Azərbaycan respublikasi prezidenti yaninda döVLƏT İdarəSİNİn akademiyasi abduləli abdullayev malik səLİmov müqayiSƏLİ İNZİbati HÜquq

Prosessual normalar -
 proses sahəsində vətəndaşların hüquqları əsasən 
iki üsulla: müdafiə hüququ və şikayət vermək hüququ ilə təmin olunur. 
131 

---

Müdafiə  hüququna  hər  hansı  şəxsə  qarşı  onun  hüquqlarını  və 
azadlıqlarını  pozan  sanksiyalar,  məsələn,  cinayət  cəzası  hadisəsi  baş 
verdikdə həmin şəxsin müdafiə olunmaq imkanı kimi tərif verilə bilər. 
Bu,  indi  dünyada  hamılıqla  qəbul  olunmuş,  o  cümlədən 
Beynəlxalq insan hüquqları Bəyannaməsində qeyd edilmiş hüquqdur. O, 
ingilislərin  təbii  ədalət  hüququ  adlandırdıqları,  bu  mənada  Fransanın 
«ümumi  hüquq  prinsipi»nə  ekvivalent  olan  anlayışa  üzvi  şəkildə  daxil 
olur. 
Bu hüquq əvvəlcə məhkəmə proseslərində, o cümlədən intizam 
məsələlərinə baxan məhkəmələr 
tərəfindən^^ 
tətbiq edilən cəza tədbirləri 
ilə  əlaqədar  qərar  çıxanlarkən  ümumi  hüquqi  prinsip  kimi  meydana 
gəlmiş, sonra isə inzibati prosesə şamil edilməyə başlamışdır. 
Əslində  bu  hüquq  şəxsi  dosye  materiallarının  məmurların 
nəzərinə çatdırılması hüququ haqqında 22 aprel, 1905-ci il tarixli qanunla 
inzibati  proses  üçün  formalaşdırılmışdı.  Lakin  həmin  qanunun  qəbul 
edildiyi vaxtdan bəri Dövlət Şurası xeyli məhkəmə təcrübəsi yaratmışdır 
ki, bu da normanın tətbiq dairəsini genişləndirmiş və ona ümumi norma 
xarakteri vermişdir. 
İndi  qanunda  deyildiyi  kimi,  «şəxslə  əlaqədar»  hər  hansı 
tədbirdən  əvvəl  çəkişmə  (mübahisə,  münaqişə)  prosesi  getməlidir.  Bu, 
yalnız  intizam  tədbirlərinə  deyil,  misal  üçün  şəxsin  tutduğu  vəzifəyə 
qeyri-  müvafiqliyi  ilə  bağlı  tətbiq  edilən  tədbirlərə,  habelə  hökumətin 
mülahizəsi  ilə,  ən  yüksək  rütbələr  də  daxil  olmaqla,  vəzifələrə  təyin 
olunan məmurlara münasibətdə tətbiq edilən tədbirlərə də aiddir. 
Dövlət  Şurası  sonralar  məhkəmə  praktikasını  dövlət  qulluğu 
hüdudlarından  kənara  çıxartdı,  onu  administrasiya  ilə  hər  hansı 
münasibətlərdə  olan  vətəndaşlara  da  şamil  etməyə  başladı.^4  Dövlət 
administrasiyası  üçün  müdafiə  hüququ  haqqında  müddəa  həmçinin 
müdiriyyət və vətəndaşlar arasındakı münasibətlərə aid 28 dekabr 1983- 
cü il tarixli dekretin 8-ci maddəsində də təsbit edilmişdir. 
Şikayət  vermək  hüququna  uyğun  olaraq  inzibati  və  yaxud 
məhkəmə xarakterli hər hansı qərardan azı bir şikayət verilə bilər. 
Bu prinsip Dövlət Şurasının qərarında, o cümlədən qərarlarından 
şikayət verilməyən qanunverici xüsusi qeyd etdiyi hallarda da dəfələrlə 
təsdiq edilmişdir. Hətta göstərilən halda belə, Dövlət Şurası qa-