Azərbaycan Respublikasının Prezidenti zati-aliləri cənab İlham Əliyevə

İslahatlarsız inkişaf 

mümkündürmü?

Rusiyalı mütəxəssislər ölkənin 

uzunmüddətli inkişafı ilə bağlı analizlər 

aparıb, proqnozlar verməyə çalışırlar. 

İqtisadi İnkişaf və Maliyyə nazirlikləri 

də rəsmi olaraq bir neçə variant təklif 

ediblər. Bunlardan başqa, bir sıra 

strateji tədqiqat mərkəzləri (məsələn, 

"ФБК" və Kudrinin mərkəzi) öz inkişaf 

ssenarilərini ictimaiyyətə açıqlayıblar. 

Xatırladaq ki, "ФБК" klubu ( Kor-

rupsiya ilə mübarizə Fondu) aparıcı 

müxalifət liderlərindən olan Aleksey 

Navalnı tərəfindən yaradılıb. Keç-

miş maliyyə naziri Aleksey Kudrin 

isə Strateji Tədqiqatlar Mərkəzinə 

(STM) rəhbərlik edir. Belə görünür ki, 

Rusiyanın 2035-ci ilə kimi sosial-iq-

tisadi inkişaf ssenariləri ilə bağlı həm 

rəsmi, həm bitərəf, həm də müxalif 

təşkilatlarda analizlər aparılaraq, proq-

nozlar verilməkdədir.

Və maraqlı mənzərə alınıb. 

Ekspertlər hesab edirlər ki, əslində, bu 

məsələ ilə əlaqədar ölkədə "proqnozlar 

ajiotajı" yaranıb. Bir-birindən fərqli 

qənaət və tezislərə əsaslanan proq-

noz müxtəlifliyi müəyyən dərəcədə 

yayğın mənzərə formalaşdırır. İnsanlar 

nəyin necə ola biləcəyini dəqiqləşdirə 

bilmirlər. Ancaq nəzərə almaq la-

zımdır ki, sürətlə dəyişən dünyada, 

ümumiyyətlə, dəqiq proqnoz vermək 

çətin məsələdir. Müəyyən dərəcədə 

qeyri-müəyyənlik həmişə qalır. Görü-

nür, Rusiyada ajiotaj məsələnin bu tərəfi 

ilə bağlı deyil. Rəsmi orqanların çox 

nikbin vədləri fonunda elə də ürəkaçan 

olmayan mütəxəssis rəyi məyusluq 

yaradır. Nə etmək olar, siyasət başqadır, 

elmi proqnoz tamamilə fərqli bir şeydir. 

Bəs mütəxəssislərin 2035-ci ilə qədər 

Rusiyanın sosial-iqtisadi inkişafı ilə 

bağlı proqnozları necədir?

İqtisadi İnkişaf Nazirliyi 3 vari-

antda ssenari hazırlayıb. Onlar "baza", 

"baza+" və "məqsədli" adlanırlar. 

Onların hər biri ehtiyatlı yeniləşmələri 

nəzərdə tutur. 20 il ərzində Rusiya iq-

tisadiyyatının faktiki olaraq staqnasiya 

vəziyyətində olacağı proqnozlaşdırılır. 

Bu zaman neftin qiymətinin ucuzlaş-

ması, əməkhaqqı artımının zəifləməsi 

və əhalinin sayının azalması gözlənilir. 

Maraqlıdır ki, analizdə hətta 2024-cü il 

üçün islahatların aparılması nəzərə alın-

mayıb. Bu, o anlama gəlir ki, Rusiyanın 

İqtisadi İnkişaf Nazirliyi ölkədə sosial-

iqtisadi islahatların geniş və əsaslı 

şəkildə aparılacağına inanmır.

Beləliklə, 2016-cı ilin oktyabrın-

da İqtisadi İnkişaf Nazirliyinin təklif 

etdiyi hesabatlarda iqtisadiyyatda 

struktur dəyişiklikləri nəzərə alın-

mayıb. Baza variantda 18 ilə sənaye 

istehsalının inkişaf tempi ildə 2 faizi 

keçmir. 2025-ci ildə sənaye istehsalı 

2024-cü ilə nisbətən 1,9 faiz artmalıdır, 

lakin 2035-ci ildə bu rəqəm 1,7 faizə 

düşməlidir. 2017-ci ildə isə sənaye 

artımının 1,1 faiz  olacağı gözlənilir. 

Belə çıxır ki, Rusiyada sənaye is-

tehsalı bəzi gözləntilərə zidd olaraq 

artan xətlə, dəyişkən templə inkişaf 

edəcək. Uzaq perspektivdə isə hətta 

bir qədər geriləmə də ola bilər. Bunu 

mütəxəssislər həyəcan yaradan faktor 

hesab edirlər.

Sərmayə qoyuluşu dinamikası qısa 

müddətdə artsa da, 2035-ci ildə azalaraq, 

ildə 2,5 faiz  təşkil edəcəyi proqnozlaşdı-

rılır. Mütəxəssislərin fikrincə, bu model 

xammal iqtisadiyyatının köklü diversifi-

kasiyasını nəzərdə tutmur, çünki neftin 

qiyməti onun üçün böyük əhəmiyyət 

daşıyır. Neftin qiyməti isə cüzi arta bilər 

– 2035-ci ildə bir barelin qiymətinin 54,9 

ABŞ dolları ola biləcəyi proqnozlaşdı-

rılır. Bunun nəticəsində Ümumi Daxili 

Məhsul (ÜDM) 2025-ci ildə 2,2 faiz  

artacaqsa, 2035-ci ildə bu rəqəm yalnız 

1,7 faiz  təşkil edəcək.

Bu varianta görə, əhalinin həyat 

səviyyəsi 20 il müddətində keyfiyyətcə 

dəyişməyəcək. Əməkhaqqının artımı 

çox zəif olacaq.

Ən yüksək artım 2025-ci ildə 

gözlənilir – 2,1 faiz, 2035-ci ildə isə 

bu rəqəm cəmi 1,6 faiz olmalıdır. ABŞ 

dolları ilə rublun kursunun 2025-ci 

ildə 76,9, 2035-ci ildə isə 78,4 olması 

gözlənilir. Mütəxəssislər ondan nara-

hatdırlar ki, əhalinin iqtisadi cəhətdən 

fəal hissəsi 2025-ci ildə 72,3 milyondan 

2035-ci ildə 68,1 milyon nəfərə qədər 

azalacaq.