Azərbaycan respublikasinin təHSİl naziRLİYİ baki döVLƏt universiteti

HƏZM SİSTEMİNDƏ BAŞLAYIB BEYİNDƏ BİTƏN XƏSTƏLİK: AUTİZM

Vüsalə Сəfərova

BDU-nun II kurs magistrantı
Autizmli uşaqlar normal inkişafa malik uşaqlardan görünüş etibarilə heç fərqlənməsələr də, psixi inkişaf baxımından onlardan kəskin surətdə fərqlənirlər. Tədqiqatlar nəticəsində müəyyənləşdirilib ki, autizmli uşaqların inkişafına təsir edən ən başlıca səbəblərdən birincisi onların qida rasionuna daxil olan qida maddələrinin düzgün seçilməsi dayanır. Bir qism alimlər bu qənaətə gəlib ki, autizmli uşaqların müalicəsində ilk növbədə kazeinsiz və qlutensiz bir pəhrizə başlamaq lazım gəlir.

Qluten un məmulatlarının, kazein isə süd və süd məmulatlarının tərkibində olan zülaldır. Bu pəhriz autizmli uşaqların üçdə ikisində çox effektli nəticəyə malik olur. Autizmli uşaqların qida rasionundan buğda, yulaf, arpa və süd məhsullarını çıxarmaq lazımdır. Normal insanlarda tərkibində qluten və kazein olan maddələr yaxşı həzm olunduğu halda, autistlərdə bu maddələr bir başa endorfin halında qana keçir. Bu maddə narkotik maddələrlə oxşarlıq təşkil edir. Nəticə etibarilə bu maddə autizmli uşaqlarda qəribə davranışlara və yaxın ətrafına qarşı aqressivliyə səbəb olur. Bundan əlavə qanda endorfinin olması ağrı hissiyatını azaldır və nəticədə autizmli uşaqlar möhkəm yıxıldıqları halda ağlamır, sanki ağrı hissi duymurlar. Autizmli uşaqların böyük əksəriyyətində tərkibində kazein və qluten olan qida maddələrinə bağlılıq olduğu müəyyənləşdirilib.

Autizmli uşaqların valideynləri qida rasionundan süd məmulatlarının çıxarılması fikrininin düzgünlüyünə tərəddüdlə yanaşırlar. Çünki süd məmulatının rasiondan çıxarılmasının kalsium çatışmazlığına səbəb olacağından qorxurlar. Ancaq bu, heç də doğru deyil. Çinlilər və yaponlar süd və süd məmulatlarından istifadə etmirlər. Amma buna baxmayaraq, həmin öölkələr sümüklə bağlı olan xəstəliklərin ən az təsadüf edildiyi coğrafi ərazilərdəndir. Belə ki, inək südündə kalsium çox olsa da, fosfor da çoxdur və bunun nəticəsi olaraq da orqanizm tərəfindən yaxşı mənimsənilmir. Ancaq ana südündə kalsiumun miqdarı az olsa da, o, orqanizm tərəfindən mükəmməl mənimsənilir.

Mütəxəssislərin bir çoxunun fikrincə, bəzi qida maddələrinin qəbulu autizm əlamətlərinin kəskinləşməsinə səbəb olur. Bir çox valideynlərin müşahidəsinə görə də, qida maddələri ilə autizm əlamətləri arasında möhkəm bir asılılıq var.

Ən çox reaksiya verdirən 6 növ qida maddəsi; buğda, süd məhsulları, yumurta, fıstıq, badam, soya.

İkinci qrup təhlükəli qidalar; şokolad, mayalı qidalar, pomidor, naringi, portağal və.s.

Ümumilkdə heç bir problem yaratmayan və qida dəyəri yüksək olan maddələr düyü, armud, qoyun əti, balıq əti, kök və quru meyvələrdir.

Onu da qed etmək istərdim ki, son tədqiqatlar nəticəsində autizmin həzm sistemində başlayıb beyində bitən bir xəstəlik olduğu müəyyənləşdirilib. Bu səbəbdən də autizmli uşaqların qida rasionunun düzgün təşkil olunması çox vacib bir şərtdir. Düzgün təşkil olunmuş qida rasionu və pəhrizlə autizm əlamətlərində ciddi şəkildə azalmaları müşahidə etmək mümkündür.

Ədəbiyyat
1.Pr. Dk .Ahmet Aydın, Pr. Dr. Cem Kınacı. Otizme çözüm var.

2.http://www.milliyet.com.tr/-yuzde-100-tedavi-olan-otizmli/metin-uyar/cumartesi/yazardetay/19.10.2013/1778691/default.htm

3. http://www.otistikzeka.com/

4. http://www.algiozelegitim.com.tr/carpici-otizm-tespiti/