1999-cu ildə “Turizm haqqında” Qanun qəbul olunmuş və turizm sahəsində dövlət
siyasətinin rəsmiləşdirilməsi baş vermişdir. Turizm siyasətinin mühüm sənədlərindən biri isə
“Azərbaycan Respublikasında turizmin inkişafına dair (2002-2005-ci illər üçün)” Dövlət
Proqramı olmuşdur. Qeyd olunan Proqramın tələblərinə uyğun olaraq, turizm sahəsində
beynəlxalq standartlara cavab verən mehmanxanalar tikilmiş, ölkəyə bir sıra aparıcı
beynəlxalq investisiya şirkətləri cəlb olunmuş, ölkəyə gələn turistlərin sayı artmışdır. Eyni
zamanda, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin müvafiq Sərəncamı ilə təsdiq edilən
“Azərbaycan Respublikası regionlarının-sosial-iqtisadi inkişafı Dövlət Proqramının (2004-
2008-ci illər)” turizm sahəsi üzrə bəndlərinin tələbləri çərçivəsində sahibkarlığın inkişafı
üçün müvafiq kreditlərin ayrılması, turizm obyektlərinin inşasının dəstəklənməsi, bir sıra
hüquqi sənədlərin hazırlanması sahəsində işlər görülmüşdür. Dövlət Proqramı ilə yanaşı,
Azərbaycan Respublikası Prezidenti tərəfindən təsdiq edilən Azərbaycan Respublikası
regionlarının sosial-iqtisadi inkişafının sürətləndirilməsinə dair silsilə Sərəncamların turizmə
aid bəndlərinin icrasının təmin olunması məqsədilə, Lənkəran şəhəri, Tovuz, Gədəbəy, Oğuz,
Masallı, Astara rayonlarının turizm inkişaf planı hazırlanmış və yerli icra hakimiyyəti
orqanları ilə razılaşdırılaraq aidiyyəti üzrə Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinə
“Caspian Group Consalting” şirkətinin mütəxəssisləri tərəfindən ABŞ Ticarət və İnkişaf
Agentliyindən ayrılan qranta əsasən hazırlanan turizmin uzunmüddətli inkişafına dair master
planın və Türkiyədən dəvət olunmuş mütəxəssislərin rəy, təklifləri əsasında Nazirliyin
əməkdaşları tərəfindən turizm sahəsi üzrə kadr hazırlığının yaxşılaşdırılması, yataq yerlərinin
sayının artırılması, turizmin müxtəlif növlərinin inkişaf etdirilməsi, həmçinin turizmin
inkişafının yeni mərhələsinə təkan verəcək “Azərbaycan Respublikasında Turizmin
İnkişafına dair 2008-2016-cı illər üçün Dövlət Proqramı” hazırlanmışdır. Hal-hazırda bu
proqram Nazirlər Kabinetində baxılmaqdadır. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2008-
ci il 20 iyun tarixli Fərmanı ilə “Turizm və rekreasiya zonalarının nümunəvi Əsasnaməsi”
təsdiq olunmuşdur. Bu əsasnamə turizm və rekreasiya zonalarını insanların əyləncəsini,
istirahətini, müalicəsini və sağlamlığını təmin edən, müvafiq turizm infrastrukturuna malik
olan, xüsusi ekoloji, rekreasiya, tarixi, mədəni əhəmiyyət daşıyan təbiət və mədəniyyət
komplekslərinin yerləşdiyi və təbiəti mühafizə, milli və mədəni irsi qoruma, gəncləri
vətənpərvərlik ruhunda tərbiyə etmə, maarifçilik, elmi və digər məqsədlər üçün istifadə
olunan, regionların sosial-iqtisadi inkişafına kömək edən və müvafiq idarəetmə qurumlarına
malik ərazilər hesab edir.
11
Turizm və rekreasiya zonalarına Azərbaycan Respublikasının
torpaq qanunvericiliyi ilə müəyyən edilmiş aşağıdakı zonalara aid sahələr daxil edilə bilər: 1)
arxeoloji, memarlıq abidələri və onların qalıqları müəyyən olunmuş zonalar; 2) meşə fondu
zonaları; 3) Xəzər dənizinin (gölünün) Azərbaycan Respublikasına mənsub olan bölməsi
(zonası); 4) dağ zonaları; və 5) qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş hallarda digər ərazilər. Bu
zonaların yardılması istiqamətində ciddi iş gedir. Həmçinin zonaların baş və cari inkişaf
planlarının, turizm və rekreasiya zonalarnın pasportlarının hazırlanması üçün ciddi tədqiqatlar
da tələb olunur.
Böyük mədəni turzim potensialına malik ölkədə bu istiqamətdə ilk iş 1968-ci ildə
hazırlanmış “Azərbaycan Respublikası ərazisində dövlət mühafizəsinə götürülən daşınmaz
tarix və mədəniyyət abidələrinin siyahısının” yenidən tərtib olunmasıdır. Çünki keçən dövr
ərzində çoxlu sayda yeni abidələr tapılmışdır. Bu və digər amillər siyahının yenidən tərtib
olunması ehtiyacını doğurmuşdur. Siyahı üzərində 1988 və 2001-ci illərdə aparılmış işlər
nəticəsində ölkədə yerli, respublika və dünya əhəmiyyətli qorunan abidələrin sayı 6308-ə
çatmışdır.
12
Son vaxtlar aparılan yeni dəqiqlşdirmələrlə bu rəqəmin 7000-ə çatacağını
göstərir. Bu siyahının hazırlanması yalnız mühafizəni gücləndirmir, qorumaqla istifadə
zərurətini də ortaya çıxarır. Bu səbəbdəndir ki, keçən dövr ərzində turizm nümayiş obyekti
kimi istifadə olunması məqsədəuyğun hesab edilən bir sıra tarix-mədəniyyət abidələri bərpa
edilmiş və turistlərin istifadəsinə verilmişdir.
Həmçinin çoxlu sayda tarix və mədəniyyət abidəsinin qoruqları yaradılmışdır. Bunlara
İçərişəhər, Çıraqqala, Qobustan, Keşişdağ, Xınalıq, Qala Nardaran, Şuşa, Şəki, Lahıc,
Zaqatala, Basqal, Gəncə , Qazax «Avey», Qəbələ, İlisu, Ordubad «Gəmiqaya», Şərur
«Arpaçay», Ordubad, Culfa «Gülüstan», Dəvəçi «Çıraqqala», Dəvəçi «Şabran şəhəri»,
Hacıqabul «Pir Hüseyn Xanəgahı» və s., dövlət mədəniyyət, etnoqrasiya qoruqlarını misal
gətirmək olar.
13
Həmçinin mühüm turzim növü olan ekoturizmin inkişaf etdirilməsi üçün mühüm
addımlar atılmışdır. Bu gün ölkədə 14 (Qızılağac, Zaqatala, Türyançay, Pirqulu, Şirvan,
Bəsitçay, Qarayazı, İsmayıllı, Qaragöl, İlisu, Şahbuz, Eldar şamı, Palçıq vulkanları qrupu və
Korçay) dövlət təbiət qoruğu, 8 (Ordubad, Şirvan, Ağ göl, Hirkan, Altıağac, Abşeron,
Şahdağ və Göy-göl) milli parkları və 22 (Qarayazı, Şəki, Laçın, İsmayıllı, Qusar, Qızılca,
Qubadlı, Zuvand, Şəmkir, Bərdə, Korçay, Bəndovan, Gil adası, Kiçik Qızılağac, Daşaltı,
11
http://azerbaijan.news.az/index.php?Lng=aze&Pid=25571
12
“Abidələrin yeni siyahısı hazırlanır”,
Mədəniyyət qəzeti, 11.09.2008. səh, 5
13
http://www.mct.gov.az/?/az/med