Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ TƏHSİl problemləRİ İnstitutu azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti
elmi-tədqiqat və elmi-pedoqoji təcrübələrin
Yüklə 1,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
elmi-tədqiqat və elmi-pedoqoji təcrübələrin
təşkilinə dair metodik göstərişlər toplusu Bakı: «İqtisad Universitet nəşriyyatı», 2007 MAGISTR DİSSERTASİYASININ YERINƏ YETRILMƏSINƏ DAİR METODİK GÖSTORİŞ Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin Elmi-Metodik Şurasının «İqtisadiyyat» bölməsinin «13» «mart» 2006-cı il tarixli iclasının qərarı ilə təsdiq edilmişdir /protokol N°41/ 4 RƏYÇİLƏR ADİU-nun «İqtisadi kibernetika» kafedrasının müdiri, i.e.d., professor B.I.Musayev Azərbaycan Dövlət Neft Akademiyasının Magistratura bölməsinin dekanı i.e.n., dosent V.T.Mustafayev Metodik göstəriş magistr proqramının yerinə yetrilməsi tələblərinə uyğun olaraq magistrantlara magistr dissertasiyalarının mövzu seçimini, hazırlıq işlərinin təşkilini, məzmununun işlənilməsini reallaşdırmaq, onun yazılışı və müdafiə olunmasını istiqamətləndirmək məqsədi daşıyır. Metodik göstəriş magistr dissertasiyasının hazırlanması, təsdiq olunması və müdafiəsi qaydaları haqqında mövcud əsasnamənin tələblərindən irəli gəlir və onun başlıca müddəalarını əks etdirir. Metodik göstəriş magistrantlar, magistr proqramı və dissertasiya işinin elmi rəhbərləri, resenzentlər, məsləhətçilər və həmçinin özünün elmi yaradıcılıq diapozonunu genişləndirmək istəyində olanlar üçün nəzərdə tutulur. 5 I Hələ 10 il öncə Azərərbaycanın ali təhsil müəssisələrində diplomlu mütəxəssisələr hazırlanmaqda idi. Həmin sistemdə tədrisin istiqamətindən asılı olaraq təhsil prosesi 4-6 il davam edirdi. Alınmış diplom hər yerdə eyni qüvvə və mahiyyətə malik idi. Fərq isə, diplomu vermiş ali təhsil müəssisəsinin məhşurluğu və nufuzu nəzərə alınmaqla müəyyənləşdirilirdi. Lakin Azərbaycanın dövlət müsəiqilliyinin bərpası ilə ölkədə özəl təhsil müəssisələri təsis olunaraq özünün geniş tətbiqini tapdı. Bu müddət ərzində özəl universitetlərlə yanaşı eyni zamanda təhsilin bakalavr və magistr təsnifatında iki pilləli sisteminə keçid də formalaşdı. Bununla belə, təhsilin ilk pilləsi əsas ağırlıq yükünü öz üzərinə götürsə də respublikanın müasir əmək bazarı hələ ki, bakalavr diplomunu tam təminatlı ali təhsil sənədi keyfiyyətində mənimsəməmişdir. Məhz buna görə də, işə götürənlər və təhsil xidməti istehlakçıları ali təhsil kamilliyinə əsasən «Magistr» pilləsinin diplomları keyfiyyətində yanaşırlar. Bu realhq isə respublikamızda «Magistr» proqramına olan tələbin hər il artması ilə müşaiyət olunur. 75 ilə yaxın tarixi ənənələri olan Azərbaycan Dövlət İqtisad Universiteti özünün təhsil proqramlarına daim inkişaf strategiyası baxımından yanaşmış, tədris prosesinin təkmilləşdirilməsi istiqamətində xüsusi keyfiyyət dəyişiklikləri ilə fərqlənmişdir. Bu ənənəyə sadiq qalaraq vəzifələrimizin təməlində respublikamn sosil-iqtisadi tərəqqisini hərtərəfli təmin edən, elmin, təhsilin inkişafı istiqamətində yeni tədris texnologiyalarını mənimsəmiş, hərtərəfili bilik və hazırhğa malik, birbaşa fəaliyyət pultu arxasına əyləşmək iqtidarına malik peşəkar mütəxəssislərin 6 hazırlanması missiyası dayanır. İnkişafı sürətlənən təhsil kəskin olaraq həm də, daim təkmilləşən mütərəqqi normativ-hüquqi əsaslar tələb edir. Bu baxımdan da müəlliflər Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetinin magistrantları üçün elmi yaradıcılığın ilk profesional metodoloji reqlamentasiya sənədi olan magistr dissertasiyasının yazılışı üzrə müvafiq metodik göstəriş hazırlayaraq yüksək tələbli auditoriyanın sərəncamına təqdim edirlər. Mövcud metodik göstəriş magistrantlarla yanaşı, həm də elmi yaradıcılıq pilləsi ilə ilk addımlarını ataraq müvafiq istiqamətdə irəliləyənlərin maraqlarına hesablanmışdır. Bununla belə onun əsas məzmununu magistr dissertasiyasının yazılış və tərtibat metodikası ifadələndirir. Müəlliflər hesab edirlər ki, Azərbaycan Respublikasında Avro-Atlantik məkanın standartlarına tamlıqla cavab verən magistrlərin hazırlanması istiqamətində başlanğıc təsisatlandırıcı əməli işlər artıq realaşmışdır. Lakin bununla belə möhtəşəm Boloniya prosesinə tam hüquqlu qoşulmada da geniş miqyasda müqabil işlərin görülməsinə böyük ehtiyac duyulur. Bu ehtiyacların ödənilməsindən öncə isə hər bir ölkə vətəndaşının, xüsusən də tələbə-məktəbli gənclərin, elmi yardıcıhğa peşə səviyyəsində səy edənlərin magistr pilləsi ilə ətraflı tanışlığı mühüm şərtlərdəndir. Bu tanışlıqdan sonra isə təhsili yüksəltmək, magistrant olmaq və ilk elmi dissertasiyam yazmaq istəyi daha da artacaqdır. 7 «Magistr» sözü latın mənşəli olub müəllim, mürəbbi, rəhbər mənalarım ifadə edir. O, həm də, «qrosmeyster», «maestro» və digər bu kimi sözlərin paroniminin əsasında dayamr. Qədim Romada «Magistr» dərəcəsi mühüm vəzifə səlahiyətlərinə görə verilərdi. Bizans imperatorluğında bu ad yüksək məmur rütbəsi tituluna müvafiq idi. O rta əsrlərdə isə, «Magistr» məfhumu müəllim və ustad adma sinonim kimi qəbul edildi. Sonrakı sivilizasiya mərhələsində «Magistr» Qərbi Avropa universitetlərində doktor elmi dərəcəsi ilə müqaisədə nisbətən aşağı elmi pilləni ifadə etdi. Çağdaş İngilis-Amerikan təhsil sistemində «Magistr» rütbəsi elmlər doktoru ilə bakalavr arasında aralıq dərəcə vəziyyətini səciyyələndirir. Konkret müasir mənada isə «Magistr» geniş erudisiyalı və hazırlıqlı, analitik-tədqiqat təfəkkürünə malik mütəxəssis, elmi yaradıcılıq metodoloqiyasımn bilicisi, qabaqcıl informasiya texnoloqiyaları istifadəçisi və daşayıcısı, konsultativ və yaradıcı fəaliyyətli bir mütəxəssisdir. 8 I. MAGİSTR DƏRƏCƏSİNİN «ÜMUM İ İQTİSADİYYAT)) PEŞƏ İSTİQAMƏTİNDƏ M ƏNİMSƏNİLM ƏSİ QARŞISINDA QOYULAN TƏLƏBLƏR «Magistr» dərəcəsinin mənimsənilməsi hər bir ixtisas üzrə müvafiq proqram əsasında həyata keçirilir. Magistr proqramımn ümumi prinsipləri ilə yanaşı onun ümumi iqtisadiyyat ixtisasları üzrə spesefik xüsusiyyətləri və tələbləri də vardır. Bu tələblər sırasına, başlıca olaraq iqtisadi inkişafın qanunauyğunluqlarım dərk etmək, nəzəri və metodoloji əsaslarım öyrənmək, müasir dünya iqtisadi sistemlərində mövsud çoxşaxəliliyi anlamaq, Azərbaycan və dünya iqtisadiyyatının strukturunun və tərəqqi meylinin quruluş təqdimatını, dövlətin sosial-iqtisadi inkişaf mərhələlərini, iqtisadi təhlil və təsərrüfat prosesslərinin mikro və makro səviyyədə elmi metodoloqiyasım və metodikasını bilmək, qabaqcıl kompyüter texnikasından iqtisadi məsələlərin tədqiqi istiqamətində istifadə eimək kimi bacarıq və keyfiyyətlər daxildir. II. MAGİSTR DİSSERTASİYASI İŞİNİN M ƏQSƏDLƏRİ Magistr dissertasiyası iddiaçının Imagistrantın! müstəqil elmi və pedoqojı işə hazırlığını nümayiş etdirən, elmi rəhbərin göstəriş və tövsiyyələri əsasında magistr dərəcəsi almaq üçün işlənmiş elmi-tədqiqat və təcrübi-konstruktur işidir. Magistr dissertasiyasının hazırlanması və müvəffəqiyyətlə müdafiəsi magistr hazırlığı proqramının yerinə yetirilməsinin məcburi şərtidir. Onun elmi səviyyəsi həmişə tədris edilən proqramın tələblərinə cavab verməlidir. 9 Magistr dissertasiyası magistrantın elmi potensialını, onun iqtisadiyyat və maliyyə sferasında sərbəst tədqiqat aparmaq, təşkilatçılıq bacarığını aşkara çıxarmaq, müasir metod və yanaşmalardan istifadə etməklə problemin tədqiqi sahəsində nəticələri müəyyənləşdirmək, arqumentlərə söykənən əsaslandırılmış tövsiyyə və təkliflər irəli sürmək missiyası daşıyır. III. M AGİSTR DİSSERTASİYASI MÖVZULARININ SEÇİLM ƏSİ VƏ TƏSDİQ OLUNMASI Magistr dissertasiyasının mövzu seçimi magistrantın şəxsi elmi və praktiki maraqlarında uyğun olaraq sərbəst təmin edilir. Bu məqsədlə ixtisas kafedralarında müvafiq istiqamətli dissertasiya mövzuları hazırlanır, universitet rektorunun müvafiq əmri ilə təsdiq edilərək magistrantlara təqdim olunur. Magistrant özü də mövzu təklif edə bilər. Bu zaman magistrant tərəfindən tədqiqatın məqsədəuyğunluğu və aktuallığı əsaslandırılmalıdır. Magistr proqramının rəhbəri mövzu seçimində magistranta lazımi köməklik göstərməyə borcludur. Mövzu seçimindən sonra magistrant, oriyentirli olaraq işin adını formalaşdırır və bu barədə magistr proqramı rəhbərinə məlumat verir. Magistr proqramının rəhbəri isə bu adı müvafiq reyestrə köçürür. Bu isə dissertasiyanın elmi rəhbərinin təyinatı üçün əsas olur. Magistr dissertasiyasının mövzusu və elmi rəhbəri tədrisin birinci ilində - I semestrdə 15 dekabr tarixindən gec olmayaraq rektorun əmri ilə rəsmiləşdirilir. Kafedralar magistr dissertasiyasının mövzusu və elmi rəhbərin təyinatını 15 noyabra kimi başa çatdırmalı və Magistr hazırlığı mərkəzinin Elmi Şurasının təsdiqiniə verməlidirlər. 10 Magistr dissertasiyası üzrə mövzular aktual olmalı, əsasən ölkə iqtisadiyyatı, onun sahələrinin müasir vəziyyəti və inkişaf prespektivləri ilə uyğunluq təşkil etməlidir. Mövzu seçimi magistrantın təhsil aldığı ixtisas sahəsinə uyğun olaraq çox geniş əhatə dairəli problemi hədəf tutmamalıdır. Mövzunun adlanışı zamam işin əsas ideyasının konkret və maksimal obrazda təcəssümünə nail olunmalıdır. Dissertasiyamn tematikası tədqiqatın həm nəzəri və həm də praktiki istiqamətlərini əhatə etməlidir. Nəzəri isçtiqamətlərin seçimi yeni konseptual baxışlardan istifadədə tədqiq edilən sahənin nəzəri və metodoloji əsaslarında oriyentasiya olunaraq özünün müəyyən elmi yenilik, istiqaməti və tədqiq metodikası ilə fərqlənməlidir. Dissertasiya işinin praktiki hissəsi uyğun metodoloji əsas və yanaşmada peşəkarlıq sahəsində müvafiq model işləmələri üzərində magistrantın praktiki məsələləri həll etmək bacarığını nümayiş etdirməlidir. IV. MAGİSTR DİSSERTASİYASININ M ƏZM UNU VƏ ONUN STRUKTURUNA QOYULAN TƏLƏBLƏR Dissertasiya işi ixtisas üzrə elmi-təcrübi ədəbiyyatın dərin öyrənilməsi, müvafiq statistik informasiyanın geniş təhlili əsasında yerinə yetrilir. Hər bir dissertasiya işində problemin qoyuluşu və onun işlənməsi iqtisad elminin və müvafiq təcrübənin aktual inkişaf meylləri ilə rabitəli şəkildə həllini tapmalıdır. Magistr dissertasiyası şəxsi tədqiqat tövhələrində əks olunan daxili vəhdətə malik quruluşda və məntiqi ardıcıllıqda magistrantın açıq müdafiə üçün irəli sürdüyü elmi-nəzəri və praktiki əhəmiyyətli müddəa və nəticələrin məzmununu əhatə etməlidir. 11 |