Azərbaycan Respublikası Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi Azərbaycan Dövlət Aqrar Universiteti adau-nun 80 illik yubileyinə həsr edilir adau-nun elmi ƏSƏRLƏRİ g əNCƏ 2009, №3

ƏDƏBİYYAT

1. 
   Афанасьев Л.Л., Островский Н.Б., Цукербсерд С.М. Единая транспортная система и автомобильные перевозки. М.: Транспорт, 1984, 333 стр.
   
2. 
   Иофинов С.А., Лышко Г.П. Эксплуатация машинно-тракторного парка. М.: Колос, 1984, 351стр.
   
3. 
   Капланович М.С. Справочник по сельскохозяйственным транспортным работам. М.: Россельхозиздат, 1982, 291стр.
   
4. 
   Кокушкин А.А. Совершенствование организации перевозок зерно автомобильным транспортом в период уборки урожая. Автореф… канд.дис. М.: НИИАТ, 1982, 214стр.
   
5. 
   5.Растениеводство/ Г.С. Посыпанов, В.Е.Долгодворов, Б.Х.Жеруков и др. М.: Колос, 2007, 612стр.
   
6. 
   Сарафанова Е.В, Евсеева А.А, Концев Б.П. Грузовые автомобильные перевозки. М.: ИКЦ Март, 2006, 477стр.
   

УДК 631.354.2
Методология определения параметров ритмичности работы зерноуборочных

комбайнов и транспортных средств
Г.И.Алиев, А.Ф.Гасанов, С.Т.Гусейнов

Азербайджанский Гасударственный Аграрный Университет

РЕЗЮМЕ
Основная цель Государственной программы Азербайджанской Республики по обеспечению населения продовольственными продуктами на 2008-2015 годы направлена на обеспечение продовольственными продуктами, каждого гражданина республики.

В связи с этим, в республике производство зерновых продуктов, в том числе и пшеницы должно быть доведено до 3 миллион тонн в год.

Для достижения этого показателя, необходимо проводить все технологические операции (вспашка, боронование, посев, уборка урожая и т. д.) качественно и в агротехнические сроки .

При уборке урожая для предотвращения потерь зерно очень важно организация ритмичной работы зерноуборочных комбайнов и транспортных средств .

Поэтому данная статья посвящена методология определение этой проблемы.

The methodology of the activity characterization of the transport

means and grain combines
K.I.Aliyev, A.F.Hasanov, S.T.Huseynov
SUMMARY
The main aim of the state proqram of the Azerbaijan Republic supplying of food produc each citiren of the republic.

Thereby, production of grain and wheat produce in Republic must be brought to 3 million tonne in a year.

To achieve this results one should do all manufacturing operations (ploughing, havrowing saving, gathering in harvest and so on) in agrotechical term of high quality.

In time of gathering harvest in the loss prevention rhythmic works of grain combines a transport facifity very necessary.

So this article is devoted to the methodology of this problem definition.

УДК 631.354.2
ОБОСНОВАНИЕ ЭФФЕКТИВНОГО РЕЖИМА СУШКИ ПО ВРЕМЕНИ И КАЧЕСТВУ ОБРАБАТЫВАЕМОГО ПРОДУКТА

Инженер-механик З.А.Гардашов

Доктор тех. наук Х.Г.Гурбанов

Азербайджанский Государственный Аграрный Университет



Приближенный анализ процесса сушки различных материалов показывает, что под действием теплового потока, определенно зависимостью .
Q_t = γ_э ΔТ+λ_i, В_т/м² (1)
где: γ_э – эквивалентный коэффициент теплопроводности, Вт/м² К;

i – теплота, участвующая в процессе, Дж/кг_.

Влага удаляется сначала с поверхности материала следующей интенсивностью

q_{m =mp} (P_m-Р_n)В_норм/В

илиq_m=mu P(И_п-И_р), кг/м²с (2)

где: _mp и _mu – коэффициенты высшего влагообмена, отнесенные соответствено к разности порциональных давлений пара (кг/м²с Па) или к разности влагосодержаний (м²/с);

В_норм и В – соответственно нормальное барометрическое и фактическое общее давление в сушильной камере, Па;

Р_о – плотность абсолютного сухого материала, кг/м^3;

И_п и И_р – соответственно влагосодержание на поверхности материала и равновесие кгвл/кг сухих вещ.

После удаления поверхностей влаги зона испарения углубляется в материал с образованием сухого слоя, температура материала начинает увеличиваться и влага из внутренних слоев начинает перемещаться к поверхности испарения и удаляется через сухой нагретый слой материала в виде пара с интенсивностью, определенной в общем виде зависимостьюкг/с (3)

Принимающей в упрощенном варианте вид

где _{м –} коэффициент диффузии влаги, м/с;

Δ^{2 =} - оператор Лапласа;

К_и – коэффициент фильтрационного переноса пара (кгм, Па).

Из-за отсутствия достоверных данных об изменении значений кинетических коэффициентов, углублении зоны испарения во второй период сушки уравнения (3) не подаются удовлетворительному аналитическому решению, поэтому на практике для изучения и расчёта кинетики сушки продуктов, имеющих сложную структуру (кожура, семена и т.д.), используют экспериментальные результаты, полученные снятием кривых сушки, кривых скоростей сушки с определением коэф­­фициента сушки и графиков изменения температуры материала (рис.1.2.3.).

При сушке продуктов, имеющих сложную структкрк в барабанном агрегате после определения показателей степеней путём экспериментального интегрирования методом наименьших квадратов получим .
Е = АК^-1.1 . F^1.2 (G/L)^-1.1 . R_C^1,2 . Q^0,68 F^a sin β⁶ (4)
Где Q – температурный комплекс.

В начальном периоде температура материала на входе в аппарат, а также температура поверхности материала, равная температуре газа на выходе определяется опытным путём. Значение коэффициентов А, а, в зависит от конструкции барабана. В задачу обоснования эффектного режима (оптимизации) сушки входило определение соотношения между параметрами: температурой сушильного аппарата и высушивание продукта на каждой ступени сушки, продолжительностью сушки начальной и конечной влажностью продукта, с целью обеспечения максимального сохранения исходного качества продукта при интенсивном ведении процесса с минимальными энергозатратами.

Для получения указанных зависимостей были сняты кривые сушки и кривые скорости отходов переработки граната при температурах сушильного агента 60, 70, 80, 90, 100, 110 и 120⁰С с многократной повторностью опытов и проверкой соблюдений их результатов в пределах погрешности эксперимента. Установлено, что чем интенсивнее процесс сушки, тем ярче заметно разделение процесса сушки на два периода.

При аналитическом описании процесса сушки коп исходные данные принято семейство кривых сушки, построенных по таблицам убыли массы для вышеуказанных семи значений температур сушильного агента: 60,70, 80, 90, 100, 110 и 120⁰С (рис3).

Для анализа m=m_{min –} (m_min – m_max)l (5)

где: m_min – асимтотическое значение убыли массы по времени, кг/с;

m_max – начальное значение массы образца;

τ – постоянная времени, получаемая отрезком на оси времени при графи-

ческом дифференцировании кривой сушки;

τ_s – получение значения аргумента – времени сушки.
Так как значения m_min и m_max в опытных данных для всех кривых сушки в исходных данных одинаковы, то аналитические функции, аппроксимирующие экспериментальные кривые отличаются только значением τ. После соответствующих упрощений решение уравнения относительно τ примет вид.
(6)
Для расчёта значения аппроксимирующией функции в каждом узле А (в каждой точке кривой сушки), согласно методике Е.Л.Алексеева, использовали программу нахождения первого приближения τ с соответствующей информативной.

Реализация приведённой методики с применением вычислительной машины позволило получить следующие минимизированные значения τ в виде табличной зависимости τ=f (t._c.a).

Например, при сушке кожуры граната со скоростью сушильного агента v=4,5 м/с в аппарате «Газовзвесь».

При t._c.a=60⁰С, τ₁= 14 мин., t._c.a=90⁰С, τ₄= 5 мин.,

t._c.a=70⁰С, τ₂= 10 мин., t._c.a=100⁰С, τ₅= 3,8 мин.,

t._c.a=80⁰С, τ₃= 7 мин., t._c.a=110⁰С, τ₆= 2,9 мин.,

t._c.a=120⁰С, τ₇= 2 мин.

Анализ результатов исследований показывает, что кривые сушки апприксимируются в виде уравнения:

W=W_k – (W_k-W_n) /^{- t/t} (7)
Где W_k – начальная влажность обрезца, %;

W_n – условное асимтотическое значение конечной влажности образца, в

%, к которому стремится функция (7) при неограниченном увеличе

нии времени сушки τ_с;

τ – постоянная времени аппроксимирующей экспонаты, зависящей от температуры сушильного агента и свойства продукта.

Уравнение (7) для каждого значения температуры в интервале (60…120⁰С) позволяет рассчитать время сушки продукта при любом значении, но выбрать по ним оптимальный режим из-за отсутствия критериев выбора невозможно.

Определение критерия оптимальности приводится в следующей последовательности: по изменению массы продукта за время сушки строятся графические зависимости G=f (τ). Затем, используя значения массы образца m_i+1 и m_i за равные промежутки времени τ_сi+1 и τ_сi строится зависимость скорости убыли масыы от времени для различых значенй температуры сушильного агента τ_с.а в виде Т.е для каждого значения τ_с.а строили кривые сушки, а как производные кривые сушки – кривые скорость сушки.

(8)

Анализ этих зависимостей показывает, что с понижением температуры сушильного агента τ_с.а период постоянной скорости сушки увеличивается, т.е продолжительность квазистационарного режима зависит от температуры t._c.a и скорости сушильного агента V_c.a.

Рис 1. Кривые кинетики сушки сетян винограда и температурные графики

Например, преварительные исследования по сушке гранатовых выжимок c W=76⁰С, при V=3,5 м/с показывают, что при t._c.a=100⁰С, Т_с=10 мин, а при t._c.a=60⁰С, Т_с=26 мин. (рис.1.).

Как видно из рис.1 к концу сушки при t._c.a=100⁰С скорость убыли влаги резко снижается и становится меньше скорости при t._c.a=90⁰С в данный момент времени, а скорость сушки t._c.a=90⁰С становится ниже скорости сушки при t._c.a=80⁰С и т.д. .

Продолжительность постоянной скорости сушки можно рассматривать как независимый параметр при определенной функциональной связи t._c.a=f(t._c.a) и выбрать её как критерий оптимальности процесса сушки по качеству при данной температуре, так как качество продукта зависит от продолжительности нагрева и особенно во втором периоде (падающей скорости) сушки.

Рис 2. Кинетика сушки и температурные графики семян яблок


Р

ис 3. Кривые и скорости сушки гранулированных яблочных выжиток при V=40 т/c; t=95⁰C, h₀=70 mm

ЛИТЕРАТУРА

1. 
   Захаров А.А. Применение тепла в сельском хозяйстве. М.: Колос, 1974, 456 с.
   
2. 
   Лыков Н.В. Теория сушки. М.: Энергия. 1986, 346 с.
   
3. 
   Широков Е.П. Технология хранения и переработки плодов и овощей. М.: Колос. 1978, 218 c
   

UOT 631.354.2
Emal olunan məhsulların keyfiyyətinə və vaxta görə qurutma

rejiminin əsaslandırılması
Mühəndis-mexanik Z.A.Qardaşov, t.e.d. X.H.Qurbanov
XÜLASƏ
Məqalədə kənd təsərrüfatı məhsullarının əsasən meyvə və onun tullantılarının qurudularaq quşçuluqda yem kimi istifadə olunması daşıyır.

Bu prosesi həyata keçirmək üçün qurutma prosesinin nəzəri məsələlərinə toxunaraq məhsuların keyfiyyətinin saxlanmasını təmin etməklə vaxt rejiminin müəyyənləşdirilməsi əsaslandırılmışdır. Göstərilir ki, temperatur ilə mənbəyin dəyişmə prosesi müəyyənləşdirilərək temperaturun sürətlə artmasına baxmayaraq məhsulların dəyişmə sürət gücü artma ilə dəyişir.

Drying influence on the treatment of crop quality and time.
Z.A.Kardashov, X.H.Kurbanov
SUMMARY
The article the drying fruits waste mainly using in the poultry as feed. For realizing this process is based on providing the maintenance of crop quality and the determination of time regime. It is necessary to determine the changing process of temperature and source.

UOT 631.363:636.087.72
QUŞLAR ÜÇÜN YEM RASİONU MODELİNİN İŞLƏNMƏSİ
Texnika elmləri namizədi S.N.Məmmədov

Azərbaycan Dövlət Aqrar Universiteti

Mühəndis - mexanik Allahverdiyeva K.F.

Azərbaycan ET “Aqromexanika” İnstitutu

Kənd təsərrüfatı heyvanları üçün rasionların optimallaşdırılması ənənəvi olaraq xətti iqtisadi-siyasi model əsasında yerinə yetirilir. Burada məqsədli funksiya rasionun qiymətinin minimumu hesab olunur. Rasionun keyfiyyətinə tələbat onun tərkibindəki qidalı komponentlərin olması və onların bir sıra nisbətləri olmaqla ciddi məhdudiyyətlər şəklində müəyyənləşdirilir [1].

Nəzəri olaraq qeyd olunan tərzdə yanaşma ideal balanslaşdırılmış rasion əldə etmək deməkdir. Ancaq təcrübədə təsərrüfatın yem imkanları şəraitində belə ideal rasion əldə etmək olduqca çətindir. Rasionların balanslaşdırılmaması nəticəsində iqtisadi itkilər o, cümlədən məhsuldarlıq, sürünün artırılması, heyvanların sağlamlığı cəhətdən itkilər baş verir.

Rasionun balanslaşdırılmaması üzündən baş verən itkilərin nəzərə alınmaması əhəmiyyətli iqtisadi faktorları əhatə edə bilməməsi səbəbi ənənəvi modeli natamam kimi qiymətləndirməyə əsas vermişdir.

Rasionun artırılması üçün tətbiq edilən ənənəvi metodikanın digər xətalılıq mənbəyi rasion komponentləri və onların nisbətinə ciddi məhdudiyyətlərin olmasıdır.

Qidalı komponentin normadan kənarlaşması zamanı baş verən itkilərin asılılığı real şəkildə itkilər funksiyası ilə xarakterizə edilə bilər. Baş verməsi onların fizioloji təbiəti ilə şərtləndiyi üçün onlar aşağıdakı xassələrə malikdirlər [2]:

• 
  işçi diapazon hüdudunda fasiləsizlik;
  
• 
  mənfi işarəyə malik olmaması;
  
• 
  monotonluluq;
  
• 
  qeyri xəttilik (ümumi halda)
  
• 
  qidalı komponent normaya uyğun olması, halında itkilərin olmaması normaya bərabər qidalı komponent qiymətinə nəzərən assimmetriyanın olması;
  
• 
  “norma” ətrafında itkisiz zonanın olmama mümkünlüyü.
  

Rasionun disbalansından asılı olaraq fikirlərin universal şəkildə riyazi ifadəsi aşağıdakı kimi olur [3]:

(1.1)

burada P_i – i növlü itkilər;

KP – qidalı komponentin nisbi qiyməti;

L0, L1, L2 - əmsallar olub, bunların köməyi ilə qidalı komponent qiyməti normadan az olduqda itkilər funksiyasının sol qoluna konkret şəkil verilir;

M0, M1, M2 - əmsallar olub bunların köməyi ilə qidalı komponent qiyməti normadan artıq olduqda itkilər funksiyasının sağ qoluna konkret şəkil verilir.

Əmsalların funksiyanal mənası aşağıdakı kimidir:

L0, M0 – qidalı komponentin qiymətinin normadan yana meyletməsi halında həssas olmayan zonanın təyinediciləri;

L1, M1- qidalı komponentlərin yana meyletməsi ilə baş verən itkilərin arasındakı mütənasiblik;

L2, M2 – qidalı komponent qiymətindən asılılığın qeyri xəttiliyi.

Şəkil 1-də qidalı komponent qiymətindən itkinin mümkün asılılığı şəkli təsvir olunmuşdur.

Rasionun qiymətinin minimallaşdırılması məsələsinin ənənəvi həllində hər qida komponenti üçün KP_min-dan KP_max qədər buraxıla bilən qiymətlər intervalı verilir. Bu interval daxilində komponentin bütün qiymətləri müşahidə olunur, bunun xaricində olan qiymətlər isə heç cür qəbul edilmir.

Qidalı komponentlərin nisbi qiyməti

Şəkil 1. Rasionların ənənəvi optimallaşdırılma üsullarında qida komponenti disbalansı üzündən baş verən itkinin qiymətləndirilməsində mümkün olan xətanı əks etdirən qrafik.

Ənənəvi optimallaşdırma modelinin “iqtisadi” xətalarını aradan qaldırmaq məqsədilə modelin yeni təkmilləşdirilmiş variantını işləmək tələb olunur.

Rasionun qidalı maddələrdən ibarət tərkibini aşağıdakı şəkildə ifadə etmək mümkündür:

(1.2.)

burada KP_i – rasionda i- qida komponenti miqdarı (i Є [1, N]);

V_{ij –} j yemi vahidində i –qida komponentinin miqdarı (j Є [1, N]);

X_j - rasiondakı j- yeminin kütləsi;

N – normallaşdırılmış qida komponentlərinin miqdarı;

M – rasiondakı yemlərin miqdarı.

Rasionda nəzarət olunan nisbətlərin qiymətləri aşağıdakı kimi təyin edilə bilər:
CK_{k =} f_k (KP, X, M_ras) (1.3.)
burada CK_k – k nisbətinin qiyməti (K Є [1, L]);

KP – normalaşdırılan qida komponentləri çoxluğu;

X – rasiona daxil olan yemlərin çoxluğu;

M_ras – rasionun kütləsi;

L – normalaşdırılan nisbətlərin miqdarı.

Rasionun qiyməti aşağıdakı kimi hesablanır:

, (1.4.)

burada C_ras – rasiona daxil olan yemlərin ümumi qiyməti (rasionun qiyməti);

C_{yem j} – rasiondakı j – yemlərin qiyməti.

C_{yem j} = Ü_pjX_j X_j Є [0, M_{PL j}] olduqda (1.5)

C_{yem j} = Ü_pjM_{PL j} + Ü_{z j} (X_j - M_{PL j}), X_j Є [M_{PL j,} M_{max cj}]olduqda (1.6.)
burada Ü_pj– j – yemi satıldıqda bazar qiyməti;

Ü_zj – j yemi alındıqda bazar qiyməti;

M_{PL j} – sutkada birbaşa j – yeminin sərfi;

M_max E_j – rasionda j – yeminin maksimum buxarla bilən miqdarı.

Rasionun disbalans şərtindən və yemin planlı məsrəfindən yayınma üzündən əmələ gələn itkilər aşağıdakı kimi hesablanır:
(1.7)

k – nəzərə alınan itkilərin miqdarı;

Y_pq – normadan və yaxud q – elementi üzrə plandan kənarlaşma nəticəsində baş verən p – növ itki (p Є [1, k]; q Є [1, N+M+L];

α_q – normalaşmış və yaxud planlaşdırılmış q – elementinin nisbi qiyməti.

Maksimum gəlirə əsaslanan məqsəd funksiyasını aşağıdakı kimi ifadə etmək mümkündür:

Z = P + C_ras→ min (1.8)

Məqsəd funksiyasını digər 10 optimallaşdırma kriteriyaları üçün də qurmaq mümkündür.

NƏTİCƏ

Ənənəvi rasionun optimallaşdırılma modelinin xəta hüdudları müəyyənləşdirilərək kombinəedilmiş yemlərdə qida komponentinin qiymətləndirilməsi əsasında rasionun optimallaşdırılma modelinin təkmilləşdirilmiş variantı işlənib hazırlanmışdır.

ƏDƏBİYYAT

1. 
   Божка П.Е. Производства яиц и мяса птицы на промышленной основе. Санкт Петербург. Колос, 2001.225 стр.
   
2. 
   Бессарабов Б.Ф. Птицеводство и технология производства яиц и мяса птицы (Б.Ф.Бессарабов, Л.Д.Жаворнкова, Т.А.Столяров и др. М.: Колос, 2004. 271 стр.
   
3. 
   Lotte fan de Fen/ Pas Reform Hatchery Technologies. Amsterdam, 2004. 144 p.