Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi Azərbaycan Respublikası Təhsil Problemləri İnstitutu
Yüklə 1,56 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
IX sinif
1.1.1. Danışanın mövzuya münasibətini müəyyən etmək üçün tədqiqat xarakterli suallar verir. Mətnin məzmununa uyğun təhlil, sintez, tədqiqat xarakterli sualların verilməsi, alınan cavabların təhlil edilməsi və nəticədə həmin cavablar əsasında danışanın mövzuya mü- nasibətinin müəyyən edilməsi. Mövzu, münasibət, tədqiqat xarakterli sual 1.1.2. Dinlədiyi fikirlərə münasibət bildirir. Danışanın diqqətlə dinlənilməsi, əsas fikrin müəyyənləşdirilməsi, təhlil edilməsi və ona münasibət bildirilməsi Dinlənilən fikir, münasibət bildirmə 1.2.1. Dil vahidlərindən məq- sədyönlü istifadə etməklə müxtəlif formalı mətnlər qurur Müxtəlif formalı (təklif, mülahizə, məruzə, rəy) mətnlərin qurulmasında dil vahidlərindən (söz, söz birləşməsi, cümlə) məqsədyönlü istifadə edilməsi, sözlər və söz birləşmələri arasında məntiqi-struktur əlaqənin müəyyənləşdirilməsi. Dil vahidləri, məqsədyönlü istifadə, müxtəlif formalı mətnlər, mətn qurma. 1.2.2. Müxtəlif tipli rabitəli nitq nümunələri qurur. Müxtəlif tipli (nəqli, təsviri, mühakimə xarakterli) rabitəli nitq nümunələrinin (şifahi mətn, dialoq) qurulması. Hadisələrin və əşyaların düzgün təsvir edilməsi, hər hansı bir məsələyə dair mühakimə yürüdülməsi. Rabitəli nitq, müxtəlif tipli nitq, nitq nümunəsi qurma 1.2.3.Nitq prosesində danışığı (səs seçimi, səsin ucalığı, hiss, ton) ilə ifadə tərzini (poza, jest, mimika) uzlaşdırır. Şifahi nitq qurarkən səs çalarının, ucalığının, tonunun, emosiyaların poza, jest və mimikalarla uyğunluğunun gözlənilməsi, onlar arasındakı əlaqənin müəyyən edilməsi. Müsbət və ya mənfi emosiyasını göstərmək üçün müvafiq mimik vəziyyətin nümayiş etdirilməsi. Nitq prosesi, səs çaları, səsin ucalığı, hiss, ton, ifadə tərzi, poza, jest, mimika, uyğunluq, tamamlama 1.2.4. Ümumiləşmiş fikirləri yığcam şəkildə təqdim edir. Mövzu ilə bağlı müzakirədə iştirak etmə, müzakirə nəticəsində ümumiləşmiş fikirlərin təhlil edilməsi, sitemləşdirilməsi və yığcam şəkildə ifadə edərək təqdim edilməsi. Müzakirə, ümumiləşmiş fikirlər, yığcam ifadə, təqdim etmə 2.1.1. Tanış olmayan söz və ifadələrin kontekstə uyğun mənasını şərh edir. Oxunan mətndən tanış olmayan söz və ifadələrin leksik mənasının lüğətlərin köməyi ilə tapılması, mətndə işlənmə mövqeyinin müəyyənləşdirilməsi və kontekstə uyğun mənasının dəqiqləşdirməklə şərh edilməsi. Tanış olmayan söz, tanış olmayan ifadə, kontekstə uyğun məna. 2.1.2. Həqiqi və məcazi mənalı söz və ifadələrin məna- sını kontekstə uyğun dəqiqləş- dirməklə şərh edir. Mətndə işlənən söz və ifadələrin kontekstə uyğun mənasının müəyyənləşdirilməsi, onların həqiqi və ya məcazi mənada işlənməsinin dəqiqləşdirilməsi və konkret misallarla şərh edilməsi. Mətn, söz, ifadə, kontekstə uyğun məna, həqiqi məna, məcazi məna 2.2.1. Mətni düzgün intonasiya ilə oxuyur. Mətnin düzgün intonasiya qaydalarına uyğun oxunması. Səs tonunun qalxması və enməsi, ritm, temp, tembrdən düzgün ifadə edilməsi, sözlər, söz birləşmələri, eyni zamanda cümlələr arasında fasilənin müəyyən edilməsi. İntonasiya, ton, tembr, temp, ritm, fasilə 2.2.2. Tərkib hissələri arasında əlaqəni gözləməklə mətni Mətnin məzmununun mənimsənilməsi, tərkib hissələrinin: giriş, əsas hissə və nəticənin müəyyən edilməsi, onlar arasındakı əlaqəni pozmadan verilmiş mətnin müxtəlif Mətnin tərkib hissələri, giriş, əsas hissə, nəticə, genişləndirir. mənbələrdən istifadə etməklə genişləndirilməsi. mətni genişləndirmə 2.2.3. Mətndə irəli sürülmüş fikirləri dəyərləndirir. Mətndəki fikirlərin öyrənilməsi, analiz, sintez edilməsi, konkret fakt və nümunələrə əsaslanaraq onların müxtəlif şərait və situasiyalarda təhlil edilməsi, dəyərləndirilməsi. Dəyərləndirmə, şərait, situasiya, təhlil 3.1.1. Verilmiş mövzuya uyğun müxtəlif tipli (nəqli, təsviri, mühakimə) və formalı (inşa, esse, hekayə) mətnlər yazır. Verilmiş mövzu ilə bağlı müxtəlif mənbələrdən istifadə etməklə müxtəlif tipli (nəqli, təsviri, mühakimə xarakterli) və formalı (inşa, esse, hekayə) mətnlərin yazılması. Nəqli xarakterli yazı, təsviri xarakterli yazı, mühakimə xarakterli yazı 3.1.2. Formalaşmış fikir və mülahizələrini həyat hadisələri ilə əlaqələndirərək əsaslan- dırır. Formalaşmış fikir və mülahizələrin təhlil edilməsi, əsaslandırmaq məqsədi ilə real həyat hadisələri ilə əlaqələndirilməsi, müqayisə edilməsi, oxşar və fərqli cəhətlərinin müəyyənləşdirilməsi. Fikir, mülahizə, əsaslandırma, həyatla əlaqə 3.1.3. Mətnin hissələri, abzas- lar və cümlələr arasında əlaqəni gözləməklə özünün və başqasının yazısını təkmilləşdirir. Mətnin hissələri, abzaslar və cümlələr arasındakı əlaqəni pozmadan özünün və başqasının yazdığı mətnin topladığı əlavə materiallardan istifadə etməklə əlaqələndirilməsi, təkmilləşdirilməsi. Mətn, mətnin hissələri, giriş, əsas hissə, nəticə, abzas, cümlə, təkmilləşdirmə 3.1.4. Müxtəlif əməli yazılar (hesabat, akt) yazır. İşgüzar üslubun tələblərinin öyrənilməsi, müvafiq dil materiallarından istifadə etməklə müxtəlif əməli yazıların (hesabat, akt) yazılması. Əməli yazı, hesabat, akt 4.1.1. Mürəkkəb cümlənin növlərini fərqləndirir. Mürəkkəb cümlənin növlərinin xüsusiyyətlərinin müəyyənləşdirilməsi, onların bir- birindən fərqləndirilməsi, tabeli və tabesiz mürəkkəb cümlələrin, mübtəda, xəbər, tamamlıq, təyin, zərflik əlaqəli tabeli budaq mürəkkəb cümlələrin tanınması, baş və budaq cümlələrin fərqləndirilməsi Mürəkkəb cümlə, tabeli mürəkkəb cümlə, tabesiz mürəkkəb cümlə, baş cümlə, budaq cümlə 4.1.2. Sözləri və söz birləş- mələrini müxtəlif sintaktik vəzifələrdə işlədir. Sözlərin söz birləşməsi və cümlədə, söz birləşmələrini cümlədə müxtəlif sintaktik vəzifələrdə işlədilməsi, sözlərin semantik xüsusiyyətlərinə görə, eyni zamanda söz birləşməsinin tərəflərinin cümlənin müxtəlif üzvləri vəzifəsində işlədilməsi. Söz, söz birləşməsi, söz birləşməsinin tərəfi, cümlə üzvləri 4.1.3. Mürəkkəb cümlədə, va- sitəsiz nitqdə durğu işa- rələrindən istifadə edir. Mürəkkəb cümlələrdə - tabeli və tabesiz mürəkkəb cümlələrdə, həmçinin vasitəsiz nitqdə vergül, qoşa nöqtə, dırnaq, tire və s. durğu işarələrindən düzgün istifadə edilməsi. Mürəkkəb cümlə, vasitəsiz nitq, durğu işarələri 4.1.4. Dialoqlarda və vasitəsiz nitqdə sözlərin böyük və kiçik hərflərlə yazılış qaydalarına əməl edir. Dialoqlarda və vasitəsiz nitqdə sözlərin böyük və kiçik hərflərlə yazılış qaydalarına əməl edilməsi, cümlənin ortasında tire işarəsindən sonra sözlərin (xüsusi isimlər istisna olmaqla) kiçik hərflə yazılması, dialoqlarda yeni cümlə başlayanda tire işarəsindən sonra gələn sözün böyük hərflə yazılması. Dialoq, vasitəsiz nitq, sözlərin böyük və kiçik hərflə yazılış qaydası Yüklə 1,56 Mb. Dostları ilə paylaş:
|