AZƏrbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti

Yüklə 1,35 Mb.

Pdf görüntüsü

səhifə	4/4
tarix	03.02.2017
ölçüsü	1,35 Mb.
	#7588

1 2 3 4

39

II. İDMAN MALLARININ KEYFIYYƏTINƏ VERILƏN TƏLƏBLƏR

Gimnastika avadanlığının hazırlanması üçün istifadə edilən materialların

keyfiyyəti fəaliyyətdə olan normativ-texniki sənədlərin tələblərinə uyğun

olmalıdır.

Qəbul zamanı nəzarət etmək lazımdır ki, nərdivanların, oturacaqların, tirlərin

ağac detalları çatsız, cızıqsız, deşiksiz və tilişkənsiz olsunlar. Oturacaqların üzəri

hamar, kənarları yumrulanmış olmalıdır. Düz səthli döşəmə üzərində oturacaq

yellənməməlidir.

Paralel gimnastika qollarının şüvüllərinin üz səthi yaxşı pardaqlanmış və

şəffaf nitrolakla örtülmüş olmalıdır. 135 kq statik yükün təsiri nəticəsində şüvül 60

mm-dən çox əyilməməlidir. Müxtəlif hündürlüklü şüvüllərin birləşmə qurğusu 275

kq yükün təzyiqinə davam gətirməlidir. Gimnastik qollarının tökmə detallarının

üzərində çatlar, iti çıxıntılar, qopuqlar olmamalıdır. Hərəkətli birləşmələr sərbəst

hərəkət edərək ilişməməlidirlər.

Gimnastika turnikinın qolu düzxəttli olmalıdır. Qolun orta hissəsinə 135 kq

yükün təsiri ilə 8 mm əyilməyə yol verilir.

Gimnastika halqaları 300 kq yükə davam gətirməlidir. Halqaların asıldığı

trosun burazı bütöv, calaqsız və məftilləri qırılmamış olmalıdır.

Gimnastika atları, döşəkləri və ağır toplar hamar, şişi və çuxuru olmayan səthə

malik olmalıdırlar. Yəhər dərisindən və süni dəridən hazırlanmış çexollar qırışsız,

qatsız, çatsız olmalı, üzərinə çəkilmiş boyaq tökülməməlidir. Bu avadanlıqların

tənzimlənən dayaqlar müəyyən olunmuş hündürlükdə asan və etibarlı bərkidilməli

və onun döşəmə üzərində dayanıqlığını təmin etməlidir.

Gimnastika çənbərləri düzgün dairə formasında olmalı, metal çənbərlərin üst

səthi pardaqlanmış, anodlanmış və ya kimyəvi emalla hamarlanmış olmalıdır.

Yüngül və ağır atletika üçün avadanlıqların istehsalı üçün başlıca olaraq polad

və ağac materiallarından istifadə olunur.

Metal avadanlıqlar yaxşı cilalanmış və laklar, emallar və ya nikelləmə vasitəsi

ilə paslanmadan etibarlı qorunmalıdır.

Qaçış üçün start qəliblərinin, dayaqlardakı vint bərkidiciləri, tullama

çəkiclərində podşipniklər rahat və etibarlı işləməlidirlər. Qumbaralar, çəkiclər,

kürələrin üzəri yaxşı cılalanmış və qara və ya rəngli emallarla örtülməlidir. Qaynaq

edilmiş birləşmələrdə qaynaq yerlərində çıxıntılar, çatlar və s. nöqsanlar olma-

malıdır. Tikiş yerləri yaxşı hamarlanmış olmalıdır.

Ştanqların yoxlanması zamanı disklərin qrif üzərində sərbəst hərəkət

etmələrinə diqqət yetirmək lazımdır. Bunun üçün diskləri qrif üzərinə axıradək

otuzdururlar və sonra onu öz oxu ətrafında fırladırlar. Qrifin sərbəst hərəkəti onun

keyfiyyətli hazırlanmasını göstərir. Ştanqların üzərində dərinliyi 0,8 mm olan

torşəkilli kəsiklər vardır. Onların üzərində əzik və iti ucların olmasına yol verilmir.

Ştanqların açarlarının özbaşına açılması və ya bağlanması yol verilməzdir.

Açılmış vəziyyətdə açar vtulka üzərində rahat hərəkət etməli və onun üzərindən

rahat çıxarılmalıdır.

Güləş və boks üçün avadanlıqlar tekstil və dəri materiallarından hazırlanır.

Dərinin üzəri zədəsiz olmaqla, yumşaq və elastik olmalıdır. Tikiş yerləri səliqəli,

birləşmə yerlərinin kənarları paralel olmalı, sap buraxılması və ya material

üzərində deşiklərin qalması kimi nöqsanlar olmamalıdır. Tikiş yerlərinin sonları

10-15 mm ikiqat tikişlə bərkidilməli; sintetik sapların ucları əridilməlidir.

Boks üçün əlcəklərin tikildiyi materialların boyaqları quru və yaş sürtünməyə

dayanıqlı olmalıdır.

Su idman növləri üçün rezin materiallardan hazırlanmış ləvazimatların səthi

hamar, çatsız, kənar qatışıqlarsız olmalı, şüşə və ya digər materiallarla birləşmə

yerləri hermetikliyi etibarlı təmin etməlidirlər. Rezin pis qoxu verməməli,

boyaqları günəş işığı və dəniz suyunun təsirlərinə dayanıqlı olmalıdır. İstismar və

saxlanılma

zamanı

rezin

məmulatlar

formalarını

yaxşı

saxlamalı

və

çatlamamalıdırlar.

Su xizəklərinin üst səthi hamar, çıxıntılarsız, tilişkənsiz olmalı, kənarları

yumurlanmalı və ya rezin qatla kantlanmalıdır. Xizəklərin həm üst həm də kənarı

suyadavamlı laklarla örtülməlidir. Onların həm alt həm də üst səthlərində göbələk

ləkələri və zolaqları, göyərmə və kimyəvi rənglənmə olmamalıdır. Kənarlarının

əyilmələri və dalğavariliklər 2 mm-dən çox olmamalıdır.

Xizəklərin yapışdırlma yerləri kip, aralıqsız və yapışdırılmamış hissələri

olmamalı, birləşmə yerləri hamar olmaqla nəzərə çarpmamlıdırlar. Metaldan olan

detallar paslanma əleyhinə örtüklə bağlanmalıdır.

Penoplastdan olan lövhələrin qatlarının aralanması, çat, qopuq yerləri

olmamalıdır.

Xizəklər istismar zamanı əyilmə, cızılma və deşilmə kimi güclü mexaniki və

həmçinin rütubət və mikroorqanizmlərin təsirlərə məruz qalırlar. Standartlarda

xizəklərin möhkəmliyinin yoxlanması üzrə sınaqlar nəzərdə tutulmuşdur. Buna

görə xizəyi burun hissədən 300 mm və daban hissədən 100 mm aralı olmaqla iki

dayaq üzərində yerləşdirirlər. Yeniyetmələr üçün xizək bu zaman 70 kq, idman-

yarış xizəyi 80 kq-dan az olamamaqla, turist xizəyi 110 kq-dan az olmamaqla

yükün təsrinə davam gətirməlidir.

Xizəklərin əyilgənliyi əyilmə xətti ilə xarakterizə olunur və 35 kq yük

qoyulmuş hissədə əyilmə 25-70 mm aralığında yol veriləndir.

Xizəyin alt hissəsində açılmış novalçaya bənzər cığır düzxətli, eyni dərinlikdə

və endə olmalı, ön hissədə daralaraq yox həddinə çatmalıdır. Bu novalçaların

kənarların dağılması yolverilməzdir. Xizəyin alt sürüşkən hissəsindən başqa digər

səthlərinə şaxtayadavamlı lak və ya emal çəkilməlidir.

Dağ xizəklərində plastik kütlədən olan hissələrin aralanması, çatlaması və

kəsiklərin

olması

yolverilməzdir.

Bütün

detallar

ara

olmadan

kip

yapışdırılmalıdırlar.

Xizək çubuqları paslanmaya qarşı səthlə örtülməli, bambukdan olan çubuqlar

isə suya davamlı şəffaf lak və ya emalla örtülməlidirlər. Xizək çubuqlarının

halqaları 50 kq-dan az olmayan təzyiqə davam gətirməlidirlər. Çubuqların bir-

birlərindən fərqi uzunluğuna görə 5 mm, çəkisinə görə 15 qramdan çox olma-

malıdır. Çubuqların əyilmə məsafəsi 12-24 mm olmalıdır. Bunu bir-birindən 800

mm aralı yerləşdirilmiş iki dayağın üzərinə qoyulmuş çubuğun üzərinə 20 kq

ağırlığında yükün qoyulması ilə müəyyən edirlər.

Konkilərin keyfiyyətini başlıca olaraq onların tirlərinin keyfiyyəti ilə

müəyyən edirlər. Konkilərin tirləri dəqiq düzxətli, itiləmə girintisiz, çıxıntısız tam

hamar olmalıdır. Konkilərin ayağaltı və daban hissələri təmiz və hamar səthə malik

olmalıdırlar. Onların dayaq borularının əyriliyi, çatı və əziyi olmamalıdır. Ustaların

konkiləri xromla örtülməli, kütləvi konkilər isə nikellə də örtülə bilər. Nikellənmiş

detalların üzərində ləkə, cızıq və qara nöqtələr olmamalıdır.

Dəri topların hermetikliyi bu cür yoxlanılır: topun içərisi 1 atm təzyiqdə hava

vurulur və 1,5 saat saxlanılır, nippelli topların deşik klapanları sabunlu su ilə

isladılır – bu müddət ərzində top hava buraxmamalı və ilkin ölçülərini

itirməməlidir. Tennis, ot və buz üstə xokkey üçün toplar kifayət qədər upruq

olmalıdırlar. Misal üçün 2,5 metr hündürlükdən atılan top 135-147 sm məsafəyə

tullanmalıdır. Buz üzərində xokkey oyunu üçün 150 sm hündürlükdən sərbəst

düşən top 15-30 sm hündürlüyə, ot üzərində xokkey oyunu üçün top 20-40 sm

hündürlüyə tullanır. 305 mm hündürlükdən polad lövhənin üzərinə sərbəst düşən

stolüstü tennis topu 235-dən az olmayan və 255 mm-dən çox olmayan hündürlüyə

tullanmalıdır. Tennis topu 8156 qram yükün təzyiqi nəticəsində 5-6 mm

deformasiya olmalıdır. Satışa tük səthi olmayan tennis toplarının çıxarılması

yolverilməzdir, çünki həddən artıq sürətlə uçan və tullanan bu cür topları raketka

ilə yönləndirmək çətin olur.

Xokkey oyunu üçün ağacların səthi düz, hamar, əziksiz və çıxıntısız olmalıdır.

Onların üzəri atmosfer təsirlərinə davamlı şəffaf lakla örtülməlidir.

Top ilə xokkey oyunu üçün ağacların qövsvari qarmaq hissəsi dörd buruqdan

az olmayaraq dəri kəmərlə vişə ilə sarınmalıdır. Xokkey ağaclarının hündürlüyü

120 sm, kütləsi 450 qramdan çox olmamalıdır. Xokkey ağacı 65 mm diametrli hal-

qanın içərisindən keçə bilməlidir.

Ot üzərində xokkey oyunu üçün ağacların qarmaq hissəsi metal detal olmadan

tam ağacdan hazırlanmalıdırlar. Qarmağın kvadrat və ya ucu biz formasının və iti

yerlərinin olması yolverilməzdir. Ağacların sağ tərəfi düz səthli olmalıdır. Ot

üzərində xokkey ağacı 51 mm diametrli halqanın içərisindən keçə bilməlidir.

Badminton və tennis üçün ağac raketkaların üzəri hamar, əziksiz, çatsız və

çıxıntısız olmalı, şəffaf lakla örtülməlidir. Alüminium detalların üzəri anodlanmalı,

cilalanmalı və ya rənglənməlidir. Polad detallar nikellənməli və ya

xromlanmalıdırlar.

2.1. İdman mallarının keyfiyyətinə verilən ümumi tələblərin təyini

Məmulatların materialını, quruluşunu, çəkisini, ölçüsünü texniki şərtlərlə

müqayisə edirlər. Məmulatın mexaniki möhkəmliyini və davamlılığını yoxlayırlar.

Malı nəzərdən keçirərkən hissələrinin qarşılıqlı əlaqəsinə, onların

birləşməsinə, bu birləşmələrin möhkəmliyinə fikir verirlər. Qaynaq, lehimləmə,

yapışdırma, hörmə, pərçimləmə, tikmə və s. tətbiq olunan bütün qovşaqlar xüsusi

nəzarət və yoxlama məqsədi daşımalıdır. Bir çox idman alətlərində hərəkətedici

hissələr, çıxarılan içliklər və s. olur. Bu hissələrin alətin işdənkənar mövcud

hündürlükdə bərkidilməsini, onların vəziyyətini dəyişmək yüngüllüyünü və

xüsusilə alətin istismar prosesində yoxlayırlar.

Məmulatın bəzəyinin, xüsusilə cilalanmış, pardaqlanmış, lakla örtülmüş və

rənglənmişlərin keyfiyyətini müəyyənləşdirirlər.

Məmulatın hazırlandığı materialın keyfiyyətini, ağac qatlarının düzgün

yerləşməsini, tilişkələrin, qırıntıların, batıqlığın olub-olmamasını yoxlayırlar;

məmulatın sanitar-gigiyenanın əsas tələblərinə cavab verməsini aydınlaşdırırlar.

Məmulatın markalanmasını yoxlayırlar, orada malın keyfiyyəti (onun növü),

ölçüsü, çəkisi, istehsalçının adı və başqa əlamətləri barədə məlumatlar

göstərilməlidir.

44

2.2. İdman oyunları üçün avadanlıqların çeşidinin öyrənilməsi, onların

keyfiyyətinin təyini

İdman oyunları üçün avadanlıqların çeşidini tennis, xokkey (şayba topla)

oyunları üçün, üfürülən toplardan öyrənməyə başlayırlar. Topun üzünün hansı

materialdan hazırlandığını, neçə hissədən tikildiyini təyin edirlər; hər hissənin

bərkidilməsinin keyfiyyətini müəyyənləşdirirlər. İçliyi (kamerası) olmayan

toplarda üzünün (pakrışkasının) keyfiyyətini, nippelin (ucu yivli borucuq)

bərkidilməsini, üfürülən toplarda hava axınının olmamasını, səthi nöqsanların

mövcudluğunu, dairə səthinin pozulması və s.-ni yoxlayırlar.

Çeşidi öyrənərkən futbol, voleybol, basketbol (böyüklər və uşaqlar üçün)

toplarının çeşidini nəzərdən keçirirlər, ondan sonra müxtəlif oyunlar üçün olan

topların ölçülərinin və çəki göstəricilərinin aşağıdakı qaydada cədvəlini tərtib

edirlər:

Topun

təyinatı

Topun dairəsi, sm-lə

Çəkisi, q-la

Faktiki

məlumatlar

Texniki

şərtlərin

məlumatları

Faktiki

məlumatlar

Texniki

şərtlərin

məlumatları

Tennis toplarının elastikliyini (upruqluğunu) təyin edirlər. Topun 2,5 m

hündürlükdən taxta yaxud sement döşəmənin üstünə düşməsini müşayiət edirlər;

bu zaman top 134,6-147,6 sm hündürlüyə sıçramalıdır; topu 50 kq-lıq yük ilə 5

dəq. müddətində sıxarkən parçası rezindən laybalay aralanmamalıdır.

Tennis raketkasının (torlu kürəcik) quruluşunu öyrənirlər. Raketkanın hansı

hissələrdən ibarət olduğunu, hər hissənin hansı ağac cinsindən hazırlandığını,

çəkisinə və ölçüsünə görə raketkaların fərqini qeyd edirlər

Simlərin möhkəmliyini dinamometrlə təyin edirlər. Simin biri 27 kq-dan az

olmayaraq yükə dözməlidir, onun dartılması isə 15%-dən artıq olmamalıdır. Simin

burulması 1 sm-ə görə 2,5-3 dövrə, forması isə ciddi surətdə silindrik olmalıdır.

Şayba (ağır rezin dairə) ilə xokkey oyunu üçün xokkey ağaclarının (klyuşka)

quruluşunu nəzərdən keçirirlər. Bu ağaclara aid texniki şərtlərə əsaslanaraq onların

ölçüsünü, ümumi uzunluğunu, dəstək və qarmaq uzunluğunu, qarmağın bərkidilmə

bucağını, ağacın təyinatını (oyunçu və qapıçı üçün) müəyyənləşdirirlər. Ağacın

keyfiyyətinə ayrı-ayrı hissələrinin birləşməsinə, xarici bəzəyinə xüsusi diqqət

yetirirlər.

İdman oyunları üçün torları nəzərdən keçirərkən onların ölçülərini və

formasını, onların hansı materialdan hörülməsini, dəliklərinin (gözlərinin,

xanalarının) ölçüsünü, gözlərin düyünlərinin hörülmə qaydalarını qeyd edirlər.

İdman oyunları üçün avadanlıqların çeşidinin öyrənilməsini hər oyunun

növünə görə avadanlıqların dəstləşmə cədvəlinin aşağıdakı qaydada tərtib edilməsi

ilə yekunlaşdırırlar:

Məmulatın adları

Dəstdə olan

məmulatın miqdarı

və əsas ölçüləri

Çəkisi, q-la

Hazırlanması üçün

materialı

2.3. Yüngül atletika üçün avadanlıqların çeşidinin öyrənilməsi, onun

keyfiyyətinin təyini

Disklərin, nizələrin, əl bombasının (qranat), qumbaraların (yadro) çəkisini,

ölçüsünü, bəzəyinin keyfiyyətini müəyyənləşdirirlər.

İdman avadanlıqları qrupundan yüngül atletika üçün diski, nizələri (cidanı) və

atmaq üçün kürzü, əl qumbarasını, itələmək üçün qumbaranı, uzun ağac (şest) və

tullanmaq üçün tamasaları nəzərdən keçirirlər. Öyrənmənin nəticəsini aşağıdakı

qaydada cədvələ yazırlar:

Məmulatın

adları

Çəkisi, q-la

Ölçüsü, mm-lə

Faktiki

məlumatlar

Texniki

şərtlərin

məlumatları

Faktiki

məlumatlar

Texniki

şərtlərin

məlumatları

2.4. Ayaq xizəyi və konkisürmə idmanı üçün avadanlıqların çeşidinin

öyrənilməsi və onun keyfiyyətinin təyini

Ayaq xizəyinin əsas növlərini öyrənirlər (turist, meşə, idman-qaçış və uşaqlar

üçün).

Ayaq xizəyinin keyfiyyətini öyrənərkən onların hansı ağacdan hazırlandığını

müəyyənləşdirirlər, onların ölçüsünü və nömrəsini təyin edirlər; bunun üçün

mümkün olan kənarlaşmanı nəzərə alaraq ayaq xizəyini geyinib yoxlayırlar.

Ayaq xizəyinin ağacının keyfiyyətini yoxlayırlar və standart üzrə yol verilən

nöqsanların normasına əsasən növünü təyin edirlər; ağacın illik təbəqələrinin

istiqamətinə fikir verərək, xizəyin hazırlanma keyfiyyətini öyrənirlər; tozağacından

olan xizəklərdə bu mişarlanmanın tangental istiqamətinə uyğun olmalıdır; başqa

ağac cinsindən ayaq xizəkləri hazırlayarkən radial mişarlanmaya da yol verilir.

Burun hissəsinin bükük yerinin düzgün yerləşməsini yoxlayırlar, bu da

tədarükün yoğun ucundan və xizəyin aşağı səthinin novundan başlamalıdır; düşən

düyünlərin dəliyinin necə düzəldilməsini nəzərdən keçirirlər; ağacı əhatə edən

qatların istiqaməti ilə tıxacın illik qatının istiqamətlərinin üst-üstə düşməsinə xüsu-

silə fikir verirlər. Xizəyin səthinin yaxşı cilalanmasını, nəmdən və korlanmadan

qorunmaq üçün xizəklərin ağac qatranı ilə düzgün hopdurulmasını (xizəklər 1 mm-

dən az olmayaraq qatranla hopdurulmalıdır), xizəyin üst səthinin lak yaxud politura

(spirtli lak) ilə yaxşı örtülməsini, haşiyəsi üzrə və şaquli səthi üzrə əyriliyin olub-

olmamasını yoxlayırlar.

Xizəkləri bərkliyə qarşı aşağıdakı qaydada sınaqdan çıxarırlar: onları xizəyin

burun qatından və daban kəsiyindən 100 mm aralı yerləşən iki dayağın üzərinə

uzadırlar; xizəyin ortasına son həddə çatmış yük qoyurlar: turist və meşə üzrə -110

kq, idman-qaçış üzrə - 90, uşaq üçün olana – 70 kq. Yaxşı keyfiyyətli xizək bu

yükə zədəsiz dözür.

Xizək ağaclarının çeşidini, quruluşunu, ağacların və halqalarının hazırlandığı

materialını, ağacların bərkidilmə üsulunu öyrənirlər.

Konkilərin çeşidini öyrənirlər (ikixizəkli, Snequroçka, Polikarpovun quruluşu,

şayba və top xokkeyi üçün, qaçış, fiqurlu diyirlənmə üçün diyircəkli dördçarxlı –

bir və ikicərgəli). Konkiləri qruplara ayırırlar və onların ayaqqabı nömrəsinə uyğun

gələn ölçülərini təyin edirlər. Qeydi aşağıdakı qaydada aparırlar:

Konkilərin təyinatı

Quruluşunun müxtəlifliyi və

xüsusiyyətləri

Ölçüləri

Lehimləmə

və

elektrik

qaynağının

keyfiyyətinə,

cilasının

və

pardaxlanmasının səlisliyinə fikir verirlər. Şayba və topla olan xokkey üçün, qaçış

və fiqurlu diyirlənmə üçün olan konkilərin quruluşunda olan fərqləri ətraflı

öyrənirlər.

Gimnastika alətlərini öyrənərkən quruluşunun düzgünlüyünü və onun texniki

şərtlərə uyğunluğunu müəyyənləşdirirlər: alətlərin hansı hissələrdən ibarət

olduğunu; ayrı-ayrı hissələrin hansı materialdan hazırlandığını; onların hazırlanma

qaydasını; məmulatların nöqsanlarını müəyyənləşdirirlər. Ağacın keyfiyyətinə,

ayrı-ayrı hissələrinin öz aralarında birləşmə üsuluna və mövcud alətin

möhkəmliyinin təmin olunmasına, bəzəyinin səliqəsinə, səthinin hazırlanma

keyfiyyətinə (boyağına, nigellənməsinə və s.) fikir verirlər.

Çeşidini öyrənərkən gimnastika alətlərinin aşağıdakı qrupları: əl alətlərini

(gimnastika ağaclarını, toppuzları, qantelləri, doldurulmuş topları, dartılma üçün

burazları), dırmaşmaq üçün alətlər (uzun ağaclar, burazlar - kanatlar, gimnastika və

ipdən olan pilləkanlar) asılmada, yelləncəkdə və yoxuşda məşq etmək üçün alətləri

(paralel tirlər, gimnastika atı), müvazinət hərəkətləri üçün alətləri (bum, tir, şalban,

gimnastika kətili) və dayaqla hoppanma üçün alətləri (eşşək, gimnastika masası,

tramplin, tullanmaq üçün körpü) nəzərdən keçirirlər.

Gimnastika alətlərinin çeşidini öyrənməyin əsasında gimnastika zalı üçün

lazım olan avadanlıqların ölçüsünü, çəkisini və alətlərin müxtəlifliyini göstərməklə

idman avadanlıqlarının siyahısını tərtib edirlər.

Qantellərin, çəki daşlarının və ştanqların çeşidini, onların hazırlandığı

materialı, onların müxtəlifliyini, formasını, çəkisini, dəstəyini öyrənirlər.

Boks üçün avadanlığın çeşidini öyrənərkən (pnevmatik və tökülərək

düzəldilmiş boks armudunun, asma torbaların, boks əlcəklərinin, mühafizə

vasitələrinin) onların materialına, formasına və çəkisinə fikir verərək bu

məmulatların müxtəlifliyi ilə tanış olurlar.

Boks əlcəklərinin keyfiyyətini qiymətləndirərkən ayrı-ayrı hissələrin

hazırlandığı materialın keyfiyyətinə (dərinin aşılanmasının keyfiyyətinə, onun

elastikliyinə, dərinin üzərində nöqsanların olmamasına və s.), biçilməsinə,

tikişlərinin keyfiyyətinə, doldurulmasının bərabərliyinə, formasının saxlanmasına

və başqa bu kimi hallara xüsusi diqqət yetirirlər. Zərbə əlcəklərinin çəkisini

müəyyən edirlər.

49

NƏTİCƏ VƏ TƏKLİFLƏR

Azərbaycanda bədən tərbiyəsi və idmana bütün dövrlərdə böyük diqqətlə

yanaşırdılar. Çünki, insanın cəmiyyətdəki mövqeyi at çapmaq, ox atmaq, qılınc

oynatmaq, güləşmək məharətinə və eyni zamanda fiziki qüvvəsinə görə

müəyyənləşirdi. Yaşlılar öz bacarıqlarını ov zamanı, hərbi yürüşlər zamanı və

bayramlar münasibəti ilə müntəzəm keçirilən yarış və oyunlarda təkmil-

ləşdirirdilər. Cıdır və dəvələrin yarışı xüsusilə məşhur idi.

Əsas gimnastika üçün avadanlıq. Əsas gimnastika (gigiyenik və sağlam-

laşdırıcı) insanların ümumi fiziki inkişafını və sağlamlığını möhkəmləndirmək,

əsas hərəkət vərdişlərinin aşılanması və idman bölmələrində məşğul olmağa

hazırlıq məqsədi daşıyır. Ümumi fizikı hazırlaq üçün trenajorlardan, dırmanmaq

üçün kəndirlərdən, qantellərdən, espanderlərdən, ağır toplar və s. istifadə edilir.

Yüngül atletikanın əsas növü olan qaçış üçün ləvazimatlara idmançının geyim

və ayaqqabısından başqa start üçün qəlib və tapança, estafet çubuğu, yüngül

atletika səddi, saniyəölçən və addımölçən aiddir.

Start qəlibləri qısa və orta məsafələrə qaçış yarışlarında idmançıların start

xəttindən sıçrayaraq qaçışa başlaması üçün lazımdır. Start qəlibləri əsas hissədən

və şarnir qurğusu vasitəsilə ona birləşdirilmiş platformadan ibarətdir. Qəlibin

əsasının altında olan tikanlar onun torpaqda sürüşməməsini təmin edir, platforma

isə zəruri bucaq altında maili tənzimlənir. Sənaye tərəfindən həm təbii həm də süni

örtüklü qaçış xəttləri üçün qəliblər buraxılır.

«Boks» ingilis mənşəli sözdür. O, «zərbə» mənasını ifadə edir. Hazırki dövrdə

boks elə idman növüdür ki, burada iki idmançı arasında xüsusi qaydalarla

tənzimlənən yumruq döyüşü aparılır. Boks üzrə yarışlar rinqdə keçirilir.

Boks əlcəkləri zərbənin yumşaldılması və əllərin zədələrdən qorunması üçün

istifadə olunur. Boks əlcəkləri alət, məşq və döyüş növlərinə bölünür (şəkil 1.11).

Alət əlcəkləri idmançıların boks ləvazimatları ilə məşq etdiyi zaman istifadə

olunur. Bu növ əlcəkləri çoxda baha olmayan dəri, dəvi əvəzləyici və ya parça

materiallarından tikirlər.

«Kep» konstruksiyası yüngül və sərtdir, lakin yüksək yüklənmədə qatları tez

laylanır.

Hibrid konstruksiyalardan aşağıdakılar məlumdur:

- işçi hissə boyu «sendviç», burun və quyruq hissədə «kep»;

- işçi hissə boyu «kep», burun və quyruq hissədə «sendviç».