Azərbaycan respublikasi kənd təSƏRRÜfati naziRLİYİ aqrar elm və İnformasiya məSLƏHƏt məRKƏZİ

UOT: 632.2.635.64 
 
POMİDOR ƏKİNLƏRİNİN BAŞLICA XƏSTƏLİKLƏRİ VƏ ONLARA 
QARŞI MÜBARİZƏ TƏDBİRLƏRİ 
 
C.T.AĞAYEV
BM və TBETİ-nin Abşeron Təcrübə Stansiyası e-mail: [e-mail] 
 
Məqalədə pomidor bitkisini yoluxduran başlıca xəstəliklərin növ 
tərkibi,xəstəliklərə qarşı mübarizədə davamlı sortların seçilməsi, toxumların 
sağlamlaşdırılması, xəstəliklərə qarşı sonradan qazanılmış immunitetin artırılması 
tədbirlərinin tətbiqi üzrə aparılmış tədqiqat işlərinin nəticələri haqda qısa məlumat 
verilir. 
 
Açar sözlər: 
pomidor bitkisi, xəstəlik, fitoftoroz, alternarioz, kök çürüməsi, 
bakterial soluxma, mübarizə tədbirləri
 
Ключевые слова:
томат, болезнь, фитофтороз, альтернариоз, корневая 
гниль, бактериальное увядание, меры борьбы 
Key words: 
tomato, disease, late blight, early blight, root rot, bacterial wilt, 
measures
Ekoloji təmiz məhsul istehsalında ayrı-ayrı xəstəlik və zərərvericilərə qarşı 
istiqamətlənmiş mübarizə tədbirlərinin tətbiqindən uzaqlaşaraq, bitkinin fizioloji 
proseslərinin gücləndirilməsi və immunitetinin yüksəldilməsi tədbirlərinə daha çox 
üstünlük verilməlidir. Belə olduğu halda bitki sağlam və davamlı olur, xəstəliklərə 
qarşı müabrizədə daxili potensialından isdifadəetməklə özü-özünü sağlamlaşdırır [1; 
2]. Bu istiqamətdə örtülü sahədə bitkinin sonradan qazanılan immunitetinin 
yüksəldilməsi tədbirlərinin tətbiqi geniş yayılmışdır [3]. 
Abşeron bölgəsində örtülü sahədə pomidor bitkisini yoluxduran xəstəliklərin 
çoxsaylı tədqiqi və aparılan laborator analizləri [4; 5] göstərir ki, ən geniş yayılan 
patogenlər aşağıdakılardır. 
1.Fitoftoroz– 
Phytophtora infenstans de Bary, Ph.parasitica Dastur
. 
2.Alternarioz – 
Alternaria solani Sor
. 
3.Traxeomikoz soluxmalar – 
Fusarium solani Mart., Vertycillium sp
. 
4.Boz çürümə – 
Botrytis cinerea Pers
. 
5.Kladosporioz – 
Cladosporium fulvum Cooke
. 
6.Gövdə bakteriozu – 
Pseudomonas corrugata Robert and Skarlett
. 
7.Təpə çürüməsi –
Pseudomonas sp
.

---

309 
8.Yarpaqların qırışlı mozaiksı – 
Chino del Tomato
virus, 
Tobacco Etch. Virus
, 
Tomato mozaik virus.
Qeyd olunmuş xəstəliklərin hər birinə ayrı-ayrılıqda mübarizə tədbirlərinin 
yerinə-yetirilməsi iqtisadi baxımdan səmərəsiz hesab edilir. Davamlı sortlardan 
istifadə, toxumların sağlamlaşdırılması, immuitetin yüksəldilməsi metodlarının 
tətbiqi, məhsul yetişkənliyi dövründə bioloji vasitələrdən istifadə olunmasının 
aqrotexniki tədbirlərlə inteqrasiyası pestisidlərin və aqrokimyəvi maddələrin
isdifadəsini minimuma salır. Bu istiqamətdə 2009-2012-ci illərdə AzETBMİ-nin 
AbşeronTəcrübə Stansiyasında örtülü sahədə pomidor şitillərinin və məhsuldar 
bitkilərin başlıca xəstəliklərindən mühafizəsində mütərəqqi üsul və vasitələrdən 
isidfadə edilmişdir.
Davamlı sortların seçilməsi və tətbiqi mühafizə tədbirlərinə çəkilən xərcləri bir 
neçə dəfə aşağı salır. Bu məqsədlə rayonlaşdırılmış 3 yerli və xaricdən yeni gətirilmiş 
14 sortun başlıca xəstəliklərə yoluxması üzrə aparılmış tədqiqatlar nəticəsində məlum 
olmuşdur ki, Leyla, Durinta və Eniqma sortları müqayisədə Fuzarioz, Alternarioz və 
Vertisillioz soluxmalara daha davamlıdır. Lakin bu sortlarda virusla yoluxma yuksək 
olur. Bunun qarşısının alınması üçün toxumların sağlamlaşdırılması, onların xəstəlik 
törədicilərindən təmizlənməsi, həmçinin cücərmə potensialının artırılması məqsədi ilə 
Qamair İT (