Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 19. 06. 2009-cu il tarixli
Yüklə 0,51 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
1. Sənə hədiyyə olunmuş təzə paltar haqqında daha çox məlumatı necə ala bilərsən? A) eşitməklə B) görməklə C) dadmaqla D) toxunmaqla 2. Yemək haqqında daha çox məlumatı necə ala bilərsən? 3. İnsan soyuğu və istini hansı duyğu üzvü ilə hiss edir? 4. Əşyaların sayını riyaziyyat və ana dili dərslərində hansı formada təq- dim etmək olar? 5. Tutaq ki, bu gün sənin doğum günündür. Bu informasiyanı sinif yoldaşlarına necə çatdıra bilərsən? 6. İnformasiyanın alındığı yerə nə deyilir? 7. Avtomobil hansı informasiyanın mənbəyidir? Misallar göstər. 8. İnformasiya mənbələri və qəbulediciləri hansılardır?
, Elxan isə kağız vərəqdə şəkil çəkdi. Bu halda kağız və asfaltı necə adlandırmaq olar? üzərində
SUAL VƏ TAPŞIRIQLAR A) görməklə B) toxunmaqla C) dadmaqla D) iyləməklə
3 ALQORİTM Çap üçün deyil 1 Tapåırıq
Tapåırıq Buraxılmış hadisəni təsvir et. 2 3
VƏ HADİSƏLƏR ARDICILLIĞI Ruslan
dərslərini hazırladı. Ruslan
məktəbə getdi. Ruslan
yüksək qiymət aldı. Ruslanın yüksək qiymət almasının səbəbi onun dərsini daha yaxşı hazırlamasıdır. Dərsinə yaxşı hazırlaşması və məktəbə getməsi nəticəsində Ruslan qiymət aldı. yüksək
Hadisələr özləri də müəyyən ardıcıllıqla baş verə bilər. Buna hadisələr ardıcıllığı deyilir. Hadisə hərəkətlər . Ruslanın sək qiymət alması hadisəsini yaradan hərəkətlər ardıcıllığı belədir: müəyyən ardıcıllığıdır dərsdən yük- Hər bir obyektin müəyyən hərəkətləri olur. Bir hərəkət başqa bir hərəkətə səbəb ola bilər. Bir-birilə bağlı olan hərəkətlərə hərə- kətlər ardıcıllığı deyilir. Əməlləri əvvəl sağdan sola, sonra isə soldan sağa yerinə yetirməklə ifadəni hesablayın və cavabları müqayisə edin. + - + + Hadisələr ardıcıllığını danış. Bəzən hərəkətlər ardıcıllığını dəyişdikdə nəticə də dəyişir. 3 1 2 1 3 + - + + 3 1 2
1 3 ? 30 31 Domino daşlarını hansı ardıcıllıqla qoymaq lazımdır ki, əldə heç bir daş qalmasın? Pişik siçanı gördü. Pişik siçanın ardınca qaçdı. Pişik siçanı tutdu. ? Yaddaå
Yaddaå Hərəkətlər ardıcıllığı Hadisə Hadisələr ardıcıllığı Hadisənin səbəbi Hadisənin nəticəsi Çap üçün deyil 1 Tapåırıq
Tapåırıq Buraxılmış hadisəni təsvir et. 2 3
VƏ HADİSƏLƏR ARDICILLIĞI Ruslan
dərslərini hazırladı. Ruslan
məktəbə getdi. Ruslan
yüksək qiymət aldı. Ruslanın yüksək qiymət almasının səbəbi onun dərsini daha yaxşı hazırlamasıdır. Dərsinə yaxşı hazırlaşması və məktəbə getməsi nəticəsində Ruslan qiymət aldı. yüksək
Hadisələr özləri də müəyyən ardıcıllıqla baş verə bilər. Buna hadisələr ardıcıllığı deyilir. Hadisə hərəkətlər . Ruslanın sək qiymət alması hadisəsini yaradan hərəkətlər ardıcıllığı belədir: müəyyən ardıcıllığıdır dərsdən yük- Hər bir obyektin müəyyən hərəkətləri olur. Bir hərəkət başqa bir hərəkətə səbəb ola bilər. Bir-birilə bağlı olan hərəkətlərə hərə- kətlər ardıcıllığı deyilir. Əməlləri əvvəl sağdan sola, sonra isə soldan sağa yerinə yetirməklə ifadəni hesablayın və cavabları müqayisə edin. + - + + Hadisələr ardıcıllığını danış. Bəzən hərəkətlər ardıcıllığını dəyişdikdə nəticə də dəyişir. 3 1 2 1 3 + - + + 3 1 2
1 3 ? 30 31 Domino daşlarını hansı ardıcıllıqla qoymaq lazımdır ki, əldə heç bir daş qalmasın? Pişik siçanı gördü. Pişik siçanın ardınca qaçdı. Pişik siçanı tutdu. ? Yaddaå
Yaddaå Hərəkətlər ardıcıllığı Hadisə Hadisələr ardıcıllığı Hadisənin səbəbi Hadisənin nəticəsi Çap üçün deyil 33 32 1. Açarı cibindən çıxart 2. Açarı qıfıla sal 3. Açarı qıfıldan çıxart 4. Açarı saat əqrəbi hərəkətinin əks istiqamətində fırlat 5. Qapını aç Hər hansı bir məqsədə çatmaq üçün hərəkət- lər müəyyən ardıcıllıqla yerinə yetirilir. Bu ar- dıcıllığa alqoritm deyilir. Alqoritmi tərtib etmək üçün görüləcək iş ardı- cıl yerinə yetirilən hissələrə bölünür. Bu hissələr alqoritmin addımları adlanır. “Qapının qıfılının açılması” alqoritmindəki yanlışlıqları düzəlt. “AYNA” sözündəki hərfləri ardıcıl yazmaq alqoritmini addımlarla söylə. Suallara cavab ver: a) 1 və 2-ci addımların yerini dəyişsən, hansı ad alınar? b) 2 və 3-cü addımların yerini dəyişsən, hansı ad alınar? c) 3 və 4-cü addımların yerini dəyişsən, hansı ad alınar? BAŞLANĞIC Ayaqqabı şotkasını götür Ayaqqabını götür Ayaqqabını şotkala Şotkanı yerinə qoy Ayaqqabını yerinə qoy SON
Bəzi hallarda alqoritmin addım- larının yerini dəyişdikdə nəticə də- yişə bilir. Ona görə də addımları “Ayaqqabının təmizlənməsi” alqoritmini belə yazmaq olar: 1. Ayaqqabı şotkasını götür 2. Ayaqqabını götür 3. Ayaqqabını şotkala 4. Şotkanı yerinə qoy 5. Ayaqqabını yerinə qoy 12. ALQORİTM “Ev tapşırığının yerinə yetirilməsi” alqoritmində hərəkətlərin
ardıcıllığını söylə düzgün
. a) Çantanı aç b)
hazırladıqdan sonra lər
kləri c) Tapşırığı gündəlikdən oxu d) Tapşırığı yerinə yetir e) Dərslikləri, dəftərləri və gündəliyi çantadan çıxart f ) Dərsliyi və dəftəri aç Dərsi
dəftər i və dərsli çantaya qoy Yaddaå
Yaddaå Alqoritm Alqoritmin adı Alqoritmin addımı Hər bir alqoritmə ad vermək olar. Məsələn, “Qayğanağın bişiril- məsi” və ya “Ayaqqabının təmizlənməsi” alqoritmi bu iş üçün ardıcıl olaraq hansı hərəkətlərin yerinə yetirilməsini bildirir. ardıcıl yerinə yetirmək lazımdır. Əks halda biz qoyulmuş məqsədə çatmarıq. Məsələn, göstərilən alqoritmdə 3-cü və 4-cü addımların yerlərini dəyişdikdə gözlənilən nəticə alınmayacaq. 1 Tapåırıq Tapåırıq Qayğanaq bişirmək üçün hərəkətlər ardıcıllığını söylə. 2 3
Çap üçün deyil 33 32 1. Açarı cibindən çıxart 2. Açarı qıfıla sal 3. Açarı qıfıldan çıxart 4. Açarı saat əqrəbi hərəkətinin əks istiqamətində fırlat 5. Qapını aç Hər hansı bir məqsədə çatmaq üçün hərəkət- lər müəyyən ardıcıllıqla yerinə yetirilir. Bu ar- dıcıllığa alqoritm deyilir. Alqoritmi tərtib etmək üçün görüləcək iş ardı- cıl yerinə yetirilən hissələrə bölünür. Bu hissələr alqoritmin addımları adlanır. “Qapının qıfılının açılması” alqoritmindəki yanlışlıqları düzəlt. “AYNA” sözündəki hərfləri ardıcıl yazmaq alqoritmini addımlarla söylə. Suallara cavab ver: a) 1 və 2-ci addımların yerini dəyişsən, hansı ad alınar? b) 2 və 3-cü addımların yerini dəyişsən, hansı ad alınar? c) 3 və 4-cü addımların yerini dəyişsən, hansı ad alınar? BAŞLANĞIC Ayaqqabı şotkasını götür Ayaqqabını götür Ayaqqabını şotkala Şotkanı yerinə qoy Ayaqqabını yerinə qoy SON
Bəzi hallarda alqoritmin addım- larının yerini dəyişdikdə nəticə də- yişə bilir. Ona görə də addımları “Ayaqqabının təmizlənməsi” alqoritmini belə yazmaq olar: 1. Ayaqqabı şotkasını götür 2. Ayaqqabını götür 3. Ayaqqabını şotkala 4. Şotkanı yerinə qoy 5. Ayaqqabını yerinə qoy 12. ALQORİTM “Ev tapşırığının yerinə yetirilməsi” alqoritmində hərəkətlərin
ardıcıllığını söylə düzgün
. a) Çantanı aç b)
hazırladıqdan sonra lər
kləri c) Tapşırığı gündəlikdən oxu d) Tapşırığı yerinə yetir e) Dərslikləri, dəftərləri və gündəliyi çantadan çıxart f ) Dərsliyi və dəftəri aç Dərsi
dəftər i və dərsli çantaya qoy Yaddaå
Yaddaå Alqoritm Alqoritmin adı Alqoritmin addımı Hər bir alqoritmə ad vermək olar. Məsələn, “Qayğanağın bişiril- məsi” və ya “Ayaqqabının təmizlənməsi” alqoritmi bu iş üçün ardıcıl olaraq hansı hərəkətlərin yerinə yetirilməsini bildirir. ardıcıl yerinə yetirmək lazımdır. Əks halda biz qoyulmuş məqsədə çatmarıq. Məsələn, göstərilən alqoritmdə 3-cü və 4-cü addımların yerlərini dəyişdikdə gözlənilən nəticə alınmayacaq. 1 Tapåırıq Tapåırıq Qayğanaq bişirmək üçün hərəkətlər ardıcıllığını söylə. 2 3
Çap üçün deyil 13. ALQORİTMİN İCRASI Alqoritmi yerinə yetirənə alqoritmin icraçısı deyilir. Alqoritmin icraçısı insan, heyvan, robot, kompüter ola bilər. Alqoritmin addımları dəqiq və icraçı üçün aydın olmalıdır. Robotlar nə qədər “ağıllı” görünsələr də, on- lar insanın əvvəlcədən tərtib etdiyi alqoritmi icra edir. Bəzi təlim görmüş itlər müəyyən alqoritmləri icra edə bilir.
1. Çirkli boşqabı götür 2. Boşqabı suda islat 3. Boşqabı təmizləyici maye ilə sürt 4. Boşqabı suyun altında yu 5. Boşqabı dəsmalla qurula 6. Boşqabı yerinə qoy 35 34 Çirkli boşqabı yumaq üçün robota belə alqoritm verilə bilər: “Qabın yuyulması” alqoritmini başqası da icra etsə, eyni nəticə alınar. 1. Qələmi götür 2. “Alma” sözünü yaz 3. Qələmi yerinə qoy 4. Qırmızı karandaş götür 5. Yazının altında alma şəkli çək 6. Karandaşı yerinə qoy Sağdakı fiquru çəkmək üçün alqoritmdəki səhvi düzəldib davam et. ↑1 → 2 ↓3 ← 3 ↑2 Bağa A nöqtəsində dayanıb. A nöqtədə olacaq? Ədədlər xanaların sayını, oxlar isə hərəkətin istiqamətini göstərir. lqoritmin icrasından sonra o, hansı →5 ↑4 ← 4 ↓1 Yaddaå Yaddaå
Alqoritmin icrası Alqoritmin icraçısı Alqoritmin nəticəsi 1 Tapåırıq Tapåırıq Verilmiş alqoritmi yerinə yetirsəniz, hansı nəticə alınar? 2 3 A B D C a) b) c) Alma
Alma Alma
Çap üçün deyil 13. ALQORİTMİN İCRASI Alqoritmi yerinə yetirənə alqoritmin icraçısı deyilir. Alqoritmin icraçısı insan, heyvan, robot, kompüter ola bilər. Alqoritmin addımları dəqiq və icraçı üçün aydın olmalıdır. Robotlar nə qədər “ağıllı” görünsələr də, on- lar insanın əvvəlcədən tərtib etdiyi alqoritmi icra edir. Bəzi təlim görmüş itlər müəyyən alqoritmləri icra edə bilir.
1. Çirkli boşqabı götür 2. Boşqabı suda islat 3. Boşqabı təmizləyici maye ilə sürt 4. Boşqabı suyun altında yu 5. Boşqabı dəsmalla qurula 6. Boşqabı yerinə qoy 35 34 Çirkli boşqabı yumaq üçün robota belə alqoritm verilə bilər: “Qabın yuyulması” alqoritmini başqası da icra etsə, eyni nəticə alınar. 1. Qələmi götür 2. “Alma” sözünü yaz 3. Qələmi yerinə qoy 4. Qırmızı karandaş götür 5. Yazının altında alma şəkli çək 6. Karandaşı yerinə qoy Sağdakı fiquru çəkmək üçün alqoritmdəki səhvi düzəldib davam et. ↑1 → 2 ↓3 ← 3 ↑2 Bağa A nöqtəsində dayanıb. A nöqtədə olacaq? Ədədlər xanaların sayını, oxlar isə hərəkətin istiqamətini göstərir. lqoritmin icrasından sonra o, hansı →5 ↑4 ← 4 ↓1 Yaddaå Yaddaå
Alqoritmin icrası Alqoritmin icraçısı Alqoritmin nəticəsi 1 Tapåırıq Tapåırıq Verilmiş alqoritmi yerinə yetirsəniz, hansı nəticə alınar? 2 3 A B D C a) b) c) Alma
Alma Alma
Çap üçün deyil İnsanlar obyektlər və hadisələr haqqında müəyyən fikirlər söyləyirlər. Bu fikirlər doğru, yaxud yalan ola bilər. 37 36 14. DOĞRU VƏ YALAN MÜLAHİZƏLƏR Doğru, yaxud yalan olan hər hansı cümlə məntiqi mülahizə adlanır. Başqa sözlə, məntiqi mülahizə elə fikirdir ki, o ya doğrudur, ya da yalandır. Hər bir mülahizənin inkarını söyləmək olar. Doğru mülahizənin inkarı yalan, yalan mülahizənin inkarı isə doğru olur. a) Kvadrat iki hissəyə bölünüb. b) Kvadrat üç bərabər hissəyə bölünüb. c) Kvadrat üç müxtəlif üçbucağa bölünüb.
Bəzən fikri inkar etmək üçün “deyil” sözündən istifadə etmək olar. – Vinni Pux ayı deyil. – Vinni Pux dovşandır. – Vinni Pux ayıdır. – Vinni Pux dovşan deyil. Hər iki mülahizə doğrudur. Aydın, Ramiz və Nigar üçün sarı, göy və yaşıl rəngdə təzə köynək al- dılar. Aydının köynəyi nə göy, nə də sarıdır. Ramizin köynəyi sarı deyil. Hər uşağın köynəyini tap. Verilmiş mülahizələrin inkarını söylə. – Kitab masanın üstündədir. – Rəna məktəbə gedir. – Bütün meyvələr qırmızıdır. – Quşların hamısı uça bilir. Yaddaå
Yaddaå Məntiqi mülahizə Doğru – Yalan Yalan – olmayan fikirdir. həqiqətə uyğun
uyğun olan fikirdir. Ay Yerdən böyükdür. Yer Günəşin ətrafında fırlanır. Hər iki mülahizə
1 Tapåırıq Tapåırıq Şəklə bax, yalan fikirləri tap. 2 3
uça bilmir! Dəvəquşu uça bilir!
İnsanlar obyektlər və hadisələr haqqında müəyyən fikirlər söyləyirlər. Bu fikirlər doğru, yaxud yalan ola bilər. 37 36 14. DOĞRU VƏ YALAN MÜLAHİZƏLƏR Doğru, yaxud yalan olan hər hansı cümlə məntiqi mülahizə adlanır. Başqa sözlə, məntiqi mülahizə elə fikirdir ki, o ya doğrudur, ya da yalandır. Hər bir mülahizənin inkarını söyləmək olar. Doğru mülahizənin inkarı yalan, yalan mülahizənin inkarı isə doğru olur. a) Kvadrat iki hissəyə bölünüb. b) Kvadrat üç bərabər hissəyə bölünüb. c) Kvadrat üç müxtəlif üçbucağa bölünüb.
Bəzən fikri inkar etmək üçün “deyil” sözündən istifadə etmək olar. – Vinni Pux ayı deyil. – Vinni Pux dovşandır. – Vinni Pux ayıdır. – Vinni Pux dovşan deyil. Hər iki mülahizə doğrudur. Aydın, Ramiz və Nigar üçün sarı, göy və yaşıl rəngdə təzə köynək al- dılar. Aydının köynəyi nə göy, nə də sarıdır. Ramizin köynəyi sarı deyil. Hər uşağın köynəyini tap. Verilmiş mülahizələrin inkarını söylə. – Kitab masanın üstündədir. – Rəna məktəbə gedir. – Bütün meyvələr qırmızıdır. – Quşların hamısı uça bilir. Yaddaå
Yaddaå Məntiqi mülahizə Doğru – Yalan Yalan – olmayan fikirdir. həqiqətə uyğun
uyğun olan fikirdir. Ay Yerdən böyükdür. Yer Günəşin ətrafında fırlanır. Hər iki mülahizə
1 Tapåırıq Tapåırıq Şəklə bax, yalan fikirləri tap. 2 3
uça bilmir! Dəvəquşu uça bilir!
Maraqsızdır! Maraqlıdır! 15. QEYRİ-MÜƏYYƏN MÜLAHİZƏ Obyekti tap: yeməli deyil, qab-qacaq deyil, sarı deyil, taxtadan deyil. Hansı f
qeyri-müəyyəndir? ikirlər
Burada tülkü var. Burada dovşan yoxdur. Burada canavar var. Dovşan, tülkü və canavar ağacların gizlənmişlər. Ağacların üstündəki bütün yazılar yalandır. Hansı ağacın arxasında hansı heyvan gizlənib? arxasında Elə fikirlər var ki, onların doğru və ya yalan olmasını müəyyən etmək olmur. Məsələn: Burada A fikri doğru, B fikri isə yalandır. Ancaq C fikrinin doğru və ya yalan olması barədə heç nə demək olmaz. Çünki biri üçün maraqlı olan oyun başqası üçün maraqsız ola bilər. Ona görə də C fikri qeyri-müəyyəndir. 39 38 – Bağdakı oturacaqlar taxtadandır. – Ən dadlı yemək plovdur. – Azərbaycan Özbəkistanla həmsərhəddir. – Yay fəsli qışdan gözəldir. Yaddaå Yaddaå
Qeyri-müəyyən mülahizə A. Okean dənizdən böyükdür. B. Göz eşitmə orqanıdır. C. Futbol maraqlı oyundur. 2 3 4 1 Tapåırıq Tapåırıq Bu mülahizələrin hansı doğru, hansı yalan, hansı qeyri-müəyyəndir? Tort dadlıdır . “A” sait səsdir. Hava yaxşıdır. 7+12=20 Qulaq eşitmə orqanıdır. Alma şirindir. Çap üçün deyil Maraqsızdır! Maraqlıdır! 15. QEYRİ-MÜƏYYƏN MÜLAHİZƏ Obyekti tap: yeməli deyil, qab-qacaq deyil, sarı deyil, taxtadan deyil. Hansı f
qeyri-müəyyəndir? ikirlər
Burada tülkü var. Burada dovşan yoxdur. Burada canavar var. Dovşan, tülkü və canavar ağacların gizlənmişlər. Ağacların üstündəki bütün yazılar yalandır. Hansı ağacın arxasında hansı heyvan gizlənib? arxasında Elə fikirlər var ki, onların doğru və ya yalan olmasını müəyyən etmək olmur. Məsələn: Burada A fikri doğru, B fikri isə yalandır. Ancaq C fikrinin doğru və ya yalan olması barədə heç nə demək olmaz. Çünki biri üçün maraqlı olan oyun başqası üçün maraqsız ola bilər. Ona görə də C fikri qeyri-müəyyəndir. 39 38 – Bağdakı oturacaqlar taxtadandır. – Ən dadlı yemək plovdur. – Azərbaycan Özbəkistanla həmsərhəddir. – Yay fəsli qışdan gözəldir. Yaddaå Yaddaå
Qeyri-müəyyən mülahizə A. Okean dənizdən böyükdür. B. Göz eşitmə orqanıdır. C. Futbol maraqlı oyundur. 2 3 4 1 Tapåırıq Tapåırıq Bu mülahizələrin hansı doğru, hansı yalan, hansı qeyri-müəyyəndir? Tort dadlıdır . “A” sait səsdir. Hava yaxşıdır. 7+12=20 Qulaq eşitmə orqanıdır. Alma şirindir. Çap üçün deyil 1 Tapåırıq
Tapåırıq Turistlərin mehmanxanaya çatmaları üçün ən sadə və ən qısa yolları tap. 2 3 4 Şəklə uyğun sxemi müəyyən et. Məktəbdən evə həmişə gedib-gəldiyin yol bağlı olarsa, onda hansı digər qısa və sadə yollarla məktəbə gedə bilərsən? Bu barədə valideynlərinlə də məsləhətləş. 16. ƏN SADƏ VƏ ƏN QISA YOL KİT ABXANA
KİT ABXANA
Bir obyektdən digərinə aparan ən sadə yol həmişə ən qısa yol olmur.
41 40 Mehmanxana Körpü Körpü
Kənd Göl
a) b) c) Anarın yaşadığı evdən quyuya neçə yolla getmək olar? Onlardan ən qısa yol hansıdır? Anar Bəkir
Dilarə Cəmilə
Mehmanxana, kənd, körpü və gölü nöqtələr, onlar arasındakı yol- ları isə xətlərlə göstərsək, aşağıdakı sxem alınar. Turistlər göldən mehmanxanaya getmək istəyirlər. Onlar bir neçə yolla gedə bilərlər: 1. Körpülərdən keçməklə; 2. Kəndin kənarından keçən asfalt yolla; 3. Çay və təpələri aşmaqla. Yaddaå
Yaddaå Yüklə 0,51 Mb. Dostları ilə paylaş:
|