Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi Azərbaycan Respublikası Təhsil Problemləri İnstitutu



Yüklə 1,56 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə70/79
tarix03.06.2023
ölçüsü1,56 Mb.
#124157
1   ...   66   67   68   69   70   71   72   73   ...   79
1 Azərbaycan dili-Kurikulum 2013

IX sinif 
1.1.1. Danışanın mövzuya 
münasibətini müəyyən etmək 
üçün tədqiqat xarakterli 
suallar verir.
Mətnin məzmununa uyğun təhlil, sintez, tədqiqat xarakterli sualların verilməsi, alınan 
cavabların təhlil edilməsi və nəticədə həmin cavablar əsasında danışanın mövzuya mü-
nasibətinin müəyyən edilməsi.
Mövzu, münasibət, 
tədqiqat xarakterli sual


1.1.2. Dinlədiyi fikirlərə 
münasibət bildirir. 
Danışanın diqqətlə dinlənilməsi, əsas fikrin müəyyənləşdirilməsi, təhlil edilməsi və ona 
münasibət bildirilməsi
Dinlənilən fikir, 
münasibət bildirmə 
1.2.1. Dil vahidlərindən məq-
sədyönlü istifadə etməklə 
müxtəlif formalı mətnlər qurur 
Müxtəlif formalı (təklif, mülahizə, məruzə, rəy) mətnlərin qurulmasında dil 
vahidlərindən (söz, söz birləşməsi, cümlə) məqsədyönlü istifadə edilməsi, sözlər və söz 
birləşmələri arasında məntiqi-struktur əlaqənin müəyyənləşdirilməsi. 
Dil vahidləri, 
məqsədyönlü istifadə, 
müxtəlif formalı mətnlər, 
mətn qurma. 
1.2.2. Müxtəlif tipli rabitəli 
nitq nümunələri qurur. 
Müxtəlif tipli (nəqli, təsviri, mühakimə xarakterli) rabitəli nitq nümunələrinin (şifahi 
mətn, dialoq) qurulması. Hadisələrin və əşyaların düzgün təsvir edilməsi, hər hansı bir 
məsələyə dair mühakimə yürüdülməsi. 
Rabitəli nitq, müxtəlif tipli 
nitq, nitq nümunəsi qurma 
1.2.3.Nitq prosesində danışığı 
(səs seçimi, səsin ucalığı, hiss, 
ton) ilə ifadə tərzini (poza, 
jest, mimika) uzlaşdırır. 
Şifahi nitq qurarkən səs çalarının, ucalığının, tonunun, emosiyaların poza, jest və 
mimikalarla uyğunluğunun gözlənilməsi, onlar arasındakı əlaqənin müəyyən edilməsi. 
Müsbət və ya mənfi emosiyasını göstərmək üçün müvafiq mimik vəziyyətin nümayiş 
etdirilməsi.
Nitq prosesi, səs çaları, 
səsin ucalığı, hiss, ton, 
ifadə tərzi, poza, jest, 
mimika, uyğunluq, 
tamamlama 
1.2.4. Ümumiləşmiş fikirləri 
yığcam şəkildə təqdim edir. 
Mövzu ilə bağlı müzakirədə iştirak etmə, müzakirə nəticəsində ümumiləşmiş fikirlərin 
təhlil edilməsi, sitemləşdirilməsi və yığcam şəkildə ifadə edərək təqdim edilməsi.
Müzakirə, ümumiləşmiş 
fikirlər, yığcam ifadə, 
təqdim etmə 
2.1.1. Tanış olmayan söz və 
ifadələrin kontekstə uyğun 
mənasını şərh edir. 
Oxunan mətndən tanış olmayan söz və ifadələrin leksik mənasının lüğətlərin köməyi ilə 
tapılması, mətndə işlənmə mövqeyinin müəyyənləşdirilməsi və kontekstə uyğun 
mənasının dəqiqləşdirməklə şərh edilməsi.
Tanış olmayan söz, tanış 
olmayan ifadə, kontekstə 
uyğun məna. 
2.1.2. Həqiqi və məcazi 
mənalı söz və ifadələrin məna-
sını kontekstə uyğun dəqiqləş-
dirməklə şərh edir. 
Mətndə işlənən söz və ifadələrin kontekstə uyğun mənasının müəyyənləşdirilməsi, 
onların həqiqi və ya məcazi mənada işlənməsinin dəqiqləşdirilməsi və konkret misallarla 
şərh edilməsi. 
Mətn, söz, ifadə, 
kontekstə uyğun məna, 
həqiqi məna, məcazi məna 
2.2.1. Mətni düzgün intonasiya 
ilə oxuyur. 
Mətnin düzgün intonasiya qaydalarına uyğun oxunması. Səs tonunun qalxması və 
enməsi, ritm, temp, tembrdən düzgün ifadə edilməsi, sözlər, söz birləşmələri, eyni 
zamanda cümlələr arasında fasilənin müəyyən edilməsi. 
İntonasiya, ton, tembr, 
temp, ritm, fasilə 
2.2.2. Tərkib hissələri arasında 
əlaqəni gözləməklə mətni 
Mətnin məzmununun mənimsənilməsi, tərkib hissələrinin: giriş, əsas hissə və nəticənin
müəyyən edilməsi, onlar arasındakı əlaqəni pozmadan verilmiş mətnin müxtəlif 
Mətnin tərkib hissələri, 
giriş, əsas hissə, nəticə, 


genişləndirir.
mənbələrdən istifadə etməklə genişləndirilməsi. 
mətni genişləndirmə 
2.2.3. Mətndə irəli sürülmüş 
fikirləri dəyərləndirir. 
Mətndəki fikirlərin öyrənilməsi, analiz, sintez edilməsi, konkret fakt və nümunələrə 
əsaslanaraq onların müxtəlif şərait və situasiyalarda təhlil edilməsi, dəyərləndirilməsi.
Dəyərləndirmə, şərait, 
situasiya, təhlil 
3.1.1. Verilmiş mövzuya 
uyğun müxtəlif tipli (nəqli, 
təsviri, mühakimə) və formalı
(inşa, esse, hekayə) mətnlər 
yazır.
Verilmiş mövzu ilə bağlı müxtəlif mənbələrdən istifadə etməklə müxtəlif tipli (nəqli, 
təsviri, mühakimə xarakterli) və formalı (inşa, esse, hekayə) mətnlərin yazılması. 
Nəqli xarakterli yazı, 
təsviri xarakterli yazı, 
mühakimə xarakterli yazı 
3.1.2. Formalaşmış fikir və 
mülahizələrini həyat hadisələri 
ilə əlaqələndirərək əsaslan-
dırır.
Formalaşmış fikir və mülahizələrin təhlil edilməsi, əsaslandırmaq məqsədi ilə real həyat 
hadisələri ilə əlaqələndirilməsi, müqayisə edilməsi, oxşar və fərqli cəhətlərinin 
müəyyənləşdirilməsi. 
Fikir, mülahizə, 
əsaslandırma, həyatla 
əlaqə 
3.1.3. Mətnin hissələri, abzas-
lar və cümlələr arasında 
əlaqəni gözləməklə özünün və 
başqasının yazısını 
təkmilləşdirir.
Mətnin hissələri, abzaslar və cümlələr arasındakı əlaqəni pozmadan özünün və 
başqasının yazdığı mətnin topladığı əlavə materiallardan istifadə etməklə 
əlaqələndirilməsi, təkmilləşdirilməsi. 
Mətn, mətnin hissələri, 
giriş, əsas hissə, nəticə, 
abzas, cümlə, 
təkmilləşdirmə 
3.1.4. Müxtəlif əməli yazılar 
(hesabat, akt) yazır. 
İşgüzar üslubun tələblərinin öyrənilməsi, müvafiq dil materiallarından istifadə etməklə 
müxtəlif əməli yazıların (hesabat, akt) yazılması. 
Əməli yazı, hesabat, akt 
4.1.1. Mürəkkəb cümlənin 
növlərini fərqləndirir.
Mürəkkəb cümlənin növlərinin xüsusiyyətlərinin müəyyənləşdirilməsi, onların bir-
birindən fərqləndirilməsi, tabeli və tabesiz mürəkkəb cümlələrin, mübtəda, xəbər, 
tamamlıq, təyin, zərflik əlaqəli tabeli budaq mürəkkəb cümlələrin tanınması, baş və 
budaq cümlələrin fərqləndirilməsi 
Mürəkkəb cümlə, tabeli 
mürəkkəb cümlə, tabesiz 
mürəkkəb cümlə, baş 
cümlə, budaq cümlə 
4.1.2. Sözləri və söz birləş-
mələrini müxtəlif sintaktik 
vəzifələrdə işlədir. 
Sözlərin söz birləşməsi və cümlədə, söz birləşmələrini cümlədə müxtəlif sintaktik vəzifələrdə 
işlədilməsi, sözlərin semantik xüsusiyyətlərinə görə, eyni zamanda söz birləşməsinin 
tərəflərinin cümlənin müxtəlif üzvləri vəzifəsində işlədilməsi. 
Söz, söz birləşməsi, söz 
birləşməsinin tərəfi, cümlə 
üzvləri 
4.1.3. Mürəkkəb cümlədə, va-
sitəsiz nitqdə durğu işa-
rələrindən istifadə edir. 
Mürəkkəb cümlələrdə - tabeli və tabesiz mürəkkəb cümlələrdə, həmçinin vasitəsiz nitqdə 
vergül, qoşa nöqtə, dırnaq, tire və s. durğu işarələrindən düzgün istifadə edilməsi. 
Mürəkkəb cümlə, vasitəsiz 
nitq, durğu işarələri 


4.1.4. Dialoqlarda və vasitəsiz 
nitqdə sözlərin böyük və kiçik 
hərflərlə yazılış qaydalarına 
əməl edir.
Dialoqlarda və vasitəsiz nitqdə sözlərin böyük və kiçik hərflərlə yazılış qaydalarına əməl 
edilməsi, cümlənin ortasında tire işarəsindən sonra sözlərin (xüsusi isimlər istisna 
olmaqla) kiçik hərflə yazılması, dialoqlarda yeni cümlə başlayanda tire işarəsindən sonra 
gələn sözün böyük hərflə yazılması. 
Dialoq, vasitəsiz nitq, 
sözlərin böyük və kiçik 
hərflə yazılış qaydası 

Yüklə 1,56 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   66   67   68   69   70   71   72   73   ...   79




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin