Azərbaycan respublikasi prezidenti yaninda döVLƏT İdarəSİNİn akademiyasi abduləli abdullayev malik səLİmov müqayiSƏLİ İNZİbati HÜquq

IV
 FƏSIL
 
DİGƏR HÜQUQİ ŞƏXSLƏR 
§ 1. ümumi hüquqa tabe olan digar hüquqi şəxslərin anlayışı, 
təşkili və fəaliyyəti prinsipləri və hüquqi statusu 
Dövlətdən başqa ümumi hüquq rejiminə tabe olan hüquqi şəxslər 
iki  kateqoriyaya  bölünürlər.  Ərazi  kollektivləri  əsasən  yerli  miqyasda 
fəaliyyət göstərən hüquqi şəxslərdir, lakin onların fəaliyyətinin xarakteri 
bəzən siyasi xarakter daşıyır. 
Yerli  idarəetmə  sahəsində  hüquqi  şəxslərin  və  texniki  təyinatlı 
hüquqi şəxslərin səlahiyyətləri biri digərindən fərqlənir. 
Yerli  səlahiyyətli  hüquqi  şəxs  sabitləşmiş  ənənələrə  əsaslanır. 
Dövlət təsisatları olan xəstəxanalar mahiyyətcə hüquqi şəxslərdir. Lakin 
bunlar  texniki  profildir.  Bəzi  hallarda  onlar  da  yerli  səviyyəli 
səlahiyyətlərə malik olurlar, çünki onlar milli dövlət təsisatlarıdır. Depar- 
tamentlərin və kommunalarm təsisatları mövcuddur. 
Məsələn, universitet texniki vəzifələri yerinə yetirir, həm də öz 
ərazi bazasına malikdir. 
Son  zamanlar  dövlət  təsisatı  formasından  ərazi  kollektivlərinin 
idarəetmə  problemlərinin  həllində,  o  cümlədən  struktur  dəyişiklikləri 
zamanı  onlardan  istifadə  edilir.  Kommuna  səviyyəsində  fəaliyyət 
göstərən  kommunalarm  və  nahiyələrin  həmkarlar  ittifaqları  dövlət 
təsisatları kimi fəaliyyət göstərirlər. 
Dörd və yaxud beş kommunalar dövlət təsisatlı hüquqi şəxslərlə 
birləşərək birgə fəaliyyət növlərini həyata keçirirlər. Yerli kollektivlərin 
yaradılması mexanizmi də dövlət, hüquqi təşkilat formasından biridir. 
10 iyun, 1970-ci il tarixli 7.610 saylı qanuna uyğun olaraq yeni 
yaradılan  dövlət-hüquqi  birliyinə  şəhərin  tikintisi  ilə  məşğul  olmaq 
vəzifəsi  həvalə  edilir,  tikinti  başa  çatandan  sonra  o,  idarəetmə 
səlahiyyətlərini  kommunaya,  yəni  ərazi  kollektivinə  verir.  Müəyyən 
dövrlərdə dövlət təsisatı forması regional səviyyədə də istifadə edilirdi. 
1972-  ci  il  tarixdə  qəbul  edilmiş  qanunda  regional  əhəmiyyətli  dövlət 
təsisatları yaradılması qeyd edilirdi, lakin bu qanuna əməl edilmədi. 
Fransa 
Konstitusiyasının 
34-cü 
maddəsinə 
əsasən, 
konstitusiyanın  bu  maddəsində  işlədilən  «yerli  kollektivlər» 
Konstitusiyanın  72-ci  maddəsinə  əsasən  «ərazi  kollektivləri»nə 
çevrilmişdir. Hazırda bu ad 
48 

---

lar  daha  çox  işlədilir,  milli  səviyyəli-dövlət  və  yerli  səviyyəli  departa- 
ment, kommunalar və s. Bu kollektivlər idarəetmənin ümumi prinsiplərinə 
tabedirlər.  Bunların  arasında  ümumi  hüquq  normalarının  təsir  dairəsinə 
düşən kollektivlərin - kommunalarm, departamentlərin, regionların xüsusi 
statusu biri digərindən fərqlənir. 
Ümumi  təşkilat  prinsipləri  eyni  zamanda  ərazi  kollektivlərinin 
tərifinə və onların hüquqi vəziyyətinə də aid edilir. 
Kollektiv tərifi inqilab dövründən etibarən ənənəvi olaraq qalmış, 
bütün  rejimlərin,  istər  monarxiya,  imperiya  və  yaxud  respublika 
rejimlərində və istərsə də liberal rejimlərdə mövcud olaraq qalmaqdadır. 
O  özündə  hüquqi  şəxs  statusunu,  ərazi  aidiyyətini  və  ümumi 
məqsədli  təyinatları  birləşdirir.  Kollektiv  təsisatların  hüquqi  şəxs 
statusunu  konstitusiya  müəyyən  etmişdir,  «ərazi  kollektivi»  termini 
hüquqi şəxs kimi nəzərdə tutulur. 
Hüquqi  şəxslərin  öz  ştatı  vardır,  onun  əməkdaşları  qulluqçular 
sayılır, onlar müqavilələr bağlayır, məhkəmədə çıxış edirlər. 
Ərazi  kollektivləri  adından  məlumdur  ki,  ərazinin  yalnız  bir 
hissəsində  fəaliyyət  göstərir,  müəyyən  səlahiyyətlərə  malikdirlər. 
Əhalinin  sayma,  iqtisadi  əhəmiyyətinə  və  siyasi  roluna  görə  onlar 
müxtəlif  olurlar.  Səlahiyyətləri  ölkənin  bütün  ərazilərinə  şamil  edilən 
hüquqi şəxslər, dövlətdən fərqli olaraq, müəyyən edilmiş ərazi hədlərində 
mövcud olurlar. 
Ümumi  məqsədli  təyinat  olan  ərazi  kollektivlərinin  vəziyyətləri 
dövlətdən deyil, onun təsisatlarının göstərdikləri münasibətlərdən asılıdır. 
Ərazi daxilində ümumi məqsədli təyinatın meyarlarını qanun özündə əks 
etdirir.  Məsələn,  kommuna  səviyyəsində  bələdiyyə  şurası  müvafiq 
qərarlar çıxarmaqla kommunanm işlərini idarə edir. Departament isə öz 
səviyyəsində,  onun  üçün  maraq  kəsb  edən.  Baş  Şurada  icra  olunmayıb 
qalan  bütün  həmin  məsələlərin  icrasını  təmin  etmək  məqsədilə  qərarlar 
qəbul edir. Deməli, yuxarıda qeyd edilənlərdən belə nəticəyə gəlmək olar 
ki,  söhbət  kommunanm  işlərinin  təşkilindən  gedir,  digər  hallar  isə 
departament üçün maraq kəsb edən məsələlərdən kənarda qalmır. Bu hər 
iki  halda  departamentə  yerlərdə  öz  mənafelərinə  uyğun  olaraq 
fəaliyyətlərinin həyata keçirilməsinə təminat verir. 
2  mart,  1982-ci  il  tarixli  qanunun  23-cü  və  59-cu  maddələrində 
deyilir ki. Baş Şura departamentin işlərinə köməklik göstərmək məqsədilə 
qərarlar qəbul edir, regionlarda qarşıya qoyulan məsələlərin həll edilməsi 
üçün onların səlahiyyətlərinin həcmini müə}^ən edir. 
49 

---

Bu  səlahiyyətlərin  kommunalar,  departamentlər  və  regionlar 
tərəfindən  həyata  keçirilməsi qanunlarla  möhkəmlənir  və  ya  bu  barədə 
xüsusatlar qəbul edilir. 
Yerli  kollektivlərin  ərazi  səlahiyyətləri  çox  tutumlu  və 
müxtəlifdir.  O,  iqtisadi  problemlərin  həlli  yollarını  müəyyənləşdirir, 
onların  həll  edilməsi  üçün  yollar  axtarır.  Məsələn,  yol  xəttini,  sənaye 
zonaları  üzərində  nəzarəti,  ictimai  nəqliyyat  vasitələrinin  vəziyyətini, 
planlaş- dırmanı həyata keçirir. O, sosial sahəni, kirayəsi ödənilməli olan 
mənzillərin vəziyyətini, kirayə pulunun ödənilməsi vəziyyətini, yaşayış 
evlərinin  tikilməsi  və  əhali  arasında  bölüşdürülməsi,  uşaq  bağçaların 
vəziyyətini,  onun  təmirini,  yaşlı  adamlar  üçün  evlərin  tikilməsini, 
xəstəxanalar üzərində nəzarət etməklə yanaşı, ona yardım göstərilməsini 
təmin  edir.  O,  həmçinin  mədəni-maarif  sahələrini,  o  cümlədən 
mədəniyyət evlərini, muzeyləri, kitabxanaları, teatrları, idman sahələrinin 
tikilməsi  və  abadlaşdırılmasmı  öz  səlahiyyətləri  çərçivəsində  yerinə 
yetirir. 
Bununla  yanaşı,  yerli  kollektivlər  öz  səlahiyyətləri  çərçivəsində 
inzibati və siyasi sahəyə də, o cümlədən komniuna səviyyəsində, ya da 
departament miqyasında polisin fəaliyyətinə də rəhbərlik edir. 
Bununla  belə,  Fransada  yerli  hakimiyyətlərin  obyektiv 
səlahiyyətləri başqa ölkələrlə müqayisədə məhdudlaşdırılmışdır. Həmin 
səlahiyyətlər ona qonşu olan ölkələrdə, o cümlədən Böyük Britaniyada və 
ya Almaniyada əksinə olaraq, yerli orqanların hüquqları və səlahiyyətləri 
ilə müqayisədə üstünlük təşkil edir. 
Fransa  Konstitusiyasına  uyğun  olaraq  onun  bütün  ərazi 
kollektivləri  üçün  prinsiplər  müəyyən  edilmiş  və  hüquqi  statuslar 
müəyyənləşdirilmişdir. Bu prinsiplər aşağıdakı kimidir: 
■ 
ərazi kollektivlərinin  hüquqi statusunun qanunvericiliklə təmi 
natı; 
■ 
rəhbər orqanların seçkili olması; 
■ 
muxtariyyət; 
■ 
nəzarət sistemi. 
Hüquqi  statusun  qanunvericilik  təminatı  o  deməkdir  ki,  ərazi 
kollektivinin  statusu  icra  hakimiyyəti  orqanları  tərəfindən  qəbul  edilən 
qərarlarla deyil, qanunla müəyyənləşdirilir. Bu qayda uzun müddətdir ki, 
Fransada qəbul edilmişdir və bu günə kimi qeyd etdiyimiz prinsip yeni 
kollektivlər üçün əsas prinsiplərdən biri sayılır. XIX əsrin bütün böyük 
aktları bəzi istisnalar da öz əvvəlki səviyyəsində qalır, bir qayda olaraq 
1958-ci il Konstitusiyasında öz əksini tapmışdır. 
Konstitusiyanın 34-cü maddəsində deyilir ki, yerli inzibati va 
50 

---

hidlərin  sərbəst  idarə  edilməsinin  əsas  prinsiplərini,  onların 
səlahiyyətlərini  və  gəlirlərini  qanun  müəyyənləşdirir.  Həmin 
Konstitusiyanın  72-  ci  maddəsinə  əsasən,  ərazi  kollektivlərinin 
fəaliyyətləri  qanunvericiliklə  tənzimlənir.  Bu  o  deməkdir  ki,  ərazi 
kollektivlərinin  kateqoriyalarını  ancaq  qanun  çərçivəsində  yaratmaq 
mümkündür  və  bu  kollektivlər  qanunla  müəyyənləşdirilmiş  şərtlərlə 
seçkili şuralar tərəfindən sərbəst olaraq idarə edilirlər. 
Beləliklə,  qanunvericiliklə  tənzimlənən  ərazi  kollektivlərinin 
hüquqi  statusları  get-gedə  genişlənir,  digər  tərəfdən  isə  onların  hüquqi 
rejimi əsas prinsiplərə əsasən əvvəlki kimi yenə də mübahisəli kimi qalır. 
Yerli kollektivlər üzərində inzibati nəzarətə gəldikdə, konstitusiya 
şurası və Dövlət Şurası birlikdə belə qərara gəldilər ki, kommu- naların və 
departamentlərin fəaliyyətləri üzərində dövlət nəzarətinin yolları, üsullan 
və  növləri  əsas  prinsiplərə  uyğun  olaraq  qanunla  müəyyən  edilməlidir. 
Lakin Konstitusiyada nəzərdə tutulur ki, yerli inzibati vahidlərin sərbəst 
idarə  edilməsi  qanunla  müəyyənləşdirilmişdir.  Deməli,  gələcəkdə  bu 
barədə verilən qanunlar konstitusiyaya ziddir və belə qanunlar bir qayda 
olaraq, baxılmaq üçün konstitusiya şurasının müzakirəsinə verilir. 
Ərazi kollektivlərinin rəhbər orqanlarının seçkili olması prinsipi 
ondan  ibarətdir  ki,  bu  məsələlər  kollegial  şəraitdə  və  seçkili  orqanlar 
vasitəsilə həyata keçirilir. 
Bu prinsip ərazi kollektivlərinin sərbəst idarə olunması formasını 
müəyyən  edir.  Həmin  prinsip  Fransanın  72-ci  maddəsində  ifadə 
olunmuşdur: «Kollektivlər seçkili şuralar tərəfindən sərbəst olaraq idarə 
olunurlar. Seçkili şuraların fəaliyyəti kollektivlərin seçkisinin kollegiallıq 
ideyaları  əsasında  baş  tutmasını  müəyyən  etmək  və  seçilmiş 
kollektivlərin fəaliyyətinə nəzarəti həyata keçirməkdir». 
1982-ci  ildə  rəhbər  orqanların  seçkili  prinsipi,  əsasən,  icra 
hakimiyyəti səviyyəsində məhdud şəkildə həyata keçirildi. 
Kommunamn  icra  orqam  olan  mer  bələdiyyə  şurası  tərəfindən 
seçildi,  çünki  mer  seçkili  orqandır.  Departamentin  icra  orqanı  nəinki 
dövlət  məmuru  idi,  o  həm  də  hökumətə  münasibətdə  loyallıq  göstərən 
siyasi rütbəli vəzifəli şəxs - prefekt idi. 
1946-cı il konstitusiyasının 87-ci maddəsində nəzərdə tutulur ki, 
kommunamn icra orqanı mer olduğu kimi, departamentin icra orqanı da 
Baş  Şuradır.  Konstitusiyada  bu  sistemin  siyasi  cəhətləri  qanunlarla 
müəyyənləşdirilmişdir,  lakin  bu  qanunlar  ya  tətbiq  edilmirdi  və  yaxud 
əgər  tətbiq  edilirdisə,  elan  olunmurdu.  1958-ci  il  konstitusiyası  qəbul 
ediləndə belə, həmin qanun elan edilməmişdi. 
51 

---

2 mart, 1982-ci il tarixli qanuna uyğun olaraq Firansada regional 
icra orqam şurasının sədri olduğu kimi, departamentin icra orqanı da baş 
şuranın sədridir. Söhbət kommuna və ya departament şurasından getmir, 
çünki  bütün  şuralarla  münasibətdə  konstitusiyanın  bu  prinsipindən 
istifadə edilir. 
Fransada  muxtariyyət  prinsipi  rəhbər  orqanlann  seçkili  olması 
prinsipi  ilə  sıx  bağlıdır.  Seçki  prinsipi  ilə  yanaşı,  o,  yerlərdə  inzibati 
bölmələrin sərbəst idarə olunmasının əsas aspektidir. Bu olduqca qədim 
prinsip olmaqla yanaşı, öz kökünü inqilabdan əwəl salmışdır, Fransada 
olduğu  kimi,  İngiltərədə  və  Almaniyada  orta  əsrlərdə  kom-  munaların 
zülmlərindən  azad  edilməsi  və  azad  şəhərlərin  yaradılması  uğrunda 
mübarizə aparılan dövrə təsadüf edilirdi. Bu prinsip Fransada baş vermiş 
inqilablarda  öz  tələbini  tapırdı  və  nəhayət,  XIX  əsrin  sonunda  bu, 
respublikanın bir sıra qanunları ilə təsbit olundu. Çünki ərazi kollektivləri 
öz  səlahiyyətlərini  müstəqil  olaraq  müəyyənləşdirə  bilmirdi.  Onların 
səlahiyyətlərini  bir  tərəfdən  yuxan  dövlət  orqanları,  digər  tərəfdən 
qanunvericilik  orqanları  və  nəhayət,  Dövlət  Şurasının  praktikasına 
arxalanan  hakimlər  müəyyənləşdirirdilər.  Təxminən  50  il  ərzində  həm 
Fransada,  həm  də  onun  qonşu  ölkələrində  ərazi  kollektivlərinin  üstün 
hüquqlanmn məhdudlaşdırılması açıq hiss edilirdi. Bu proses nəticəsində 
bir tərəfdən statirasiya (dövlətləşdirmə), digər tərəfdən isə milliləşdirmə 
gedirdi. Statirasiya əvvəllər ərazi kollektivlərinə məxsus mülkiyyətlərin, 
vəkalətlərin dövlətə həvalə edilməsindən ibarət idi. 
Məsələn, 1930-cu il qanununa əsasən, kommunikasiya, yəni şose 
və  kəndarası  yollar  sahəsində  departamentlərin  və  kommunala-  rın  40 
min kilometr uzunluğundakı yolları dövlətin ixtiyarına keçdi. 1941-ci il 
qanununa  görə,  əhalisi  10  mindən  çox  olan  şəhərlərdə  rəhbərlik  polisə 
verildi. Nəhayət, son zamanlarda xeyli miqdarda məktəblər də dövlətin 
ixtiyarına  verildi.  Bəzi  hallarda  əks  proseslər  də  baş  verirdi.  Məsələn, 
milliləşdirmə  heç  də  statirasiya  ilə  eyni  vaxta  düşmürdü.  Müharibədən 
sonrakı  dövrlərdə  qəbul  edilmiş  bərpaedilmə  tədbirləri,  o  cümlədən 
«elektrosite  de  Frans»  və  «qar  de  Frans»  kimi  iri  ictimai  təsisatların 
yaradılması  bu  prosesin  sürətlənməsinə  kömək  etdi.  Milliləşdirmə 
dedikdə xüsusi müəssisələrin dövlətin ixtiyarına verilməsi başa düşülür. 
Bu terminin əsas mənası bundan ibarətdir, lakin bunlarla birlikdə yerlərdə 
idarəetmə  bölmələrinə  məxsus  olan  səlahiyyətlər  və  əmlak  da  dövlətə 
verilir. 1946-cı ildə bələdiyyə xidmətləri də milliləşdirildi. 
Maliyyə vəsaitləri ilə bağlı məsələlərdə ərazi kollektivlərinin 
52 

---

muxtariyyətinin  nə  dərəcədə  məhdudlaşmasının  şahidi  oluruq.  Maliyyə 
təminatı  olmaması  sayəsində  ərazi  kollektivlərinin  muxtariyyəti  yox 
dərəcəsinə çatdı. 
Lakin  ərazi  kollektivləri  dövlət  tərəfindən  ayrılan  limitləşdiril- 
miş  maliyyə  vəsaitlərinə  malikdirlər.  Həmin  vəsaitlər  isə  həm  öz 
təyinatına, həm də miqdarlarına görə müasir dövrdə inkişafın tələblərinə 
cavab  vermir.  Yerlərdə  idarəetmə  bölmələri,  maliyyə  müstəqilliyinə 
malik  olmadıqlarına  görə  öz  fəaliyyətlərini  yaxşılaşdırmaqdan  ötrü 
dövlətdən asılı olurlar. 
Dövlət  təsisatları  indiyədək  onların  maliyyə  vəsaitlərinin  xeyli 
hissəsini  təşkil  edir  və  eyni  zamanda  dövlət  tərəfindən  çox  səmərəli 
nəzarəti həyata keçirir. 
Fransada  maliyyə  üzərində  nəzarət  inzibati  qəyyumçuluğun  ən 
təsirli formasıdır və bu problem sırf Fransa problemi deyildir. 
Maliyyələşdirmə problemi ilə yanaşı, insanlardan düzgün istifadə 
edilməsi  problemi  də  (xüsusən  iri  şəhərlərdə)  kəskin  şəkildə  vacib  bir 
məsələ kimi qarşıda dururdu. Urbanizasiya özlərinin idarə edilməsi üçün 
lazımi  müddətdə  seçilmiş  səlahiyyətli  şəxslərə  ehtiyacı  olan  iri 
kommunaların  inkişafına  təkan  vermişdi.  Elə  buna  görə  də  yerlərdəki 
idarəetmə  bölmələrinin  seçkili  şəxslərinin  statusu  sahələrində  aparılmış 
islahatlar məmurların kommuna səviyyəsində hazırlanması, seçilməsi və 
fəaliyyət göstərməsini əhatə edirdi. 
1982-1983-cü 
illərin  qanunları  ilə  yerli  kollektivlərin 
səlahiyyətləri  genişləndirildi  və  onlara  müvafiq  xidmətlərin  üzərində 
səlahiyyətlərin verilməsi təmin edildi. Eyni zamanda yerli kollektivlərin 
ştat  heyəti  müəyyən  edildi,  seçkili  şəxslərin  hüquqi  statusu  haqqında 
aktlar  hazırlandı.  Bu  isə  mərkəzləşdirilmiş  inzibati  qəyyumluğun 
zəiflənmə-  sinə  gətirib  çıxardı,  Fransa  administrasiyası  bu  gün  də 
dünyada ən mərkəzləşdirilmiş administrasiya olaraq qalmaqdadır. 
Fransada  gözqoyma  prinsipinə  əsasən,  yerlərdəki  idarəetmə 
bölmələri  dövlət  himayəsi  altındadır,  yəni  onlar  dövlət  hakimiyyətinin 
nəzarətindədirlər. 
İnzibati  hüquqla  «himayə»  (qəyyumluq)  termini  o  qədər  də 
inzibati hüquqa uyğun gəlmir, çünki qəyyumluq mülki hüquq normalan 
ilə  müəyyən  edilmişdir.  İnzibati  hüquqda  dövlətin  digər  təsisatlar 
üzərində həyata keçirdikləri nəzarət qaydası olaraq gözqoyma termininin 
işlədilməsi  münasib  olardı.  Gözqoyma  nəzarətedici  orqanm  sanksiyası 
olmadan  həyata  keçirilə  büməz,  Gözqoyma  orqanlan  Nəzarətedici 
orqamn bəzi qərarlannı da ləğv etmək hüququna malik idilər. 
Kommunalara münasibətdə nəzarətin bu formaları son dövrdə. 
53 

---

xüsusən 1970-ci ildən zəifləməyə başladı. Lakin onların yerini maliyyə 
və texniki xarakterli nəzarətin yeni formaları tutdu. 
Gözqoyma  bir  tərəfdən  maliyyə  nəzarəti  formasında,  digər 
tərəfdən  isə  vəsait  ayırma  formasında  həyata  keçirilirdi.  Vəsaitin 
ayrılması 
isə 
idarəetmə 
bölmələrinə 
hər 
hansı 
layihənin 
maliyyələşdirilməsi üçün kreditlər verilməsi yolu ilə həyata keçirilirdi. 
Fransada  gözqoyma  prinsipi  Konstitusiyanın  72-ci  maddəsində 
nəzərdə  tutulmuşdur,  onlar  departamentlərə  və  xarici  ərazilərə  nəzarə- 
tetmə münasibətlərindən yaranmışdır. 
2 mart, 1982-ci il qanunu ərazi kollektivlərinin fəaliyyəti üzərində 
nəzarət  sistemində  iki  cəhətdən-həmin  fəaliyyətə  qəyyumluğun 
zəiflədilməsi  və  məhkəmə  qaydasında  şikayət  verilməsi  imkanlarının 
artırılması  baxımından  onun  istiqamətini  dərindən  dəyişdirdi.  Bu, 
qanunla  verilmiş  şikayət  əsasında  müəyyən  tələblərlə  (yəni  inzibati 
nəzarətin ləğv edilməsi və maliyyə nəzarətinin yumşaldılması və s.) çıxış 
etmək imkanı verdi. 
Qanun, həmçinin. Yerli kollektivlərin aktlan üzərində Prefek- tin 
həyata keçirdiyi nəzarət qaydasında inzibati tribunallara protest vermək 
hüququnu  reallaşdırdı.  Beləliklə,  həmin  aktları  ləğv  etmək  və  yaxud 
icranı  təxirə  salmaq  barədə  qərarın  verilməsi,  məhkəmə  orqanlarının 
ixtiyarına verildi. 
Texniki  nəzarət  ümumi  normalarla  müəyyən  edildi.  2  mart, 
1982-ci il tarixli qanuna əsasən normalar yalnız qanunla və yaxud qanun 
əsasında yaradıla bilər. Bu normalar iki il müddətində texniki göstərişlər 
və  prosedurlar  məsələsinə  daxil  edilməli  olan  texniki  tədbirlərin 
sadələşdirilməsi  məsələlərinə  komitənin  işləyib  hazırladığı  forma  üzrə 
nəzarəti müəyyənləşdirdi. Beləliklə, desentralirasiya eyni vaxtda bir çox 
sahələrə,  o  cümlədən  seçkilər  proseduruna,  səlahiyyətlərin  və  maliyyə 
vəsaitlərinin bölüşdürülməsinə nəzarətin həyata keçirildiyi sahələrə şamil 
edilir. 
Prinsiplərin məcmusu onu göstərir ki, demokratikləşdirmə, yerli 
muxtariyyət meyli nəzarətə götürmə və mərkəzləşdirməyə meyil arasında 
mürəkkəb tarazlığın əldə edilməsinə gətirib çıxarır. 
Tarixən  bu  iki  meyil  dövrlərdən  və  şəraitdən  asılı  olmayaraq 
üstünlük  təşkil  etmişdir.  Fransada  yerli  inzibati  vahidlərin  bütün  tarixi 
mərkəzləşdirmə və desentralirasiya dövrlərinin bir-birini əvəz etməsidir. 
Azərbaycan  Respublikasında  yuxarıda  qeyd  olunan  bütün  bu 
tədbirləri  Azərbaycan  Respublikasının  ərazisində  icra  hakimiyyəti 
orqanları və qeyri-dövlət orqanları həyata keçirirlər. 
54 

---