Azərbaycan respublikasi daxiLİ İŞLƏr naziRLİYİ p o L i s a k a d e m I y a s I kafedra: «İctimai elmlər»

Tarix elminin metodologiyası, tədqiqat metodları.
Tarix f
əlsəfəsi altında 
n
əzərdə tutulan məsələləri, əsasən tarixin metodologiyası kimi öyrənirlər. Tarixin 
metodologiyası elmi təhlilin tələblərindən irəli gələn və eyni zamanda konkret 
gerçəkliyin dərketmə vasitəsi kimi çıxış edən nəzəri, dünyagörüş müddəalarının 

---

6 
sistemidir. Başqa sözlə, tarixin metodologiyası məzmununa görə hər şeydən 
əvvəl alimin elmi tədqiqatda dərketmə prinsipləri, ideyaları kimi istifadə etdiyi 
dünyagörüşü nəzəri müddəalarının (qanunlar, anlayışlar, nəticələr) müəyyən 
sistemidir. 
Tarixin t
ədqiqat metodları 
Tarix elminin t
ədqiqat metodlarını aşağıdakı kimi qruplaşdırmaq olar: 
1. Ümumelmi metodlar 
2. Xüsusi-tarixi metodlar 
3. F
ənlərarası metodlar 
Bu sistemi d
əqiqləşdirərək metodları aşağıdakı kimi qruplaşdirmaq olar: 
1. 
Ümumelmi metodlar 
2. M
əxsusi metodlar 
3. Elml
ərarası metodlar. 
Ümumelmi metodlar
bütün elmlərdə qəbul edilib tədqiq olunan 
metodlardir. Sintez v
ə analiz, induksiya və deduksiya, təsviri və kəmiyyət təhlili 
v
ə b. bu qəbildəndir. 
M
əxsusi elmi metodlar
dedikd
ə, əsasən bu və ya digər elmə aid olan 
metodlar n
əzərdə tutulur. Burada 
tarixi müqayisə, tarixi-genetik, retrospektiv, 
tarixi tipologiya 
kimi metodlar ayrılır. 

Tarixi müqayisə 
t
ədqiq olunan hadisənin oxşarı tutuşdurulması və 
xüsusiyyətinin müəyyən edilməsini nəzərdə tutur. 
Tarixi genetik metod 
t
ədqiqat obyektini yarandığı vaxtdan inkişafının 
əsas mərhələlərini öyrənir. 
Retrospekti metod 
müasir dövrdən keçmişə, nəticədən səbəbə baxışı 
ifad
ə edir.