Azərbaycan respublikasi kənd təSƏRRÜfati naziRLİYİ aqrar elm və İnformasiya məSLƏHƏt məRKƏZİ

Bitki sıxlığından asılı olaraq arpa biçinindən sonra becərilən qarğıdalının 
gübrə normalarının silosluq kütlə məhsuldarlığına təsiri 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Cədvəl 1 
Vari
ant 
Lar 
Gübrə 
normaları 
Məhsuldarlıq s/ha 
I 
II 
III 
IV 
Yaşıl
kütlə 
O cümlə- 
dən
qıça 
Yaşıl 
kütlə 
O cümlə- 
dən
qıça 
Yaşıl 
kütlə 
O cümlə- 
dən
qıça 
Yaşıl 
kütlə 
O cümlə- 
dən 
qıça 
60 
min 
bit 
ki
Gübrəsiz 
360,5 
60,0 
363 
63,0 
361,0 
62,5 
360.5 
62,0 
N
60
P
40
525,2 
76,0 
530,4 
81,4 
522,5 
79,0 
525,2 
78,8 
N
90
P
60
598,8 
82,0 
603,6 
86,5 
598,0 
82,5 
598,8 
83,5 
70 
min 
bit 
ki 
Gübrəsiz 
379,2 
65,0 
383,0 
68,6 
378,2 
66,2 
379,2 
66,6 
N
60
P
40
563,8 
81,4 
567,6 
86,4 
564,8 
82,4 
563,8 
83,4 
N
90
P
60
628,6 
88,0 
632,2 
91,8 
629,6 
86,9 
628,6 
88,9 
Alınan nəticələr göstərir ki, hektarda 60 min bitki sıxlığında gübrəsiz 
variantda 360,5 s/ha yaşıl kütlə alındığı halda, bir hektara N
60
P
40
– kq gübrə verdikdə 
hektardan 525,2 s/ha, hektara N
90
P
60
kq gübrə verildikdə isə hektardan 598,8 s/ha
təşkil etmişdir.
Hektara 70 min bitki sıxlığında gübrəsiz variantda 379,2 s/ha, hektara N
60
P
40
kq gübrə verdikdə hektardan 563,8 s/ha, hektara N
90
P
60
kq verdikdə isə hektardan 
628,6 s/ha yaşıl kütlə alınmışdır. 
Eyni zamanda yüksək sıxlıqla gec səpin aparılarsa daha yüksək məhsul əldə 
edilə bilər. Qarğıdalı cərgə arası becərilən bitki olduğuna görə, növbəli əkində yaxşı 
sələfdir. Yemi zülalla zənginləşdirmək məqsədilə qarğıdalının paxlalılarla birgə
səpilməsi daha məqsədəuyğundur. Bu bitki inkişaf edərək boy atdıqca quru 

---

422 
maddənin miqdarı da artır. Belə ki, 100 kq kütlədə 12-14 yem vahidi, süd yetişmə 
dövründə 18-20 yem vahidi olur [2]. 
Silos üçün qarğıdalını süd yetişmə dövründə yığmaq lazımdır. Sıx səpin 
aparmaqla silos üçün qarğıdalı hektara 100-110 min bitki hesabı ilə səpilə bilər. 
Sahədə bitki sıxlığı torpağın məhsuldarlığından, su ehtiyatından, sortların 
xüsusiyyətindən və istifadə məqsədindən asılı olaraq təyin olunur. 
Dən üçün qarğıdalı ildə bir dəfə səpilərsə, yaşıl kütlənin alınması üçün 2-3 dəfə 
səpilə bilər. İri təsərrüfatlarda qarğıdalını yem üçün 2 müddətdə səpmək olar. İqlim 
şəraitindən asılı olaraq son illərin çox quraq keçməsi, topraqda nəmliyin 
çatışmamazlığı, bir ildə iki məhsul alınmasını bir qədər çətinləşdirir. Heyvandarlığın 
yemə olan tələbatını ödəmək üçün eyni müddətdə qarğıdalı bitkisinin tez, orta və 
gecyetişən sortlarının əkilməsi daha məqsədəuyğundur [3]. 
Məlumdur ki, qarğıdalı sortlarının hamısı həm yaşıl kütlə, həm də dən üçün 
eyni qaydada yararlı ola bilməz. Zaqatala Bölgə Təcrübə Stansiyasında alınan 
Zaqatala-68 sortunun dən üçün, Yaxşılaşdırılmış yerli Zaqatala sortunun isə yem 
üçün əkilməsi tövsiyə edilir. Tez, orta və gecyetişən sortlar müvafiq olaraq Zaqatala–
380, Zaqatala–420 və Zaqatala-514 hesab olunur. 
Təcrübənin nəticələri göstərir ki, arpa biçildikdən sonra qarğıdalı bitkisinə 
mineral gübrələrin verilməsi və qida sahələrinin dəqiqləşdirilməsi zəruridir. Belə ki,
bitki sıxlığından aslıl olaraq bitkinin sayı artdıqca yaşıl kütlə məhsuldarlığı daha 
yüksək olur.
Azot gübrəsinin norması artdıqca bitkinin vegetasiya orqanları, yaşıl kütləsi 
daha sürətlə inkişaf edir və hektardan alınan yaşıl kütlə məhsulu daha yüksək 
olmaqla, iqtisadi cəhətdən səmərəlidir.
Hektara 60-70 min dən hesabı ilə səpin aparılmış sahəyə, qida rejiminin 
yaxşılaşdırılması məqsədilə müxtəlif dozada mineral maddələrin verilməsi, gübrəsiz 
variantla müqayisədə yaşıl kütlə məhsuldarlığını artırır.