Azәrbaycanda inflyasiyanın ikirәqmli hәddә çatması makroiqtisadi tarazlıq vә

P

q

P

q

d

⋅

⋅

=

∑

 - baza dövründә ümumi 

xәrclәrdә mәhsulun çәkisi vә ya mәhsula çәkilәn xәrcin çәkisi. 

Laspeyres düsturunun bu iki variantı cari dövr 

qiymәtlәrinin bazis dövrünә nisbәtindәn istifadә etmәyi 

nәzәrdә tutur. Amma hәr bir mәhsulun qiymәtlәrinin uzun 

müddәtә görә müqayisәsi verilmiş 

mәhsulların 

xarakteristikalarının dәyişmәz qalması üçün sәrt nәzarәt tәlәb 

edir. Bu tәlәblәrin cari vәziyyәtdә - pәrakәndә ticarәtdә satılan 

mәhsulların qeyri-stabil olması, onların bir-birini tez-tez әvәz 

0

0

0

0

0

0

0

0

0

1

p

q

p

q

i

I

p

q

p

q

p

p

I

p

p

p

⋅

⋅

⋅

=

⋅

⋅

⋅

=

∑

∑

∑

∑

   

нф

 

vц

вцнцкш

 

ьцрыгдгт

 

ишк

 

рцк

  

i

ыцицештвцл

шыеурдфл 

  

вбмкътвц

  

ифяф

 

p

й

ьшйвфкэ;

 

ьфдэт

  

ишк

 

рцк

  

i

ыцицештвцл

шыеурдфл 

  

вбмкътвц

 

ифяф

 

й

йшньцеш;

  

ьфдэт

 

вбмквц

  

сфкш

 

p

йшньцеш;

 

ьфдэт

  

вбмкътвц

  

ифяф

0

0

0

1

−

−

−

−

0

p

---

62 

 

 

etmәsi, müәssisәlәrin özәllәşdirilmәsi, qeyri-formal bazarların 

yaranması şәraitindә tәtbiqi çox çәtindir. Buna görә dә statistik 

tәcrübәdә hesablama üçün Laspeyres düsturunun 

modifikasiyasından istifadә edilir. 

∑

∑

⋅

⋅

⋅

=

−

−

0

0

0

1

1

q

P

q

P

p

p

I

n

n

n

p

 

 

burada 

 

n

P

 - cari dövrdә mәhsulun (xidmәtin) qiymәti, 

1

n

P

−

 - әvvәlki dövrdә mәhsulun (xidmәtin) qiymәti,  

0

q

-  

baza dövrdә istehlak olunan mәhsulun (xidmәtin) 

miqdarı,

 

0

0

q

P

⋅

- 

baza dövrdә istehlak olunan mәhsulun (xidmәtin) 

dәyәri,

 

0

1

q

P

n

⋅

−

- 

baza dövrdә istehlak olunan mәhsulun 

(xidmәtin) әvvәlki dövrün qiymәtlәri ilә olan dәyәri,

 

0

q

P

n

⋅

 - 

baza dövrdә istehlak olunan mәhsulun 

(xidmәtin) cari dövrün qiymәtlәri ilә olan dәyәri. 

Laspeyres düsturunun modifikasiyası ondan ibarәtdir ki, 

qiymәt dәyişmәlәri ardıcıl qiymәt müşahidәlәri  әsasında 

ölçülür. Yәni hәr bir dövrdә bazis çәkilәr qiymәt indekslәrinin 

sonuncusuna vurulur. Bu cür yanaşma mәhsul qrupları üzrә 

qiymәt dәyişmәlәrinә müvafiq olaraq dәyәr 

qiymәtlәndirmәlәrinin dәyişmәsi zamanı  çәkilәrin natural 

әsasını sabit saxlamağa imkan verir. 

Laspeyres düsturunun modifikasiya edilmiş forması üzrә 

İstehlak Qiymәtlәri İndeksi regional vә respublika sәviyyәsindә 

hesablanır. Regional sәviyyәdә istehlak qiymәtlәri indeksinin 

hesablanması bir tәrәfdәn, ümumilikdә ölkә üçün mәcmu 

indeksin hesablanmasının bir mәrhәlәsi kimi, digәr tәrәfdәn, 

---

 

63 

 

verilmiş regionda istehlak mallarının qiymәt xarakteristikaları 

üçün vә  hәmin regionun iqtisadiyyatını idarә etmәk üçün 

vacibdir.  

Müşahidәdә  iştirak etmiş  әrazilәr üzrә qiymәt indekslәri 

vә әrazi çәkilәri әsasında ümumilikdә Azәrbaycan Respublikası 

vә region üzrә  әmtәә  vә xidmәtlәr qrupunun, ayrı-ayrı 

mәhsulların aqreqat qiymәt indekslәri müәyyәn edilir. Әrazi 

çәkisi kimi bu әrazinin  әhalisinin sayı  vә ya respublika 

әhalisinin sayında müayinә edilәn  әrazinin  әhalisinin xüsusi 

çәkisi götürülür. Yәni  

 

∑

∑

⋅

=

d

d

i

I

p

p

 

 

Aqreqat qiymәt indekslәrinin hesablanmasına aydınlıq 

gәtirәk. Belә hesab edәk ki, İQİ-nin tәrkibinә  “әt vә  әt 

mәhsulları”  әmtәә qrupunun qiymәt indeksi daxildir. İndeksi 

aşağıdakı düsturla hesablayaq 

    

∑

∑

•

=

d

d

I

I

p

p

 

 

   

 

 

 

 

p

I

- әt vә әt mәhsullarının qiymәt indeksi 

 

Burada d-ailә büdcәlәrinin mәlumatlarına әsasәn әhalinin 

istehlak xәrclәri daxilindә verilmiş mәhsulun alınmasına çәkilәn 

xәrclәrin xüsusi çәkisidir.