Ədəbiyyat
Azərbaycan dilində
106.
Azərbaycan tarixi atlası. Bakı, 2007.
107.
Azərbaycan tarixi. Yeddi cilddə, c. III. Bakı, 1999.
108.
Azərbaycan tarixi. Yeddi cilddə, c. IV. Bakı, 2000.
109.
Arzumanlı Vaqif, Nazim Mustafa. Tarixin qara səhifələri. Deportasiya.
Soyqırım. Qaçqınlıq. Bakı, 1998.
110.
Budaqov B.Ə, Qeybullayev Q.Ə. Ermənistanda Azərbaycan mənşəli
toponimlərin izahlı lüğəti. Bakı, 1998.
111.
Cəfərsoylu İ. Türk, Urartu, Alban etnolinqvistik uyğunluqları. Bakı, 2008.
112.
Dəlili H.Ə. Azərbaycanın cənub xanlıqları. Bakı, 1979.
113.
Ermənistan azərbaycanlılarının tarixi coğrafiyası (tərtib edən S.Əsədov) Bakı,
1995.
114.
Əliyev F., Əliyev M. Naxçıvan xanlığı. Bakı, 1996.
115.
Əliyev F., Həsənov U. İrəvan xanlığı. Bakı, 1997.
116.
Həsənov S. Erməni mənbələri qədim İrəvanın tarixi haqqında // YOM. Türk
dünyası mədəniyyət dərgisi. Bakı, 2007, № 5, s. 41-45.
117.
Kiğamyans T. "Erməni hərəkatının tarixçəsi" (Erməni dilindən tərcümə Mirzə
Fətəli İsmixanova məxsusdur). Bakı, 1917 // (Əski əlif-badan çeviron Q.Camalov).
AMEA TİA "Əlyazmalar fondu".
118.
Mahmudov Y. Azərbaycan: Qısa dövlətçilik tarixi. Bakı, 2005.
119.
Mahmudov Y, Şükürov K. Qarabağ. Real tarix. Faktlar. Sənədlər. Bakı, 2005.
120.
Mahmudov Y, Şükürov K. Naxçıvan: tarixi və abidələri. Bakı. 2007.
121.
Məmmədov İ. Tariximiz, torpağımız, taleyimiz. Bakı, 2002.
122.
Məmmədova İ. XIX əsrin əvvəllərində Rusiyanın Azərbaycanda
etnodemoqrafik vəziyyəti dəyişmək siyasətinin Azərbaycanın sonrakı taleyinə
təsiri.
//
Tarix
və
gerçəklik
(Azərbaycan
tarix
qurumu).
Bakı, 2008/1(3), s.89-110.
123.
Musəvi T.M. Orta əsr Azərbaycan tarixinə dair farsdilli sənədlər. Bakı, 1977.
124.
Mustafazadə T.T. XVIII yüzillik - XIX yüzilliyin əvvəllərində Osmanlı –
Azərbaycan münasibətləri. Bakı, 2002.
125.
Nəcəfli G. Azərbaycan xanlıqlarının Osmanlı dövləti ilə siyasi əlaqələri
(XVIII əsrin II yarısı). Bakı, 2002.
126.
Nəcəfli G. XVIII əsrdə Azərbaycan ərazisində erməni dövləti yaradılması
cəhdləri. Bakı, 2007.
127.
Nəcmi Nasir. Abbas Mirzə (XIX əsr Rusiya - İran- Azərbaycan münasibətləri).
452
(Farscadan tərcümənin, ön sözün, izah və qeydlərin müəllifi, prof. Nazim
Axundov). Bakı, 1993.
128.
Səmyuel A.Uimz. Ermənistan - terrorçu "xristian" ölkənin gizlinləri. Bakı,
2004.
129.
Süleymanov M. İrəvan xanlığının Rusiyaya birləşdirilməsi tarixindən.
Bakı,1997.
130.
Şükürov K. Türkmənçay 1828 (tarixi xronika). Bakı, 2006.
131.
Tarixi adlara qarşı soyqırımı. (İdeya və ön sözün müəllifi Y.Mahmudov.
Tərtib edən N.Mustafa). Bakı, 2006.
132.
Umudlu V. Şimali Azərbaycanın çar Rusiyası tərəfindən işğalı və
müstəmləkəçilik əleyhinə mübarizə (1801-1828), Bakı, 2004.
133.
Vəlili M.H. Azərbaycan. (Coğrafi-təbii, etnoqrafik və iqtisadi mülahizat).
Bakı, 1993.
Rus dilində
134.
Алиев И.Г. Нагорный Карабах: история, факты, события. Баку, 1989.
135.
Алиев И.Г. Лжеистория - попытка оправдания агрессии. Баку, 2003.
136.
Алиев Ф.М. Антииранские выступления и борьба против турецкой оккупации
в Азербайджане в первой половине XVIII в. Баку, 1975.
137.
Алавердянц М.Я. Граф Иван Федорович Паскевич-Эреванский и его
деятельность на Кавказе в очерках армянского историка СПб., 1912.
138.
Анинский А. История армянской церкви /до XIX века/. Кишинѐв, 1900.
139.
Арутюнян Б.М. Крупное монастырское хозяйство в Армении в XVII-
XVIII вв. Ереван, 1940.
140.
Бахрамов Дж. О чем говорится в справке прокурора Эчмиадзинского
синода А.Френкеля от 1907 г. святейшему синоду русской православной
церкви для передачи царю Николаю II. // Азербайджан и азербайджанцы.
Баку, 2005, №1-6, с.128-132.
141.
Богданова Н.Г. К вопросу о феодальной эксплуатации кочевников в
Закавказском крае в первой трети XIX в. // Исторический архив, т.П. Москва,
1939.
142.
Владыкин М. Путешествие по Кавказу. (Путеводитель и собеседник в
путешествии по Кавказу), ч.1. М.,1885.
143.
Галоян Г.А. Россия и народы Закавказья. Москва, 1976.
144.
Гарабаг: Кюрекчайский договор - 200. Баку, 2005.
145.
Гѐзалова Н. О книге Дж.Борнотьяна "Иреванское ханство при Гаджарах
(1795-1828)". //Azərb.Milli Elmlər Akademiyası, Xəbərlər (tarix, fəlsəfə, hüquq
seriyası) Bakı, 2007, № 8, s. 118-127.
146.
Гизетти А.А. Сборник сведений о потерях кавказских войск во время
войн (1801-1885). Тифлис, 1901.
147.
Григорян З.Т. Присоединение Восточной Армении к России в начале
XIX в. Москва, 1959.
453
148.
Дубровин Н.Ф. Закавказье от 1803 до 1806 г. СПб., 1866.
149.
Дубровин Н.Ф. История войны и владычества русских на Кавказе, т.1.
(кн.II-III), СПб., 1871.
150.
Дубровин Н.Ф. История войны и владычества русских на Кавказе,
T
.IV.
СПб., 1886.
151.
Дубровин Н.Ф. История войны и владычества русских на Кавказе, T.V.
СПб., 1887.
152.
Дубровин Н.Ф. История войны и владычества русских на Кавказе, т. VI.
СПб., 1888.
153.
Ениколопов И. Грибоедов и Восток. Ереван, 1954.
154.
Желиховская В. Кавказ и Закавказье (с рисунками и картою Кавказа),
Изд. 4. Москва, 1913.
155.
Зевакин Е.С. Азербайджан в начале XVIII века. Изв. обва обследования
и изучения Азербайджана. Баку, 1929, вып. IV. №8.
156.
Ибрагимбейли Х.М. Россия и Азербайджан в первой трети XIX века.
Москва, 1969.
157.
Исторические факты о деяниях армян па азербайджанской земле. Баку,
2005.
158.
Исторические факты о деяниях армян на азербайджанской земле.
Бишкек, 2009.
159.
Иоаннисян А.Р. Россия и армянское освободительное движение в 80-х
г. XVIII века. Ереван, 1947.
160.
Колониальная политика Российского царизма в Азербайджане в 20-60
гг. XIX в, ч.1-2. Москва-Ленинград, 1936.
161.
Мамедова Г. О походе В.Зубова в Азербайджан (1796 г.). Баку. 2003.
162.
Мамедова Г. К вопросу о христианских меликах и меликствах
Северного Азербайджана в XVIII в.// Кюрекчайский договор - 200. Баку,
2005, с.67-82.
163.
Мамедова Г. Азербайджан в восточной политике России и "армянский
вопрос" в XVIII - начале XIX вв. //Азербайджан и азербайджанцы. Баку, 2005.
№1-6, с.35-48.
164.
Мамедов С.А. Азербайджан по источникам XV - первой половины
XVIII вв. Баку, 1993.
165.
Мурзаев Э.М. Словарь народных географических терминов. Москва,
1984.
166.
Маркова О.П. Россия, Закавказье и международные отношения в XVIII
в. Москва, 1966.
167.
Махмудов Я.М. Краткая история государственности. Баку, 2005.
168.
Махмудов Я.М., Шукюров К.К. Гарабаг: Реальная история. Факты.
Документы. Баку, 2005.
169.
Мустафазаде Т.Т. Азербайджан и русско-турецкие отношения в первой
454
трети XVIII века. Баку, 1993.
170.
Пагирев Д.Д. Алфавитный указатель к пятиверстной карте Кавказа.
Тифлис, 1913.
171.Папазян А.Д. Аграрные отношения в Восточной Армении в XVI-XVII в.в.
Ереван, 1972.
172.
Парсамян В.А. История армянского народа 1801-1900 гг. Ереван, 1972.
173.
Петрушевский И.П. К вопросу об иммунитете в Азербайджане в XVII-
XVIII ив. "Исторический сборник", т. 4. Москва - Ленинград, 1935.
174.
Петрушевский И.П. Очерки по истории феодальных отношений в
Азербайджане и Армении в XVI - начале XIX вв. Ленинград, 1949.
175.
Покоренный Кавказ (очерки историческою прошлого и современного
положения Кавказа с иллюстрациями), кн. I-V. СПб., 1904.
176.
Попова О.И. Грибоедов - дипломат. Москва, 1964.
177.
Потто В.А. Кавказская война в отдельных очерках, эпизодах, легендах
и биофафиях, т.III, вып. 1-4. СПб., 1886.
178.
Потто В.А. Утверждение русского владычества на Кавказе, т.1. Тифлис,
1901.
179.
Потто В.А. Утверждение русского владычества на Кавказе, т.П.
Тифлис, 1902.
180.
Присоединение Восточной Армении к России и его историческое
значение (под ред. Г.М.Казарян). Ереван, 1978.
181.Рахмани А.А, Азербайджан в конце XVI и в XVII веке (1590-1700). Баку,
1981.
182.
Сафаров Р. Динамика этнического состава населения Иреванской
губернии в XIX - начале XX века (этнополитический ас пект) // АМЕА,
Xəbərlər (Tarix, fəlsəfə və hüquq seriyası). Bakı, 2004, №4, s. 111-134.
183.
Смирнов Н.А. Политика России на Кавказе в XVI - XIX веках. Москва,
1958.
184.
Справка
прокурора
Эчмиадзинского
синода
А.Френкеля,
представленная в 1907 г. Святейшему Синоду. // Известия АН Азерб.ССР,
сер.ист., фил. и права. 1989, № 2, с. 146.
185.
Служивый. Очерки покорения Кавказа (с рисунками и картами). СПб.,
1901.
186.
Тавакаляп Н.А. Переселение армян из Персии и Турции в Закавказье
после присоединения Восточной Армении к России. // Историко-
филологический журнал АН Арм. ССР. Ереван, 1978, № 3(82) с.26-40.
187.
Тер-Мкртчян Л.Х. Армения под властью Надир шаха. Москва, 1963.
188.
Хубов Е. Описание достопамятных происшествий в Армении. СПб,
1811.
Türk dilində
189.
Beydilli К. 1828-1829 Osmanlı-Rus savaşında Doğu Anadoludan Rusiyaya
455
köçürülen ermeniler. Türk Tarih Kurumu Belgeler Dergisi, cilt XIII, sayı 17,
Ankara, 1988.
190.
Çetinkaya Nihat. Iğdır tarihi. İstanbul, 1996.
191.
Cemal Gökce. Kafkasya ve Osmanlı İmperatopluğunun Kafkasya siyaseti.
İstanbul, 1979.
192.
Kırzıoğlu F. Osmanlıların Kafkas ellerini fethi (1451-1590). Ankara, 1976.
193.
Kırzıoğlu F. Sürmeli çukurunda Tuzluca Ayrımluları. Turk dili dergisi, 1964.
194.
Məmmədov S. Karakoyunlular ve Batı Azerbaycan // Türkler. Yeni Türkiye
yayınları. сVI. Ankara, 2000.
195.
Sümer F. Kara Koyunlular (Başlangıctan Cihan- Şaha kadar). c.I, Ankara,
1967.
196.
Sümer F. Safevi devletinin kuruluşu ve gelişmesinde Anadolu türklerinin
rolü. Ankara, 1992.
İngilis dilində
197.
Atkin Muriel. Russia and Iran. 1780-1828, Menneapolis, 1980.
198.
Bahramov C. Inexcusable Bitter Rcusults of a Political Error. Azerbaijan and
Azerbaijanis. 2008. № 5-8, p. 30-35,
199.
Bahramov C. Some notes on history of genoside policy against the Azerbaijani
people. Azerbaijan and Azerbaijanis. 2005, № 1-5, p.9-14.
200.
Bournoutian G.A. The khanate of Erevan under Qajar rule 1795-1828.
Mazda Publishers in association with Bibliotheca Persica. Costa Mesa, California
and New York, 1992.
201.
Bournoutian G.A. The ethnic composition and the socio-economic condition
of Eastern Armenia in the first half of the nineteenth century // Transcaucasia,
Nationalism and Social change. The University of Michigan Press, 1996.
202.
Hovannisian R. Armenia on the Road to Independence, 1918. Los Angeles,
1967.
203.
Lockhart L. Nadir Shah. A critical study based mainly upon contemporary
sources. London, 1938.
204.
Lockhart L. The fall of the Safavi dynasty and the afghan occupation of
Persia. Cambridge, Cambridge University Press, 1958.
205.
Mahmudlu Y. Azerbaijan short history of statehood. Islamabad, 2005.
206.
Mahmudov Y.M, Shukurov K. Garabagh. Real history, facts, documents.
Baku, 2005.
207. Mahmudlu Y. Azerbaijan short history of statehood. Baku, 2006.
208.Nacafli G. Attempts of Armenians to establish state on the territory of
Azerbaijan in the first quarter of the 18th century (from materials of "Peter the
Great's relations with Armenian people" book after G.A.Ezov). // "Азербайджан и
азербайджанцы", Баку, 2005, № 1-6, р.49-59.
209.Nacafli T, Nacafli G. Role of Gajars in Azerbaijans political life in the XVI -
XVII centuries.// "Азербайджан и азербайджанцы", Баку, 2006, № 1 -4.
456
210.Perry J.P., Karim Khan Zand (1747-1779). Chicago and London, The
University of Chicago Press, 1979.
Başqa dillərdə
211.
Arveladze Bondo. Gürcüstandakı "erməni", yaxud Gürcü kilsələridir?! Tiflis,
1996 [Gürcü dilində].
212.
Axiaşvili Yakov (Mixateli). Daşların yeni harayı. Tiflis, 2005 [Gürcü dilində].
213.
Cavaxişvili İvane. Demoqrafik proseslər və Gürcüstanın Rusiya-Gürcüstan-
Ermənistan əlaqələrində ərazi bütövlüyü məsələsi (XIX-XX əsrlər)// Tiflis, 1925.
"Literaturli Sakartvelo" № 43. 1988-ci ildə Bordo Arveladze tərəfindən
açıqlanmışdır.)// Gürcüstan Dövlət Mərkəzi Arxivi 4717 №1, iş № 6, s.82-111.
[Gürcü dilində].
214. 1958: [Qriqoryan V.R. İrəvan xanlığı XVIII əsrin sonlarında (1780-1800).
Yerevan, 1958].
215.[Yervand Şahəziz. Qədim İrəvan. Yerevan, 1931].
216.
Mahmudov Y, Şükürov К. Qarabağ. Real tarix. Faktlar. Sənədlər [Alman
dilində].
217.
Mahmudov Y, Şükürov K. Qarabağ. Real tarix. Faktlar. Sənədlər [Ərəb
dilində]
218.
Mahmudov Y, Şükürov K. Qarabağ. Real tarix. Faktlar. Sənədlər [Fransız
dilində].
219.
Məhəmməd Kazım. Nameye abm arayi Nadiri. III cild. M.. 1966.
220. [Mirzə Məhəmmədsadıq Musəvi-ye (Nami-yi) İsfahani. Tarix - e Kitiquºa, Teh-
ran, 1317].
221.[Mirzə Rəşid. Tarixe - Əfşar. Tehran, 1329].
222. 1959: [Hakopyan T.X. İrəvanın tarixi (1801-1879). Yerevan, 1959].
223.
Chardin J. Voyages du chevalier Chardin en Perse, et autres licus de Forient.
vol. II. Amsterdam, 1735, Paris 1811.
224.
Schillinger G. Persianische und Ost-indianische Reise. Nürnberg, 1716.
457
The resume
In the book offered to the readership is spoken about one of the Azerbaijan
states having played the significant role in the history of Southern Caucasus- the
Irevan khanate (1747-1828). History of the Irevan khanate is an integral part of the
rich spiritual and material culture of Azerbaijan people created in the course of
several millennia.
In the recent past- in the beginning of the XIX century the territory of
present Armenian Republic was a part of the territory of the Azerbaijan state -Irevan
khanate. Territories, on which the Irevan khanate had been emerged, arc the ancient
lands of the Azerbaijan Turks. The important historical events and processes which
had found reflections in the heroic epos of Azerbaijan and other Turkic peoples
"Kitabi-Dede Gorgud" had occurred just in this region of Azerbaijan. Oghuz khagan
from which Oghuz-Turks have taken their genealogical origin lived just here- on the
outskirt lands of the Goycha Lake, died and were buried here. Many of other
Oghuz-Turk warlords lived, died and had been buried here- on their ancestors'
homeland.
Up to the Russian invasion in the beginning of the XIX century
overwhelming majority of population in the Irevan khanate was made by the
Azerbaijan Turks. In the capital of the khanate- in the ancient city of Irevan, lived
only the Azerbaijan Turks. Medieval sources also confirm belonging of this city to
Azerbaijan. Ibrahim Rahimizadeh, being the secretary of the sultan during the
Ottoman campaigns of the XVI century wrote that Irevan is the ''apple of the eyes of
the Azerbaijan lands". Even after the invasion by Russia in the beginning of the XIX
century the population of Irevan city consisted of the Azerbaijan Turks. B.Je-
likhovskaya writes: ''In view Irevan is entirely a Tatar (Azerbaijan - editor) city".
Being the second after the Irevan city and situating on the left bank of the
river Araz Sardarabad was one of majestic medieval fortresses of Azerbaijan. In
Sardarabad fortress, except for the sardar's palace and the huge garden belonging to
the sardar there were roughly 700 houses, 1 mosque, row of 33 shops, 16 mills, 4
factories on manufacture of oil, set of other craft works. This city, as well as other
monuments of Azerbaijan, was wiped off the face of the Earth.
In the territory of the Irevan khanate samples of material culture of the
Azerbaijan people - settlements, cities had been erected; thousands of historical
monuments-fortresses, mosques, minarets (prayer's tower), caravansaries, bath-
houses had been built. In the territory of the khanate were a great deal of ancient
Oghuz-turk graveyards and a lot of other gravestone monuments, including
In 1930 the historical Azerbaijan name of the Lake Goycha was renamed by Armenians to "Sevan".
458
gochbashi (ram-head) statues be-longing to the Azerbaijan people. All the place
names- toponyms also belonged to the Azerbaijan people.
However in the beginning of the XIX century in Southern Caucasus began
the period of bloody tragedies. After bloody battles and protracted sieges Russian
troops managed to seize the fortresses of Sardarabad and Irevan. The Irevan khanate
was invaded. The commander-in-chief of the Russian troops Paskevich was
awarded with the title of "count Erivanski", the second degree "Cross of St. George"
and the money premium in amount of 1 million roubles. Seizure of the Irevan
fortress was celebrated in Saint Petersburg with special official parade and special
medals were instituted.
After the victory over Iran and Turkey, the Russian invaders under the
clauses of Turkmcnchay (1828) and Adirna (1829) contracts, began mass
resettlement of Armenians from these states to the lands of Northern Azerbaijan, in
particular to the territories of Irevan, Nakhchivan, Garabagh khanates and the lands
of present Republic of Georgia where Azerbaijanis lived. This fact is proved with
numerous archival documents.
Armenians were moved to the territory of Northern Azerbaijan
purposefully, i.e. to create for them the permanent homeland. Despite of mass
resettlement of Armenians, the imperial government bodies not at once managed to
change a demographic situation in the Irevan khanate. Russian general Paskevich
who had realized the invasion of the Irevan khanate was obliged to recognize that
even after the resettlement of Armenians there three quarters of population in the
Irevan lands were made by the Azerbaijan Turks.
In due course, with the purpose of liquidation of historical state traditions
and consciousness of independence of the Azerbaijani people, the Russian
colonizers began to carry out administrative-territorial reforms. On March, 21, 1828
according to the decree of Emperor Nicolas I, Irevan and Nakhchivan khanates of
Azerbaijan were liquidated, and in their territory for Armenians moved from Iran
and Turkey the fictious "Armenian province" was created. Thus the first step on the
way of creation of the Armenian state in Southern Caucasus, to be exact, in the
territories of Irevan and Nakhchivan khanates was made.
After resettlement of Armenians Southern Caucasus stepped to the period of
bloody massacres. Having been armed and supported by the Russian invaders, the
Armenian armed formations started to pursue a policy of genocide agains the
Azerbaijani people. With the purpose of carrying out the infasive plans in Southern
Caucasus great powers began to use Armenian and in exchange for it they tried
their best for creation their state on the lands of NorthAzerbaijan – former Irevan
and Nakhchivan khanates.
At last on May 29, 1918 under pressure of great powers the government
of the newly established Azerbaijan Democratic Republic conceded the ancient
Azerbaijan city of Irevan with adjoining area of 9, 5 sq. km to Armenians. On the
459
conceded Northern Azerbaijan lands- in the territories of former Irevan khanate the
Armenian state was created. It is an incontestable historic fact that in Southern
Caucasus had never been the Armenian state before. Today in the given territory
Armenians completely have destroyed all monuments of material - spiritual culture
and toponyms of Azerbaijan. As a result of bloody policy pursued by the support of
great powers in the territories, where in the recent past the overwhelming majority
of the population was made by the Azerbaijan Turks, today does not live any
Azerbaijani.
The book "The Irevan khanate: the Russian invasion and resettlement of
Armenians in the territory of Northern Azerbaijan", made by the staff of authors from
employees of the History Institute, the Azerbaijan Republic National Academy of
Sciences is worked out with the purpose of unmasking falsifications and to make
the world community aware of the scientific truth, to be exact, the real history.
Written on the basis of incontestable primary sources, including numerous archival
documents and even the Armenian sources, the book "The Irevan
khanate: the Russian invasion and resettlement of Armenians in the
territory of Northern Azerbaijan" proves, that the territory on which today the state
called the Armenian Republic has been formed, in the recent past and during all history
was the Azerbaijan land. Native populations of these lands were Azerbaijanis. But
the Armenian is the alien ethnos resettled in Southern Caucasus by the tsarist
Russia. The territory of the Armenian Republic on which the stated ethnos lives is
the Azerbaijan land. As long as Azerbaijan people live, this truth will also live.
Dostları ilə paylaş: |