AZƏrbaycan respublikasi təHSİl naz

30.4. Biznesin inkişafında Xüsusi İqtisadi zonaların rolu 

 

Dünya ölkələrinin təcrübəsi göstərir ki, milli iqtisadiyyatın dünya iqti-

sadiyyatına səmərəli inteqrasiyası, ölkənin və onun regionlarının qarşısında 

duran aktual sosial-iqtisadi problemlərin həlli üçün XİZ-in yaradılması mü-

hüm rol oynaya bilər. 

Бизнесин тяшкили вя идаря едилмяси 

459 

XİZ-in  yaradılmasında  və  onların  fəaliyyətinin  tənzimlənməsində  ən 

mürəkkəb  və  çoxşaxəli  iş  tələb  edən  proseslərdən  biri  bu  zonaların  fəa-

liyyətlərini tənzimləyən qanunvericilik bazasının müəyyənləşdirilməsi, nor-

mativ-hüquqi  sənədlərin  hazırlanması  və  mükəmməl  Qanunun  qəbul  edil-

məsidir.  XİZ-lər  haqqında  qanunların  hazırlanması  və  onların  qəbul 

edilməsi zamanı aşağıdakı amillər nəzərə alınmalıdır: 

- Xüsusi İqtisadi Zonaların yaradılması; 

- İdxal və ixrac qanunlarının tətbiq edilməsi; 

- Azad zona ilə gömrükxana ərazisi arasında ticarətin tənzimlənməsi; 

- Gömrük idarəsinin təminatı problemləri;  

- Azad zonaların inkişafı və idarəetmə məsələləri. 

XİZ-in  ayrı-ayrı  istehsal  sahələrinin  yenidən  qurulması,  yeni 

texnologiyaların gətirilməsi, investisiyaların cəlb edilməsi, infrastrukturların 

yaradılması və s. həlli istiqamətində real iqtisadi vasitəyə, fəaliyyət sahəsinə 

çevrilmək ehtimalı daha  inandırıcıdır və bu istiqamətdə aparılan uzunmüd-

dətli müzakirələrin nəticəsində belə qənaətə gəlmək olar ki, XİZ-lər haqqın-

da  vahid  konsepsiyanın  normativ  sənədlərinin  hazırlanması  üçün  Azər-

baycanda münbit bir şərait yaranmışdır.  

Azərbaycan  Respublikası  regionlarının  sosial-iqtisadi  inkişafına 

Dövlət  Proqramlarında  (2004-2008  və  2009-2013-cü  illər)  da  bu  məsələyə 

xüsusi diqqət yetirilmişdir. Belə ki, Proqramda Azərbaycan Respublikasında 

makroiqtisadi  sabitliyi  və  davamlı  inkişafı  təmin  etmək  üçün  görülməsi 

nəzərdə  tutulmuş  tədbirlər  içərisində  “Qanunvericilik  bazasının  təkmil-

ləşməsi”, o cümlədən ölkədə XİZ-lərin yaradılması, investisiya fəaliyyətinin 

genişləndirilməsi  haqqında  qanun  layihələrinin  hazırlanmasının  vacibliyi 

ayrıca göstərilmişdir. 

XİZ-lərin  yaradılmasının  Azərbaycanın  iqtisadiyyatında  və  biznesin 

inkişafında xüsusi yeri və  mühüm əhəmiyyəti var. Çünki: 

1.  Əvvəla, XİZ-lər – strateji proqramların və layihələrin həyata keçi-

rilməsində həlledici vasitədir. 

2.  XİZ-lərin  təşəkkülü  və  fəaliyyəti  ölkənin  sosial-iqtisadi  inkişafı, 

beynəlxalq iqtisadi sistemə inteqrasiya üçün münbit şərait yaradacaqdır. 

3.  Belə  zonaların  yaradılması  Azərbaycanın  əlverişli  coğrafi  və 

nəqliyyat  mövqeyi-baxımından  üstünlüklərini  dünyaya  tanıdacaq  və  bunun 

ə

sasında ölkəmizin xarici iqtisadi əlaqələri genişlənib və dərinləşəcəkdir.  

4.  XİZ-lərin yaranması ilə Azərbaycan özünün potensial imkanların-

dan  istifadə  edərək  iqtisadi  və  sosial  prioritet  vəzifələrin  həllini  sürətlən-

dirəcəkdir.  

XİZ-lər ölkənin iqtisadi inkişafına güclü təsir etmək imkanına malik-

dir. Odur ki, bütün bunları nəzərə alaraq “Azərbaycan Respublikasında XİZ-

lərin  yaradılması  haqqında”  Azərbaycan  Respublikasının  Prezidenti  İlham 

Ə

liyev    2007-ci  il  mart  ayının  6-da  xüsusi  Fərman  imzalamışdır.  Bu 

Бизнесин тяшкили вя идаря едилмяси 

460 

fərmanda  sosial-iqtisadi  problemlərin  həllində,  elmi-texniki  nailiyyətlərdən 

daha  geniş    və  səmərəli  istifadə  olunmasında  XİZ-nin  mühüm  rolu  qeyd 

olunmaqla  yanaşı, bu zonaların ayrı-ayrı ərazilərin və bütövlükdə ölkələrin 

iqtisadi  inkişafına  güclü  təsir  imkanına  malik  olması  göstərilmişdir.  Fər-

manda  Azərbaycanın  sosial-iqtisadi  inkişafının  yeni  mühüm  mərhələsində 

icrası  nəzərdə  tutulmuş    strateji  proqramların  və  layihələrin  həyata  keçi-

rilməsində,  prioritet  iqtisadi  və  sosial  vəzifələrin  həllində  XİZ-nin  mühüm 

rol oynayacağı və bu kimi zonaların  yaradılmasının Azərbaycanın əlverişli 

coğrafi  və  nəqliyyat  üstünlüklərindən  istifadə  etməklə  xarici  iqtisadi  əla-

qələrin  daha  da  genişlənməsinə  təkan  verə  biləcəyi  qeyd  edilmişdir.  Pre-

zident Fərmanında qarşıya qoyulmuş əsas prioritet vəzifələr aşağıdakılardır: 

-  Ölkə  iqtisadiyyatının  və  onun  ayrı-ayrı  regionlarının  inkişafı  üçün 

ə

lverişli şəraitin  yaradılması; 

-  Xarici  və  daxili  investisiyaların  prioritet  sahələrə  yönəldilməsinin 

sürətləndirilməsi; 

- Yeni iş yerlərinin yaradılması və işsizliyin azaldılması üçün aparılan 

tədbirlərin  daha  da  genişləndirilməsi  və  bu  sahədə  real  nəticələrin  əldə 

edilməsi; 

-  Ölkəyə  müasir  texnologiyaların  gətirilməsi,  idarəetmə  təcrübəsinin 

istifadə olunması; 

- Rəqabətqabiliyyətli mal və xidmətlərin təşkili və s. 

Sözügedən  fərmanda  Azərbaycan  Respublikasında  XİZ-nin  yaradıl-

ması  məqsədəuyğun  hesab  edilmiş  və  bu  istiqamətdə  dövlət  siyasətinin 

gerçəkləşdirilməsi məqsədilə hökumətə, dövlət qurumlarına, əsasən İqtisadi 

İ

nkişaf  Nazirliyinə  müvafiq  tapşırıqlar  verilmişdir.  Bu  tapşırıqlara  görə, 

«Xüsusi  İqtisadi  Zonalar  haqqında  Qanun»  layihəsi,  XİZ-in  prioritet  isti-

qamətləri, əsasnamə layihələri, güzəştli vergi və gömrük rejimi, valyuta tən-

zimlənməsi  barədə  təkliflər,  həmçinin  Xüsusi  İqtisadi  Zonaların  hüdudla-

rında  gömrük  nəzarətinin,  gömrük  məntəqələrinin  fəaliyyətinin,  malların 

sənədləşdirilməsinin,  nəqliyyat  vasitələrinin  və  fiziki  şəxslərin  buraxılma 

rejiminin sadələşdirilmiş qaydalarının layihəsi hazırlanmalıdır. 

 

 

Бизнесин тяшкили вя идаря едилмяси 

461 

İ

stifadə edilmiş ədəbiyyat 

 

1.  Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası. Bakı, Qanun, 1995. 

2.  Azərbaycan Respublikasında Dövlət  əmlakının özəlləşdirilməsinin  II 

Dövlət Proqramı (sənədlər toplusu). Bakı, 2001. 

3.  Azərbaycan  Respublikasında  kiçik  və  orta  sahibkarlıq  (qanunlar, 

normativ  sənədlər,  analitik  materiallar).  Bakı,  «Araz»  nəşriyyatı, 

2000. 

4.  Azərbaycan Respublikasının Mülki Məcəlləsi. Bakı, Qanun, 2000. 

5.  Azərbaycan  Respublikasının  Vergi  Məcəlləsi.  Bakı,  «Hüquq  ədə-

biyyatı», 2003. 

6.  Azərbaycan Respublikasında rəqabətin qorunması və təbii inhisarların 

tənzimlənməsi:  qanunlar,  normativ  sənədlər,  analitik  materiallar. 

Bakı, 2000. 

7.  Azərbaycanın statistik göstəriciləri 2009, «Səda» nəşriyyatı, 2009. 

8.  Azərbaycan sənayesi. Statistik məcmuə, 2009. 

9.  Dövlət  əmlakının  özəlləşdirilməsi  haqqında  Azərbaycan  Respubli-

kasının Qanunu. Bakı, 2001. 

10.    Sahibkarlıq  fəaliyyəti  haqqında  Azərbaycan  Respublikasının 

Qanunu. Bakı, 1996. 

11.    Səhmdar  cəmiyyəti  haqqında  Azərbaycan  Respublikasının  Qanunu. 

Bakı, 1994. 

12.    Maliyyə-sənaye  qrupları  haqqında  Azərbaycan  Respublikasının 

Qanunu. Bakı, 1996. 

13.    İnvestisiya fəaliyyəti haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunu. 

Bakı, 1995. 

14.    Müəssisələr  haqqında  Azərbaycan  Respublikasının  Qanunu.  Bakı, 

1996. 

15.    Abbasov  A.B.  Sahibkarlıq  fəaliyyəti:  növləri,  təşəkkülü  və  inkişaf 

problemləri. Bakı, 1998. 

16.    Axundov Ş.Ə. Marketinqin əsasları. Bakı, 2001. 

17.    Ağamalıyev M.Q., Məmmədrzayev M.M. Kommersiya fəaliyyətinin 

təşkili. Dərslik. Bakı, «Səda» nəşriyyatı, 2004. 

18.    Abbasov  S.A.  Maliyyə  menecmenti:  təşkili  və  təkmilləşdirilməsi 

problemləri (monoqrafiya). Bakı, «Elm və təhsil», 2009. – 288 səh. 

19.    Biznesin əsasları. İ.e.d, prof. A.B.Abbasovun ümumi elmi redaktəsi 

ilə. Bakı, «Nurlan», 2005. -655 səh. 

20.    Bayramov Ə.İ. İnhisarizm. Bakı, «Elm», 2002. -390 səh. 

21.    Əliyev T.N. Ekoloji menecment. Bakı. «Çinar-çap», 2006. -454 səh. 

22.    Hüseynov  T.Ə.  Firmanın  iqtisadiyyatı.  Dərslik.  Bakı,  «Səda», 

2009.–590 səh. 

Бизнесин тяшкили вя идаря едилмяси 

462 

23.    Quliyev  T.Ə.  Menecmentin  (idarəetmənin)  əsasları.  Bakı,  «Nağıl 

evi», 2001. - 520 səh. 

24.    Qafarov  Ş.S.  Müasir  iqtisadi  sistem  və  qloballaşma  (monoqrafiya). 

Bakı, 2005. -632 səh. 

25.   İmanov Ə.Ş. Kiçik sahibkarlıq. Dərs vəsaiti. Bakı, «Elm», 2009. -368 

səh. 

26.    İmanov Ə.Ş. Keyfiyyətin idarə olunması. Dərs vəsaiti. Bakı, «İqtisad 

Universiteti», 2007. -283 səh. 

27.    Nuriyev Ə.X. Regional idarəetmənin əsasları. Bakı,  «Elm», 2007.  -

428 səh. 

28.    Şəkərəliyev  A.Ş.  Dövlətin  iqtisadi  siyasəti:  reallıqlar  və  perspektiv-

lər. Bakı. ADiU nəşriyyatı. 2009. -415 səh. 

29.    Şahbazov  K.A.  və  b.  Menecment.  Dərslik.  Bakı,  ADİU  nəşriyyatı, 

2007. -1036 səh. 

30.    Həsənov H.S. İri sahibkarlıq strukturları. Bakı. Azərnəşr, 2007. -276 

səh. 

31.    Əliyev  Ş.T.  Xüsusi  iqtisadi  zonaların  təşkili  problemləri  və  inkişaf 

perspektivləri. Bakı. «Elm», 2008. -252 səh. 

32.  Акционерное  дело.  Учебник/  Под  ред.  Б.А.Галанова.  Москва, 

Финансы

 и статистика, 2003. – 344 стр.  

33.  Анискин  Ю.П.  Организация  и  управление  малым  бизнесом. 

Учеб

.пособие. Москва, Финансы и статистика, 2003. -160 стр.  

34.  Венсин  В.Р.  Управление  персоналом.  Теория  и  практика. 

Учебник

. Москва ТК, Велби, Изд-во Проспект, 2007. -688 стр. 

35.  Валлайцев  С.В.  Оценка  бизнеса  и  управление  стоимостью  

предприятия

. Москва, ЮНИТИ-ДАНА, 2001. -720 стр.  

36.  Вахрин П.И. Инвестиции. Учебник. Москва. «Дашков и К», 2004.  

- 384 стр. 

37.  Вяткин  В.Н.  и  др.  Риск  –  Менеджмент.  Москва.  «Дашков  и  К», 

2003. -492 стр. 

38.

  Гаджиев  Ш.Г.  Азербайджан  на  пути  к  мировому  сообществу: 

стратегия

  внешнеэкономического  развития.  Киев,  Экспресс  – 

объяви

, 2000. -503 стр. 

39.  Герцинова  И.Н.  Международное  коммерческое  дело.  Учебник. 

Москва

, ЮНИТИ-ДАНА, 2001. -671 стр. 

40.  Грибов Б.Д. Основы бизнеса: Учеб. пособие. Москва, Финансы и 

статистика

. 2001. – 160 стр. 

41.  Соколов  М.И.,  Дементьева  А.Г.  Управление  человеческими 

ресурсами

. Учебник, Москва, ТК Вельви. Изд-во Проспект, 2006. 

-240 стр. 

Бизнесин тяшкили вя идаря едилмяси 

463 

42.  Курс 

предпринимательств

a. 

Учебник

. 

Под

 

ред

. 

проф

. 

В

.Я.Горфинкеля,  проф.В.А.Швандра  –  Москва:  Финансы, 

ЮНИТИ

, 1997. -439 стр. 

43.  Листова  М.Д.  Реструктуризации  предприятия.  Москва,  Альпина 

Паблишер

. 2002. -287 стр. 

44.  Литбак  Б.Г.  Разработка  управленческого  решения:  Учебник. 

Москва

. Дело, 2003. – 392 стр. 

45.  Ленский  Е.В.  Транснационализация  капитала.  Мн.  Армита  – 

Маркетинг

, Менеджмент. 2001.-326 стр. 

46.  Малый бизнес России: проблемы и перспективы – Москва, 1996. 

47.  Майка Р.Байе. Управленческая экономика и стратегия бизнеса –  

Москва

, 1999. 

48.  Мазур  И.И.,  Шапиро  В.Д.  Реструктуризации  предприятий  и 

компаний

. Москва, «Экономика», 2001. -554 стр. 

49.  Пирогов  К.М.  и  др.  Основы  организации  бизнеса.  Учебник. 

Москва

, КНОРУС, 2007. -556 стр. 

50.  Оголева  Л.Н.  И  др.  Реинжиниринг  производства.  Москва. 

КНОРУС

, 2005. -304 стр. 

51.  Осипова Л.В., Синяева И.М. Основы коммерческой деятельности 

– Москва, ЮНИТИ-ДАНА, 2000. -623 стр. 

52.  Райзберг Б.А. Основы бизнеса – Москва, 1995. 

53.  Ричмен Д. и др. Современный бизнес – Москва, 1995. 

54.  Сергеев  А.А.  Экономические  основы  бизнес-планирования. 

Учеб

. пособие. Москва, ЮНИТИ-ДАНА, 2004. -462 стр.  

55.  Уткин Э.А. Этика бизнеса. Учебник –Москва, 2000. 

56.  Г.З.Юзбашова.  Реструктуризация  промышленности  Азербай-

джана

. Баку, «Элм», 2003. – 352 стр. 

 

Бизнесин тяшкили вя идаря едилмяси 

464 

 

 

i.e.d., prof. A.B.Abbasov, i.ü.f.d., dos. R.Ə.Abbasova, 

i.ü.f.d., dos. M.Ə.Əliyev, i.ü.f.d., dos. S.A.Abbasov, 

i.ü.f.d., dos. X.S.Xankişiyev, i.ü.f.d., dos. N.Ə.Həsənov, 

i.ü.f.d., dos. Ə

.A.İsmayılzadə, i.ü.f.d., L.A.Kaşıyeva, 

i.ü.f.d., S.M.Xanlarzadə, i.ü.f.d. , H.İ.Həmidov, 

 i.ü.f.d., A.H.Ağarzayev, i.ü.f.d., A.S.Şükürova,  

i.ü.f.d., A.T.Hüseynli,  R.R.Bədirov, 

i.ü.f.d., E.R.Səmədova, K.N.Quliyeva, 

 S.O.Şamxalova,  M.S.Talıblı 

 

Biznesin təşkili və idarə edilməsi 

------------------------------------------------- 

Dərslik 

 

 

 

 

 

Чапа имзаланыб 18.02.2011. Каьыз форматы 70х100 1/16 

Щяжми 29 ч.в., 37,4 ç.ş.v. Сифариш 50.  Сайы 1000. 

--------------------------------------------------------------------------- 

“Игтисад Университети”  Няшриййаты. 

АЗ 1001, Бакы, Истиглалиййят кцчяси, 6  

____________________________________________________ 

 

Няшриййатын мцдири 

Камил Щцсейнов 

 

Баш редактор 

Исмят Сяфяров 

 

Редактор 

Исабя Щцсейнова 

 

Корректорлар 

Рящиля Ъябрайылова 

Südabə Manafova 

 

Компйутер operatoru 

Тяраня Бахшялийева 

 

 

Дизайнер 

Вцсаля Ахундова