin həcminin artırılması; müəssisənin maliyyə 

fəaliyyətinin  şəffaflığına  nail  olmaq;  müəssisənin  investisiya  fəaliyyətinin  təmin 

olunması;  müəssisənin  maliyyə  fəaliyyətində  bazar  mexanizmlərindən  istifadə 

olunması;  kommersiya  kreditlərindən  istifadə  edilməsi;  qiymətli  kağızların 

buraxılması və s. 

Hər bir müəssisə üçün taktiki maliyyə vəzifələri fərdidir. Bu vəzifələr strateji 

vəzifələrdən, vergi siyasətindən, istehsalın inkişafı üçün müəssisənin mənfəətindən 

istifadə imkanlarından asılıdır. 

 

24

Müəssisələr  maliyyə  siyasətini  işləyən  zaman  metodik  göstərişlərdən  də 

istifadə edirlər. 

Müəssisənin maliyyə siyasətinin işlənilməsinin əsas istiqamətlərinə daxildir: 

1.

  Müəssisənin maliyyə-iqtisadi vəzyyətin təhlili; 

2.

  uçot siyasətinin işlənilməsi; 

3.

  kredit siyasətinin hazırlanması; 

4.

  xərclər siyasətinin işlənilməsi; 

5.

  borclar siyasətinin hazırlanması; 

6.

  dividend siyasətinin işlənilməsi; 

7.

  maliyyənin idarəolunması siyasətinin hazırlanması. 

Müəssisənin  sosial-iqtisadi  və  maliyyə  siyasəti  mütləq  dövlətin  iqtisadi,  o 

cümlədən, maliyyə siyasəti ilə əlaqələndirilməlidir. 

Azərbaycan  Respublikasının  perspektiv  üçün  sosial-iqtisadi  siyasətinin 

məqsədi  sonrakılardan  ibarətdir;  əhalinin  ardıcıl  olaraq  həyat  səviyyəsinin 

yüksəldilməsi;  sosial  qeyri-bərabərliyin  aşağı  salınması;  Azərbaycanın 

müstəqilliyinin  və  mədəni  qiymətlilərinin  qorunması;  dünyada  Azərbaycanın 

iqtisadi  və  siyasi  rolunun  yüksəldilməsi,  prespektivdə  iqtisadi  siyasət,  dünya 

bazarında  məhsul  və  xidmətlərin  tələbi  böyük  olan  sahələrin  inkişafına 

yönəldiləcək.  Belə  yanaşma  zamanı  ixrac  sahələrini  (ənənəvi)  və  «yeni»  ixrac 

(xidmət) sahələrini ayırmaq olar. 

xracatçı müəssisələri mənfəət və amortizasiyanı müəssisənin texniki cəhətdən 

silahlandırılmasını stimullaşdırmaq üçün mütləq elə tədbirlər görməlidirlər ki, yerli 

maşınqayırma bu tədbirlərdə iştirak etsin. 

Ölkədə  yenidənbölüşdürmənin  vahid  kanalı  fəaliyyət  göstərir;  büdcə  və 

büdcədənkənar maliyyələşmə məqsədli proqramlarda iştirak edir. 

Dövlətin  iqtisadi  siyasəti  yeni  texnika  və  texnologiyanın  hazırlanması 

səviyyəsinin yüksəldilməsini və genişləndirilməsini nəzərdə tutur. Belə proqramm 

ölkədə  sənayenin,  kənd  təsərrüfatının,  mənzil-kommunal  təsərrüfatının  və  s. 

sahələrin  inkişafı  üçün  nəzərdə  tutulur  və  iqtisadiyyatın  real  sektorunun  daha  da 

təkmilləşdirilməsi və inkişafına yönəldilir. 

 

25

Bazar  münasibətləri  və  müəssisələrin  tam  sərbəstliyi  şəraitində  maliyyənin 

təşkili  hər  şeydən  əvvəl  müəssisənin  maliyyə  siyasətinin  işlənib  hazırlanmasını 

nəzərdə  tutur.  Müəssisə  təsərrüfat  subyekti  olmaqla  xüsusi  vəsaitləri  üçün 

idarəetmə  siyasətini  seçmək  hüququna  malikdir.  Müəssisənin  maliyyə  siyasəti  – 

müəssisənin  maliyyə  resurslarının  formalaşması  və  səmərəli  istifadə  edilməsinə 

yönəldilmiş 

metodların 

məcmuusudur. 

Maliyyə 

siyasətinin 

işlənib 

hazırlanmasından məqsəd müəssisənin maliyyəsinin idarə edilməsinin elə səmərəli 

sisteminin  qurulmasıdır  ki,  qarşıda  duran  strateji  və  taktiki  vəzifələrin  yerinə 

yetirilməsinə  bilavasitə  əlverişli  şərait  yaratmaq  mümkün  olsun.  Müəssisənin 

maliyyə  siyasətinin  işlənib  hazırlanmasında  bir  sıra  funksional  struktur  bölmələr 

(plan-iqtisadi, maliyyə, mühasibatlıq və başqaları) iştirak edirlər. 

Müəssisənin 

maliyyəsinin 

idarə 

olunmasının 

maliyyə 

siyasətinin 

hazırlanmasının əsas istiqamətlərinə aiddir: 

1.

  maliyyə – iqtisadi vəziyyətin təhlili; 

2.

  uçot və vergi siyasətinin hazırlanması; 

3.

  müəssisənin borclanma siyasətinin hazırlanması; 

4.

  dövriyyə vəsaitinin, kreditorv və debitor borclarının idarə edilməsi; 

5.

  istehsal xərclərin  (məsrəflərin)  idarə edilməsi  və amortizasiya  siyasətinin 

seçilməsi; 

6.

  mənfəətin bölgüsü və istifadəsi (yaxud dividend) siyasətinin seçilməsi; 

7.

  maliyyənin idarə edilməsi. 

Müəssisənin  maliyyə  siyasəti  onun  sosial-iqtisadi  siyasətinin  bir  hissəsini 

təşkil  edir.  Müəssisənin  maliyyə  siyasətinin  hazırlanmasından  əsas  məqsəd 

maliyyənin idarəolunmasının səmərəli sistemini qurmaqdır.  darəetmənin səmərəli 

sistemi  müəssisənin  fəaliyyətində  strateji  və  taktiki  məqsədlərin  əldə  edilməsinə 

yönəldilir. 

Müəssisənin maliyyə siyasəti ölkənin iqtisadiyyatının ümumi vəziffətindən və 

dövlətin  maliyyəsinin  inkişaf  tendensiyalarından  asılıdır.  Müəssisələrin  maliyyə 

siyasətində onun dünya maliyyə bazarlarından asılılığı da nəzərə alınır. 

 

26

§1.3. Müəssisənin maliyyə fəaliyyətinin idarəolunması siyasətinin strateji 

vəzifələri 

Müəssisənin  maliyyə  fəaliyyətinin  idarə  olunmasını  təmin  edən  maliyyə 

siyasətinin işlənilməsinin strateji vəzifələrinə aşağıdakılar daxildir

: 

1.

  Müəssisənin mənfəətinin maksimumlaşdırılması; 

2.

  Müəssisənin kapitalının strukturunun optimallaşdırılması; 

3.

  Müəssisənin kapitalının quruluşunun maliyyə sabitliyinin təmin olunması; 

4.

  nvestorlar,  kreditor  və  sair  üçün  müəssisənin  maliyyə  –  iqtisadi 

vəziyyətinin şəffaflığına nail olmaq; 

5.

  Müəssisənin investisiya fəaliyyətinin təmin olunması; 

6.

  Müəssisənin idarə olunmasının səmərəli mexanizminin yaradılmsı; 

7.

  Maliyyə  resurslarının  cəlb  olünmasının  bazar  mexanizminin  müəssisə 

tərəfindən istifadə edilməsi. 

Yuxarıda  qeyd  olunan  vəzifələr  çərçivəsində  müəssisənin  maliyyə 

fəaliyyətinin idarəolunması sahəsində aşağıdakı taktiki fəaliyyəti həyata keçirmək 

zəruridir: 

- müəssisənin aktivlərinin bazar qiymətləndirilməsinin təmin olunması; 

-  büdcə  və  büdcədənkənar  fondlara  olan  ödəmələr  üzrə  borcların ödənilməsi 

vaxtının uzadılması; 

- müəssisənin bazarda olan vəziyyətinin təhlilinin aparılması; 

- müəssisənin inkişaf strategiyasının işlənilməsi; 

-  hesablaşmaların  qeyri-pul  formalarının  azaldılması  üçün  tədbirlərin 

işlənilməsi; 

- müəssisənin əmlakının siyahıya alınmasının aparılması; 

-  müəssisənin  əmlak  kompleksinin  istifadə  vaxtının  uzaldılması  üçün 

müəyyən tədbirlərin işlənilməsi. 

Müasir  dövrdə  müəssisənin  maliyyə  fəaliyyətinin  idarəolunması  siyasətinin 

işlənilməsinin əsas istiqmətləri aşağıdakılardan ibarətdir: 

1.

  Müəssisənin maliyyə-iqtisadi vəziyyətinin təhlili; 

2.

  Uçot və vergi siyasətinin işlənilməsi; 

 

27

3.

  Müəssisənin kredit siyasətinin hazırlanması; 

4.

  Müəssisədə  dövriyyə  vəsaitinin,  kreditor  və  debitor  borclarının 

idarəolunması; 

5.

  Xərclərin idarəolunması; 

6.

  Amortizasiya siyasətinin seçilməsi və hazırlanması; 

7.

  Müəssisənin dividend siyasətinin seçilməsi; 

8.

  Müəssisənin investisiya siyasətinin hazırlanması; 

9.

  Maliyyənin idarəolunması siyasəti. 

Müəssisənin  maliyyə  siyasətinin  işlənilməsinin  istiqamətlərindən  ən  vacibini 

təsərrüfat subyektinin maliyyə-iqtisadi vəziyyətinin qiymətləndirilməsi təşkil edir. 

Ancaq müəssisənin maliyyə vəziyyətinin qiymətləndirilməsinin nəticələrinə əsasən 

maliyyə siyasəti işlənilib hazırlanır. Qiymətləndirmə prosesində əsas fikir alınmış 

nəticələrin  tədqiqinə  və  idarəetmə  qərarlarının  hazırlanmasına  verilir.  Maliyyə-

iqtisadi  təhlil  üçün  mühasibat  hesabatlarından  istifadə  edilir.  Mühasibat 

hesabtlarında  əmlakın  tərkibi,  müəssisənin  maliyyə  vəziyyəti,  xüsusi  vəsaitin 

formalaşma  mənbələri, borc  vəsaitinin həcmi,  məhsul satışından gəlirin həcminin 

qiyməti  və  s.  göstərilir.  Hesabatda  olan  faktiki  göstəricilər  müəssisə  tərəfindən 

planlaşdırılan göstəricilər ilə müqayisə edilir. 

Müəssisənin  maliyyə  siyasətinin  işlənilməsi  üçün  aşağıdakı  göstəricilərin 

hesablanması məqsədəuyğundur: 

1. Likvidlik göstəriciləri: 

- ödəmənin ümumi əmsalı; 

- təcili likvidlik əmsalı; 

- vəsaitin səfərbərliyə alınması zamanı likvidlik əmsalı. 

2. Maliyyə sabitliyi göstəriciləri: 

- borc və cəlb olunmuş vəsaitin nisbəti; 

- xüsusi vəsaitlərlə təmin olunma əmsalı; 

- xüsusi dövriyyə vəsaitinin manefr olunması əmsalı. 

3. Resursların intensiv istifadə olunma göstəriciləri: 

- xalis mənfəətə görə, təmiz aktivlərin rentabelliyi; 

 

28

- satılan məhsulun rentabelliyi. 

4.  şgüzar aktivliyin göstəriciləri: 

- dövriyyə kapitalının dövriyyəsinin əmsalı; 

- xüsusi kapitlın dövriyyəsinin əmsalı. 

Maliyyə  siyasətinin  işlənilməsinin  ikinci  istiqamətini  uçot  siyasətinin 

hazırlanması təşkil edir. 

Uçot  siyasətinin  işlənilməsi  müəssisədə  mühasibat  uçotunun  aparılmasının 

metod  və  üsulları  sistemi  hesab  olunur.  Bütün  müəssisələr  üçün  uçot  siyasəti 

«Mühasibat  uçotu  üzrə  «Təşkilatın  uçot  siyasəti»  Əsasnaməsinə  uyğun 

aparılmalıdır. 

Müəssisənin maliyyə 

– iqtisadi vəziyyətinin təhlilinin nəticələrinə əsaslanaraq 

uçot  siyasətinin  bu  və  ya  digər  variantlarının  əsasnaməsi  hazırlanılır.  Bu 

istiqamətdə qəbul edilən qərarlardan aşağıdakılar asılıdır: 

- büdcəyə ödənilən vergilərin miqdarı və məbləği; 

- büdcədənkənar fondlara ödənilən vergilərin, ayırmaların məbləği; 

- balansın quruluşu. 

Müəssisənin  kredit  siyasətinin  işlənilməsi. 

Müəssisədə  kredit  siyasətinin 

işlənilməsi  üçün  balansın  passivinin  quruluşu  təhlil  edilir  və  nəticədə  xüsusi  və 

cəlb  olunmuş  vəsaitin  xüsusi  çəkisi  hesablanılır  və  xüsusi  dövriyyə  vəsaitinin 

çatışmamazlığı müəyyən edilir. Hesablamalara, əsasən borc vəsaitinə olan tələbatın 

həcmi müəyyənləşdirilir. 

Müəssisənin kredit siyasətində kredit təşkilatı, faiz stavkasının həcmi, kreditin 

silinmə müddətləri nəzərə alınır. 

Xərclərin idarə olunması və amortizasiya siyasətinin seçilməsi. 

Müəssisənin  maliyyə  siyasətinin  xərclərin  idarəolunması  bölmə

sində  xərclər 

və  rentabellik  səviyyəsinin  maliyyə  təhlili  haqqında  məlumatdan  istifadə  edilir. 

Təhlilin  nəticələrinə  əsasən  xərclərin  optimallaşdırılması  və  müəssisənin  zərərsiz 

işinin əldə edilməsinə dair tədbirlər hazırlanılır. 

Müəssisənin  maliyyə  siyasətində  amortizasiya  siyasətinin  seçilməsi  böyük 

ə

həmiyyət  kəsb  edir.

  Zəruri  hallarda  qanunauyğun  olaraq  müəssisədə  sürətli 

 

29

amortizasiya  siyasətindən  istifadə  olunur.  Bu  zaman  o  xərcləri  artırmaqla  sürətli 

amortizasiya  fondunu  təşkil  edir.  Müəssisə  eyni  zamanda  əsas  fondların  yenidən 

qiymətləndirilməsini  həyata  keçirə  bilər.  Amortizasiya  ayırmalarının  hesablanma 

üsulu müəyyən olunur. 

Müəssisənin dividend siyasəti səhmdar cəmiyyətlərində hesablanılır. Maliyyə 

siyasəti  hazırlanılan  zaman  dividendin  üstünlüklərini  və  nöqsanlarını 

qiymətləndirmək  zəruridir.  Son  nəticədə  dividendlərin  ödənilməsinin  optimal 

variantı  tapılmalıdır.  Müəssisənin  dividend  siyasəti  işlənilən  zaman  mütləq 

müəssisənin perspektiv inikşafı üçün xərclər də nəzərə alınmalıdır. 

Müəssisənin  maliyyəsinin  idarə  olunması  siyasəti,  müəssisənin  maliyyəsinin 

idarəolunmasının  müasir  sistemi  planlaşma,  normalaşdırma  və  tənzimləməyə 

ə

saslanır.

  Belə  ki,  müəssisənin  istehsal  fəaliyyətinin  sabitliyinin  təmin 

olunmasının  ən  vacib  elementini  maliyyə  planlaşdırılması  sistemi  təşkil  edir. 

Maliyyə planlaşdırılması aşağıdakılardan ibarətdir: 

- müəssisənin struktur bölmələrinin fəaliyyətinin büdcə planlaşdırılması; 

- müəssisənin fəaliyyətinin sərbəst büdcə planlaşdırılması. 

Müəssisənin  struktur  bölmələrinin  fəaliyyətinin  büdcə  planlaşdırılmasının 

zəruriliyi: 

- maliyyə resurslarının qənaəti məqsədi ilə; 

- qeyri-istehsal xərclərinin ixtisarı ilə; 

- plan göstəricilərinin dəqiqləyinin və düzgünlüyünün artırılması ilə; 

Müəssisələrdə aşağıdakı ara büdcə sisteminin təşkili məqsədəuyğundur

: 

- əməyin ödənilməsinin büdcə fondu; 

- material xərclərinin büdcəsi; 

- enerjinin istehlakı büdcəsi; 

- amortizasiya büdcəsi; 

- sair xərclər büdcəsi; 

- krditlərin və istiqrazların silinməsi büdcəsi; 

- vergi büdcəsi. 

 

30

II FƏS L 

MÜƏSS SƏN N MAL YYƏ FƏAL YYƏT N N  DARƏOLUNMASI 

S STEM N N SƏMƏRƏL  TƏŞK L  – MAL YYƏ S YASƏT N N ƏSAS 

MƏQSƏD D R 

§2.1. Müəssisənin maliyyə fəaliyyətinin və maliyyə vəziyyətinin məzmunu 

 

Müəssisənin  maliyyə  fəaliyyəti  onun  iqtisadi  fəaliyyətinin  tərkib  hissəsini 

təşkil edir. 

Müəssisənin  maliyyə  fəaliyyəti  cari  və  investisiya  tələbatlarının  ödənilməsi, 

maliyyə  resurslarının  müəyyən  olunması,  formalaşması  və  bölüşdürməsində 

nisbətlərin  gözlənilməsi,  xərclərin  maliyyələşdirilməsi,  nəzarətin  aparılması  və  s. 

ə

laqədardır. 

Beləliklə,  müəssisə,  firma  və  şirkətlərin  maliyyə  fəaliyyəti  onların  iqtisadi 

fəaliyyətinin bir hissəsi olmaqla aşağıdakılarla əlaqədardır: 

- dəyərin pul formasının hərəkətinin təmin olunması ilə; 

- cari və investisiya tələbatlarının ödənilməsi ilə (sadə və geniş təkrar istehsal 

xərcləri); 

- pul vəsaiti və maliyyə resurslarının formalaşmasında, bölüşdürülməsində və 

xərclərin  maliyyələşdirilməsində  nisbətliklərin  müəyyən  edilməsi  və  saxlanılması 

ilə; 

-  biznesin  operativ,  cariv  ə  strateji  inkişafı  ilə  əlaqədar  pul,  qiymət  və  s. 

üzərində maliyyə nəzarətinin həyata keçirilməsi ilə. 

Müəssisənin  maliyyə  fəaliyyəti  hər  şeydən  əvvəl  onün  əsası  olan  müəssisə, 

firma  və  şirkətlərin  maliyyəsinin  fəaliyyəti  ilə  əlaqədardır.  Lakin  müəssisədə 

maliyyənin  təşkilinin  səmərəliliyi  onun  maliyyə  vəziyyəti  ilə  ölçülür.  Belə  ki, 

təsərrüfat  subyektinin  maliyyə  vəziyyəti  onun  bütün  pul  dövriyyəsinin  təşkilinin 

səmərəliliyindən bir başa asılıdır. 

Müəssisənin maliyyəsinin səmərəli təşkili kimi, onun maliyyə vəziyyəti çıxış 

edir.  Müəssisənin  maliyyə  vəziyyəti  bütün  pul  dövriyyəsinin  səmərəliliyindən 

asılıdır.  Ona  görə  də,  maliyyədən  fərqli  olaraq,    müəssisənin  maliyyə  fəaliyyəti 

 

31

daha  geniş  sferanı  əhatə  edir.  Bu  isə  onu  göstərir  ki,  maliyyə  fəaliyyəti  ancaq 

müəssisənin maliyyəsi deyil. 

Müəssisənin maliyyə fəaliyyəti yönəldilir: 

- pul hesablaşmalarının təmin edilməsi üzərində nəzarətin aparılmasına; 

- pul gəlirlərinin alınmasına; 

- pul yığımının və maliyyə resurslarının formalaşması və bölüşdürülməsinə. 

Müəssisənin  çox  tərəfli  maliyyə  fəaliyyəti  plan-proqnoz,  cari  və  operativ 

maliyyə sənədləri əsasında həyata keçirilir. Müəssisədə planlaşma, tənzimləmə və 

nəzarət obyekti kimi pul və maliyyə münasibətləri çıxış edir. 

Müəssisənin  maliyyə  fəaliyyətinin  əsas  obyektini  müəssisə  maliyyəsinin 

məzmununu  təşkil  edən  çoxtərəfli  pul-maliyyə  münasibətləri  təşkil  edir.  Belə 

münasibətlərin  tərkibində  geniş  təkrar  istehsal  prosesində  meydana  çıxan  pul 

münasibətləri vacib rol oynayır. 

Hər bir təsərrüfat subyektinin səmərəli fəaliyyəti onun sabit maliyyə vəziyyəti 

şə

raitində mümkündür. Müəssisənin maliyyə sabitliyi isə onun maliyyə imkanları 

ilə  xarakterizə  olunur.  Müəssisənin  maliyyə  imkanları  bütün  pul  öhdəliklərinin 

vaxtında  aparılmasını  təmin  edir.  Əgər  müəssisə  öz  öhdəliklərini  vaxtlı-vaxtında 

ödəyə bilməzsə, bu o deməkdir ki, o normal fəaliyyət göstərmək iqtidarında deyil. 

Müəssisənin maliyyə vəziyyəti onun fəaliyyətinin nəticəsi ilə əlaqədardır. 

Müəssisənin 

maliyyə 

nəticəsi  ilə 

müəssisənin 

maliyyə 

fəaliyyəti 

qiymətləndirilir. 

Maliyyə nəticəsi –

 müəssisə, firma, şirkət və s. təsərrüfat subyektlərinin əlavə 

dəyərinin  obyektiv  və  çevrilmiş  mövcudluğunu  ifadə  edən  formasıdır.  Bu  forma 

pul  daxil  olmaları  ilə  pul  xərclərinin  müqayisəsinə  əsaslanır.  Müəssisədə  hər  bir 

pul daxil olmaları və xərcləri arasındakı fərq maliyyə nəticəsini ifadə edir. 

Pul  formasında  ifadə  olunan  və  realizə  edilən  dəyərin  bir  hissəsini  maliyyə 

nəticəsi təşkil edir. Beləliklə, maliyyə nəticəsi yeni yaradılan dəyərin bir hissəsidir 

və onun qanunauyğun olaraq pul formasında ifadəsi mövcuddur. 

Maliyyə  nəticəsi 

–  müəssisənin  maliyyə-təsərrüfat,  istehsal  və  s.  fəaliyyəti 

nəticəsində formalaşır. Beləliklə, maliyyə nəticəsi 

– realizə olunan dəyərdir. 

 

32