Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti «magistratura məRKƏZİ»
Yüklə 1,37 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
58
lak qablaşdırmasına bir neçə müxtəlif tələblər qoyulursa kombinələşdirilmiş ma- terialların seçilməsi məqsədəuyğundur ki, bunlar da öz xassələrinin məcmusuna görə bütün qoyulan tələblərə cavab verir. Kombinələşdirilmiş qablaşdırma materiallarının hazırlanması üçün aşağıdakı üsullardan istifadə olunur: metallaşdırma yolu ilə örtük qatına polimer plyonkanın çəkilməsi; bağlayıcı maddənin köməyi ilə iki və ya daha çox eyni cinsli və ya müxtəlif cinsli materialıların birləşdirilməsi; kağızın səthinə plyonka şəklində örtük qatının çəkilməsi;kağız materialının müxtəlif polimer tərkibləri ilə hopdurulması bütün sadalanan üsulların birləşdirilməsi. Qablaşdırmada daha geniş istifadə olunan kombinələşdirilmiş materialları nəzərdən keçirək. Təbəqəli poliefir plyonkaları poletilen, polipropilen və ya polivinilxlorid örtüklərinin ekstruziyası üsulu ilə əldə edilir. Belə materiallar kisələr və paketlər şəklində vakkum altında, bişirilən yeyinti məhsullarının qablaşdırılması üçün istifadə olunur; bu qablaşdırıcı materiallar kofenin də qablaşdırılmasında müvəffəqiyyətlə istifadə olunur. Təbəqəli plyonkadan olan paketlər ucuzdur və ənənəvi qablaşdırıcı material- lardan daha yüngüldür. Beləliklə həm qablaşdırmada səmərə əldə etmək, həm də daşınma xərclərini aşağı salmaq mümkündür. Təbəqəli plyonkalardan həmçinin tutumu 22 litr olan elastik konteynerlər də hazırlamaq mümkündür ki, bunlar da büzməli kartonlardan olan qutularda yerləşdirilir. Sellüloza əsaslı təbəqəli plastiklərdən və polietilendən meyvə şirələri üçün yarımelastik paketlər də hazırlanır. Paketin dibində çıxıntıy abənzər altlıq olur ki, bu da məhsulun doldurulması zamanı düzlənir və paketlər upruq və davamlı olur. Təbəqəli plastiklərin üz qatına anilin boyaqlarından qravirovka və çap üsulu ilə naxışlar da salmaq mümkün olur. Naxışları həmçinin orta qatda da yaratmaq olur, bundan sonra naxışlar iki təbəqənin arasında əks olunur. Bu halda naxışlar paketə
59
doldurulan məhsulla toxunmur və plyonkanın həm daxili, həm də xarici qatından silinməkdən qorunur. Polietilendən olan metallaşdırılmış plyonkalar çox yüksək maraq yaradır. Bunlar çox yüksək dekorativliyə, geniş rəng diapozonuna malikdirlər ki, bu da çox asan və sadə yolla – səthin boyanması və laklanması yolu ilə əldə edilir. Yeyinti məhsulları üçün nəzərdə tutulan metallaşdırılmış polietilen plyonkalar yüksək dekorativliyə malik olması ilə yanaşı məhsulun uzun müddət ərzində qorunub sxlanmasını təmin edir. Parça, karton, kağız, hətta metal folqalar əmtəənin yüksək qorunması üçün plastik plyonka və ya plastik kürtlə əsaslı lak qatı ilə örtmək olar. Parçaları plastik kütlə dispersiyaları ilə və yaxud məhlullarla hopdurmaq mümkündür. Bu məqsədlə istifadə üçün lak örtükləri yararlıdır ki, bunlar da əsasən aşağıdakı qətranlar əsasında hazırlanır: fenolformaldehid, melamin, alkid, epoksid və s. Polivinilxloriddən, polistiroldan, polivinilasetatdan olan laklar qeyri-üzvi turşuların qələvilərin, duz məhlullarının təsirinə qarşı yüksək davamlılığa malikdirlər. Poliamid lakları digərlərindən fərqli olaraq, benzinin təsirinə, həmçinin səthi zədələnmələrə qarşı daha davamlıdırlar. Slikatlaşdırılmış lakların səthə çəkilməsi taraların istiliyə davamlılığını təxminən +25°C-yə qədər yüksəldir. Uyğun antikorroziya qoruyuculuğunu polivinilxlorid, poliamid, polietilen örtüklər təmin edir ki, bunlar da püskürtmə üsulu ilə taraların səthində yaradılır. Son illərdə ölkəmizdə və xaricdə kombinələşdirilmiş materiallardan (alüminium folqasından və poliefir plyonkadan) qablaşdırıcıların yaradılmasının yeni üsulu işlənib hazırlanmışdır ki, bu üsul pnevmoformalaşdırma üsulu adlanır. Tələb olunan ölçüdən və möhkəmlikdən asılı olaraq qablaşdırıcıların hazırlan- ması üçün müxtəlif qalınlıqlı folqalardan istifadə olunur. Qalınlığı 0,05 mm olan folqaların poliefir plyonka qatı daha möhkəm edir və lazım gəldikdə qablaşdırmanın həcmini iki dəfəyə qədər artırmağa imkan verir. Formalaşdırmadan əvvəl folqaya informasiya yazıları və qrafik işarələr vurulur (dərin çap üsulu və ya elastik formada çap üsulu ilə). Sonrakı formalaşdırma bu 60
yazılara əhəmiyyətli təsir etmir. Əmtəə qablaşdırılaraq formaya salındıqdan sonra qablaşdırıcının bir yarısı digərinin üzərini örtüərək bağlanır və ya yastı folqa təbəqəsi ilə örtülür. Qablaşdırmanın hermetikliyi ultrasəs üsulu və ya termiki emal üsulu ilə həyata keçirilir. Folqalardan böyük əyilmə radiusuna malik sadə, məqsədəuyğun qablaşdırma formalarının yaradılması daha səmərəlidir, belə ki folqaların qabalığı qablaşdırmada xırda detalların və kiçik radiusa malik əyrilərin yaradılmasına imkan vermir. Kombinələşirilmiş materialllardan olan bu növ qablaçdırıcılar qurudulmamış konsentratların, bitki yağlarının, süd məhsullarının, piylərin, şirniyyat məhsullarının və müxtəlif konservlərin qablaşdırılması üçün daha geniş tətbiq oluna bilər.
Yüklə 1,37 Mb. Dostları ilə paylaş:
|