Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyi kollegiyasının 20 fevral 2011-ci il tarixli
Yüklə 4,8 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Ə Ə L L L L Ə Ə R R İ İ N N İ İ Ş Ş L L Ə Ə N N M M Ə Ə S S İ İ MƏQSƏD Əllərin dekontaminasiyası və dezinfeksiyası GÖSTƏRİŞ Xəstə və/və ya xəstəyə toxunan istənilən əşya ilə təmas İstənilən tibbi prosedur və ya manipulyasiyanın yerinə yetirilməsi
dozatorla duru sabun dozatorla dezinfeksiyaedici vasitə kağız və ya birdəfəlik dəsmal Əlləri yuma texnikası PROSEDUR Üzükləri, qolbaqları, saatı çıxarmalı (təbii dırnaqları qısa saxlamalı) Kranı açmalı, suyun temperaturunu tənzimləməli (isti sudan istifadədən etməməli, belə ki, yüksək temperaturlu sudan çox istifadə dermatit riskini artıra bilər (B) Axar suyun altında əlləri islatmalı və kifayət qədər sabun sürtməli Sabunu dövri hərəkətlərlə hər iki əlin ovuc və arxa səthlərinə sürtməli (şək. 1). Hər hərəkəti 5 dəfədən az olmayaraq təkrar etməli (B) Əlləri su ilə yaxalamalı və birdəfəlik dəsmalla səylə qurulamalı Həmin birdəfəlik dəsmalı su kranını bağlamaq üçün istifadə etməli Şəkil 1. Əllərin yuyulması və antiseptik işlənməsi texnikası
etmir!
Klinik protokol Az ərbaycan Respublikas ı S əhiyy
ə Nazirliyinin İctimai S əhi yy
ə İslahatlar M ərk əzind
ə haz ırlanm
ış dı r. 10 Əllərin antiseptik işlənməsi texnikası Əllərə kifayət qədər antiseptik töküb dövri hərəkətlərlə dəri quruyana qədər sürtməli (B) Əlcəklərdən istifadə Əlcəklərdən istifadə əllərin yuyulmasını və antiseptiklərlə işlənməsini əvəz etmir (B) Qanla, orqanizmin hər hansı bir ifrazatları ilə, selikli qişalarla və ya zədələnmiş dəri ilə təmasda olduqda həmişə əlcəklərdən istifadə etməli (С) Eyni cüt əlcəyi yalnız bir pasiyentə istifadə etməli və onlardan təkrar istifadə etməməli(B) Cədvəl 1. Əllərin işlənməsi alqoritmi Hərəkət alqoritmi Yerinə yetirilmə xüsusiyyətləri Nəzəri əsaslandırma I. Prosedura hazırlıq 1. Üzükləri, qolbaqları, saatı çıxarmalı
Mikroorqanizmlərin effektiv təmizlənməsini çətinləşdirir 2. Kranı açmalı, suyun temperaturunu tənzimləməli Su ilıq olmalıdır İsti su məsamələri açır və mikroorqanizmlərin dəri səthinə çıxmasına səbəb olur
3. Axar suyun altında əlləri islatmalı
Sabunun yuyucu xüsusiyyətlərini yaxşılaşdırmaq üçün 4. Ovuca duru sabun tökməli Birdəfəlik istifadə üçün dozatorlarda duru sabun daha məqsədəuyğundur. Çoxdəfəlik istifadə olunan dozatorlar vaxt keçdikcə kontaminasiya olurlar: qismən dolu dozatora sabun əlavə etmək lazım deyil. Əllərin yuyulmasının keyfiyyətini yaxşılaşdırmaq üçün 5. Duru sabunu köpükləndirməli Sabun, ovucları bir-birinə intensiv sürtdükdə köpüklənir Köpük yuyucu xüsusiyyətə malikdir 6. Dövri hərəkətlərlə biləklərin sürtülməsi
Əllərdən çirkin təmizlənməsi 7. Ovucların sürtülməsi: ovuc ovuca
8. Biləklərin arxa səthinin sürtülməsi Sağ ovuc sol biləyin arxa səthində. Sol ovuc sağ biləyin arxa səthində. 9. Ovuc ovuca, bir əlin barmaqları digər əlin barmaqarası sahələrində
10. Barmaqların uclarının yuyulması Əllərin barmaqları bükülüb və digər ovucdadır (“kiliddədir”) 11. Baş barmaqların dövri sürtülməsi
12. Ovucların dövri sürtülməsi
13. Əllərdən sabunu yumalı Sabun əllərdən həmin ardıcıllıqla yuyulur Sabunla birlikdə əllərdən çirk və mikroorqanizmlər də təmizlənir 14. Kranı bağlamalı Kran kağız dəsmalla bağlanır İnfeksion təhlükəsizliyə riayət olunur, əllərin rekontaminasiyası istisna edilir 15. Əlləri qurulamalı Əllər kağız dəsmalla qurulanır Dərinin mikrozədələnməməsi üçün əlləri bərk silməməli
Klinik protokol Az ərbaycan Respublikas ı S əhiyy
ə Nazirliyinin İctimai S əhi yy
ə İslahatlar M ərk əzind
ə haz ırlanm
ış dı r. 11 Ədəbiyyat 1. CDC, Guideline for Disinfection and Sterilization in Healthcare Facilities, 2008. William A. Rutala, Ph.D.M.P.H., David J. Weber, M.D., M.P.H., and the Healthcare Infection Control Practices Advisory Committee (HICPAC) 2. Guideline for Hand Hygiene in Health-Care Settings. Recommendations of the Healthcare Infection Control Practices Advisory Committee and thу HICPAC/SHEA/APIC/IDSA Hand Hygiene, October 25, 2002 3. «Обработка рук и кожных покровов в целях профилактики внутрибольничных инфекций» - Kапба И.В., Чистякова А.Ю., Зубова Е.Н.- ООО «Издательский дом «ФортеПресс», 2004 год. 4. Общество Kонтроля Госпитальных Инфекций Санкт-Петербурга. Рекомендации по мытью и антисептике рук., В.Е. Жолобов, 2006. 5. Руководство ВОЗ по гигиене рук и медико-санитарной помощи. 2006. Гигиена рук и использование перчаток в ЛПУ. Под ред. академика РАЕН Л.П., Зуевой С.П.б., 2006.
Klinik protokol Az ərbaycan Respublikas ı S əhiyy
ə Nazirliyinin İctimai S əhi yy
ə İslahatlar M ərk əzind
ə haz ırlanm
ış dı r. 12 Y Y E E N N İ İ D D O O Ğ Ğ U U L L M M U U Ş Ş U U Ş Ş A A Ğ Ğ I I N N A A Ğ Ğ R R I I S S I I Z Z L L A A Ş Ş D D I I R R I I L L M M A A S S I I ÜMUMİ MÜDDƏALAR Yenidoğulmuş uşaqlarda ağrı çox vaxt bilinmir və müalicə edilmir. Yenidoğulmuşlar ağrını duyurlar, buna görə də, lazım gəldikdə onları ağrısızlaşdırmaq lazımdır. Əgər prosedur yaşlı adam üçün ağrılıdırsa, onun yenidoğulmuş, hətta yarımçıq doğulmuş üçün də ağrılı olduğunu qəbul etmək lazımdır. Böyük uşaqlar və yaşlılarla müqayisədə yenidoğulmuşlar həm ağrının özünə, həm də onun uzun müddətli təsirinə qarşı daha həssas olurlar. Ağrının adekvat müalicəsi fəsadların həcminin azalması və yenidoğulmuş uşaqların ölümünün azalması ilə müşayiət oluna bilər. Ümumi tədbirlərin farmakoloji vasitələrlə doğru müştərəkliyi bir çox hallarda yenidoğulmuş uşaqlarda ağrının qarşısını almağa, ağrını azaltmağa və ya onu aradan qaldırmağa kömək edir. Sedativ vasitələrdən istifadə ağrını aradan qaldırmır və yenidoğulmuş uşağın ağrıya reaksiyasını gizlədə bilər. Uşaqda ağrıya aşkar reaksiyanın olmaması (ağlamaq və hərəki aktivlik daxil olmaqla) heç də yenidoğulmuş uşağın ağrı hiss etmədiyini göstərmir (xüsusilə yarımçıqlar). Tibb işçiləri yenidoğulmuş uşaqların ağrısızlaşdırılması üzrə sübutlara əsaslanmış mövcud tövsiyələrə ciddi əməl etməlidirlər. AĞRILI PROSEDUR VƏ MANİPULYASİYALAR Periferik və mərkəzi venaların punksiyası və kateterizasiyası Periferik arteriyaların punksiyası Dabandan qan götürülməsi Onurğa beyninin punksiyası Əmgəyin punksiyası Ürəyin tamponadası zamanı perikardın punksiyası Plevra boşluğunun punksiyası və drenajı Sidik kisəsinin punksiyası Тraxeotomiya Sünnət edilmə (sirkumsiziya) İstənilən cərrahi müdaxilələr Mədəyə zond yeridilməsi Sidik kisəsinin kateterizasiyası Əzələdaxili və dərialtı dərman yeridilməsi Traxeyanın intubasiyası Endotraxeal borudan möhtəviyyatın sorulması Dəri səthindən leykoplastırın çıxarılması Yenidoğulmuşda ağrı hissiyyatının təzahürləri (təyini) İstənilən prosedur və ya manipulyasiyaya başlamazdan əvvəl yenidoğulmuş uşağın başlanğıc vəziyyətini qiymətləndirmək vacibdir. Prosedur və ya manipulyasiya zamanı və ondan sonra yenidoğulmuşun ağrı reaksiyasını (hissini) qiymətləndirmək və qeyd etmək. Qiymətləndirmə hərtərəfli olmalıdır və yenidoğulmuş uşağın davranışını və fizioloji reaksiyalarını özündə əks etdirməlidir: Davranış reaksiyası Fizioloji reaksiyalar Kəskin, şiddətli ağlamaq (vaxtında doğulanlarda) Тахikardiya İniltili, sakit ağlamaq (yarımçıqlarda) Тахipnoe, səthi tənəffüs Üz-gözü büzüşdürmə (qrimasa): bağlı gözlər, çatılmış qaşlar, büzüşmüş alın, ağız bucaqlarının itiliyi, geniş açılmış ağız, qalxmış dil, titrəyən alt çənə, itiləşmiş burun-dodaq büküşü Аpnoe (çox vaxt yarımçıqlarda) Arterial təzyiqin yüksəlməsi və ya aşağı enməsi Qanın saturasiyasının (SaO 2 ) azalması Qanda (РО 2 ) oksigenin azalması Qanda (РCО 2 ) karbon qazının artması Bəbəklərin genişlənməsi Dərinin qızarması və ya avazıması
Klinik protokol Az ərbaycan Respublikas ı S əhiyy
ə Nazirliyinin İctimai S əhi yy
ə İslahatlar M ərk əzind
ə haz ırlanm
ış dı r. 13 Bədənin titrəməsi Tərli ovuclar Ətrafların kəskin dartılması, ayaqla təpikləmə
Ətrafların əzələ hipo-hipertonusu Ümumi əsəbilik və ya süstlük
Yenidoğulmuş uşaqda ağrı hissinin qarşısını almaq, azaltmaq və ya aradan qaldırmaq VASİTƏLƏR
Ümumi tədbirlər və qeyri-farmakoloji vasitələr
Dərmanlar Yenidoğulmuşda ağrı hissinin azalmasına kömək edən və stressi azaldan ümumi tədbirlər və qeyri farmakoloji vasitələr Prosedurun yerinə yetirilməsi zamanı fərdi qulluq: xarici qıcıqların azaldılması, rahat vəziyyət verilməsi, “yuva”nın yaradılması, davranışa nəzarət, prosedur yerinə yetirilən zaman tsirkad
ritmə riayət edilməsi (С) Prosedur zamanı qoruyucu rejim: otağın həddindən artıq işıqlandırılmasının və ətraf küyün aradan qaldırılması (D) Musiqi terapiyası: bətndaxili səslərin istifadəsi ilə və ya reflektor əmmə ilə müştərək instrumental musiqi (D) Prosedur zamanı bələmə: uşağın əskiyə və ya yorğana bələnməsi (С) Prosedur zamanı “embrion vəziyyəti”nin yaradılması: əllər və ayaqlar bükülmüş vəziyyətdədir və yüngülcə uşağın bədəninə sıxılıb (С) Uşağın ananın qucağında olması (D) “Dəri-dəriyə” təması (“kenquru” üsulu): uşağın ana və ya atanın sinəsinə qoyulması (В) Prosedur zamanı valideynlərin iştirakı (D) Reflektor əmmə (qida qəbulu ilə əlaqədar olmayan əmmə): prosedur zamanı süd və ya süni qarışıq vermədən boş əmzikdən istifadə (В) Prosedurdan əvvəl, prosedur zamanı və sonra döşlə əmizdirmə və ya sağılmış ana südünün verilməsi (А) Prosedur zamanı yenidoğulmuş uşağın ağzına 10-33%-li qlükoza məhlulunun verilməsi (В, С) Prosedur zamanı və sonra yenidoğulmuş uşağın ağzına 12-24%-li saxaroza məhlulunun verilməsi (А) Qida qəbulu ilə əlaqədar olmayan reflektor əmmə, yenidoğulmuş uşaqda güclü dominant müsbət faktor olub, ağrı hissinin azalmasına kömək edir. Prosedur zamanı boş əmzik və ya barmağı əmmə uşağın diqqətini əmmə prosesi ilə bağlı xoş hisslərə yönəldir və bununla da ağrıdan baş verən xoşagəlməz duyğuları azaldır (“qalib gəlir”). Saxaroza və qlükozanın ağrıkəsici effekti baş beyin neyronlarından ayrılan endorfinlərin (morfinəbənzər birləşmələrin) yenidoğulmuş uşağın ağız boşluğundakı dad reseptorlarına təsiri ilə izah olunur. Saxaroza və qlükozanın mədə zondu vasitəsi ilə təyini ağrıkəsici təsir göstərmir.
Prosedur başlamazdan 1-2 dəqiqə əvvəl yenidoğulmuş uşağın ağzına 0.05-2 ml 12-24%-li saxaroza məhlulu damızdırılır. Təsir müddəti - 2 dəqiqəyə yaxındır. Prosedur zamanı bu dozanı bir də təkrarlamaq olar. Boş əmziyi saxarozada isladıb prosedurdan 1-2 dəqiqə əvvəl və prosedur zamanı uşağa əmməyə vermək olar - saxaroza və qlükoza ilə reflektor əmmənin müştərəkliyi ağrıkəsici effekti gücləndirir (С). Saxarozanın dozası uşağın hestasiya yaşından asılıdır: 27-31 həftə. maksimal doza 0.5 ml; 32-36 həftə. maksimal doza 1.0 ml; >37 həftə. maksimal doza 2.0 ml; əgər boş əmzik istifadə olunursa, onun hər dəfə saxarozada isladılması təxminən 0,2 ml-ə uyğundur. Uşağın davranış və dərketmə inkişafına mənfi təsir göstərə biləcəyini, xüsusilə yarımçıq uşaqlarda, nəzərə alaraq, saxaroza və qlükozanı 10 dozadan çox istifadə etmək lazım deyil (D). Yenidoğulmuş uşaqlara saxaroza və qlükozanın təyini ağrını tam aradan qaldırmır, ancaq ağrı hissiyyatını azaldır, ona görə də onların ağrı və stressi azaltmaq üçün ümumi tədbirlərlə və reflektor əmmə ilə müştərək təyini ağrıkəsici effekti gücləndirir (С). Daha yüksək konsentrasiyalı məhlulların az konsentrasiyalı məhlullara nisbətən daha yaxşı ağrıkəsici təsiri olduğuna dair sübutlar var (D). Qlükoza məhlullarının təyini üsulu saxarozanın təyini üsulu ilə eynidir. Prosedur zamanı döşlə əmizdirmə və ya sağılmış ana südü verilməsindən istifadə olunması şirin məhlullar kimi və hətta daha çox ağrıkəsici təsirə malikdir (С). Əgər uşaq prosedurdan 1-2 dəqiqə əvvəl, prosedur zamanı və prosedurdan sonra döşlə əmizdirilirsə və ya sağılmış ana südü ilə qidalandırılırsa, ağrıkəsici effekt əldə edilir.
Klinik protokol Az ərbaycan Respublikas ı S əhiyy
ə Nazirliyinin İctimai S əhi yy
ə İslahatlar M ərk əzind
ə haz ırlanm
ış dı r. 14 Dərmanlar Yenidoğulmuş uşaqların ağrısızlaşdırılması üçün istifadə olunan əsas dərmanlar, onların dozaları, tətbiqi üsulları cədvəl 2-də təqdim olunur.
2.5% lidokain və 2.5% prilokain (5% EMLA kremi ) Prosedurdan 60 dəqiqə əvvəl sarğı altında dəri səthinə 0,5-2,0 q Hər 15 dəqiqədən bir, toxumaların yerli reaksiyasına nəzarət etmək lazımdır (hiperemiya,qızartı, vazospazm). Təsir müddəti -5 saata qədərdir. 4%-li liposom lidokain kremi Prosedurdan 30 dəqiqə əvvəl sarğı altında dəri səthinə 1,0 q
1%-li lidokain məhlulu Dərialtına 2-4 mq/kq, 4% natrium bikarbonat ilə 1:10 nisbətində durulaşdırmalı Maksimal doza 5 mq/kq 2%-li lidokain məhlulu və ya 10%-li lidokain aerozolu 0,5-1 ml və ya selikli qişaların ağrısızlaşdırılması üçün 1 doza püskürtmə (çiləmə)
4%-li tetrakain geli (ametokain) Prosedurdan 30-45 dəqiqə əvvəl sarğı altında dəri səthinə 1,0 q Qızartı və yüngül dəri ödəmi ola bilər. Təsir müddəti - 4-6 saatdır.
Birdəfəlik doza Daimi infuziya Morfin hidroxlorid 50-100 mkq/kq v/d 10-40 mkq/kq/saat Fentanil 0.5-3 mkq/kq v/d 0.5-2 mkq/kq/saat Тramadol 1-2 mq/kq v/d 100-400 mkq/kq/saat Parasetamol 10-15 mq/kq (оral) və ya 20-30 mq/kq (rektal) hər 6-8 saatdan bir Oral yeridildikdə qanda maks. konsentrasiyası 30-60 dəqiqədən sonra, rektal yeridildikdə - 1-2.5 sonra Ümumi anestetiklər və sedativlər* Kеtamin
0.5-2 mq/kq v/d ( 60 san.ərzində) 0.5-1 mq/kq saat Тiopental-natrium 2-6 mq/kq v/d 1-4 mq/kq/saat Diazepam 0.1-2.5 mq/kq v/d 0.3-0.5 mq/kq/saat Midazolam (dormikum) 0.05-0.2 mq/kq v/d 0.06-0.12 mq/kq/saat və ya 1-2 mkq/kq/dəq. Propofol 2.5 mq/kq v/d 0.5-4 mq/kq/saat Epidural anestetiklər
Bupivakain 0.08-0.1%
0.25 mq/kq/saat maks. 24-36 saat Levobupivokain 0.25% 2.5 mq/kq 0.25-0.75 mq/kq/saat Ropivakain 0.9 mq/kq 0.2 mq/kq/saat
Аtropin sulfat 20 mkq/kq 1 dəq. ərzində. + fentanil 2 mkq/kq 5 dəq. ərzində + mivakurium 200 mkq/kq tez yeridilmə В Morfin hydroxlorid 100 mkq/kq + аtropin 10 mkq/kq + susametonium 2 mq/kq tez yeridilmə В Propofol 2.5 mq/kq v/d axınla (maks. 2 dəfə) В Tiopental-natrium 6 mq/kq v/d axınla 1 dəqiqə ərzində В
yalnız təcili endotraxeal intubasiya və ASV aparmaq imkanı olan yerlərdə istifadə edilə bilər
Azərbaycan Respublikasında dövlət qeydiyyatından keçməmiş dərman vasitəsi
Klinik protokol Az ərbaycan Respublikas ı S əhiyy
ə Nazirliyinin İctimai S əhi yy
ə İslahatlar M ərk əzind
ə haz ırlanm
ış dı r. 15 Konkret prosedur və manipulyasiyalar zamanı yenidoğulmuş uşaqların ağrısızlaşdırılması Bir çox hallarda daha yaxşı ağrısızlaşdırma effekti bir deyil, bir neçə ağrısızlaşdırma üsulundan və onların səmərəli müştərəkliyindən alınır. Yenidoğulmuş uşaqlarda prosedur və/və ya manipulyasiyalar zamanı həmişə ümumi şərtlərə riayət etmək, stressi və ağrıya həssaslığı azaltmaq üçün tədbirlər görmək, onları ağrısızlaşdırmanın qeyri farmakoloji və medikamentoz vasitələr ilə birgə aparmaq lazımdır (cədvəl 4).
Yüklə 4,8 Mb. Dostları ilə paylaş:
|