Azәrbaycanda inflyasiyanın ikirәqmli hәddә çatması makroiqtisadi tarazlıq vә
Yüklə 1,4 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
3
metodologiyadan istifadә edilmәsinә nәinki keçid ölkәlәrindә, hәtta inkişaf etmiş dövlәtlәrdә dә cәhd edilib. Belә cәhdlәr Yeni Zelandiyada Mәrkәzi Bankın İdarә Heyәti sәdrinin vәzifәsindәn uzaqlaşdırılması, Polşada isә tәdqiqat mәrkәzlәrinin prosesә fәal cәlb edilmәsi ilә nәticәlәnib. Müstәqil Dövlәtlәr Birliyi mәkanında hәlәlik alternativ metodologiyanın işlәnmәsi sahәsindә ciddi nailiyyәtlәr әldә olunmasa da, Qırğızıstanda bu istiqamәtdә dәyәrli tәdqiqatlar aparılmışdır. Azәrbaycanda ilk dәfә olaraq inflyasiyanın alternativ hesablanması ideyası ilә İqtisadi Tәdqiqatlar Mәrkәzi çıxış etmişdir. Mәrkәzin ABŞ Beynәlxalq İnkişaf Agentliyinin maliyyә dәstәyi ilә bu istiqamәtdә hәyata keçirdiyi layihә aktuallığı ilә cәmiyyәtin vә hökumәtin diqqәtini cәlb edib. Yüksәk templi iqtisadi artım dövrünü yaşayan Azәrbaycan Respublikası üçün inflyasiyanın sәviyyәsinin vә ona tәsir edәn faktorların düzgün müәyyәnlәşdirilmәsi, onların tәsirinin dәqiq qiymәtlәndirilmәsi mühüm әhәmiyyәt kәsb edir. Elә buna görә dә İqtisadi Tәdqiqatlar Mәrkәzinin ekspertlәri layihәyә start verәrkәn onun aktuallığını vә zәrurәtini әsaslandırmaq o qәdәr dә çәtin olmadı.
Azәrbaycanda inflyasiyanın hesablanması sahәsindә mövcud olan problemlәr, rәsmi statistika orqanlarının inflyasiyanın sәviyyәsi ilә bağlı elan etdiyi göstәricilәr hәlә 2006-cı ildә dәfәlәrlә beynәlxalq ekspertlәr tәrәfindәn şübhә altına alınmışdır. Zaman-zaman müstәqil iqtisadçılar bu şübhәlәrin әsaslılığını tәsdiq etmiş vә onların bu mövqeyi KİV vasitәsilә ictimaiyyәt arasında populyarlaşmışdı. Parlamentdә 2007-ci ilin proqnoz büdcәsi әtrafında dinlәmәlәrin keçirildiyi әrәfәdә Vergi Mәcәllәsindә gözlәnilәn dәyişikliklәrin yaratdığı psixoloji effekt, hәmçinin Tarif Şurasının bәzi ener- 4
jidaşıyıcılarının qiymәtlәrinin kәskin artırılmasına dair 6 yanvar 2007-ci il tarixli qәrarının rәvac verdiyi ajiotaj Azәrbaycanda inflyasiya probleminin nә qәdәr aktual vә mübahisәli olduğunu bir daha tәsdiq etdi. Son zamanlar yerli ekspertlәr yalnız inflyasiya sәviyyәsi barәsindә deyil, hәmçinin onun tәsiri altında istehlakçıların dәyişәn maddi rifahı, yәni onların cәmiyyәtdә mövcud olan maddi nemәtlәrdәn bәhrәlәnmә sәviyyәsinin dinamikası haqqında da düşünmәyә vә fikir yürütmәyә başlayıblar. İnflyasiyanın dәqiq hesablanmasının perspektiv proqnozların işlәnilmәsi istiqamәtindә dә
әhәmiyyәti danılmazdır. Hazırda tәbii resursların hasilatı vә emalı üzәrindә qurulan iqtisadiyyatımızın bu resursların tükәnәcәyi dövrlәr üçün inkişaf durumunun cari addımlardan asılı olduğunu isә heç vaxt unutmamalıyıq. Eyni zamanda ölkәyә daxil olacaq külli miqdarda neft pullarının inflyasiya yaradıcı tәsirinin perspektiv qiymәtlәndirilmәsi dә xüsusi әhәmiyyәt kәsb edir. Ev tәsәrrüfatlarının hәyat sәviyyәsindә baş verәcәk dәyişikliklәr inflyasiyanın sәviyyәsinin daim diqqәt mәrkәzindә saxlanılmasını, ümumiyyәtlә, onun dәqiq ölçülmәsini tәlәb edir. Aydındır ki, hәyat sәviyyәsi aşağı olan әhali istәnilәn ölkә üçün “bahalı” islahatların keçirilmәsini şәrtlәndirir. Belә olan halda, düzgün siyasәtin işlәnilmәsi әtraflı, dәrin vә adekvat tәhlil tәlәb edir. Hәmçinin bu tәhlil tәkcә bir dövlәt orqanı vә tәdqiqatla mәşğul olan tәşkilat tәrәfindәn aparılmamalıdır. Mәhz bu problemin hәllinә öz töhfәsini vermәk vә inflyasiyanın gerçәk sәviyyәsi әtrafında yaranmış mübahisәli vәziyyәtә aydınlıq gәtirmәk mәqsәdilә İqtisadi Tәdqiqatlar Mәrkәzi ABŞ Beynәlxalq İnkişaf Agentliyinin maliyyә dәstәyi ilә “Azәrbaycanda alternativ inflyasiya metodologiyasının işlәnilmәsi” layihәsini hәyata keçirib. Layihә çәrçivәsindә (i) Azәrbaycanda istifadә olunan İstehlak Qiymәtlәri İndeksinin (İQİ) hesablanma metodologiyası ilә yaxından tanış olmaq vә onun çatışmazlıqlarını aşkar etmәk; (ii)
Bu metodologiya ilә bağlı mütәrәqqi dünya tәcrübәsi ilә tanış olmaq vә hәmin tәcrübәlәrin Azәrbaycana tәtbiqi imkanlarını qiymәtlәndirmәk; 5
nәhayәt, (iii) Alternativ metodologiyaları әsas götürmәklә Azәrbaycan Respublikasında alternativ qiymәt müşahidәsi aparmaq vә sonda ölkә üçün alternativ İQİ hesablamaq istiqamәtindә fәaliyyәtlәr hәyata keçirilib.
Layihә çәrçivәsindә aşağıdakı nәticәlәr әldә olunub: • Azәrbaycanda ilk dәfә olaraq Dövlәt Statistika Komitәsinә alternativ şәkildә qiymәtlәrin statistik müşahidәsi aparılmış vә rәsmi göstәricilәrlә müqayisәyә gәlәn inflyasiya sәviyyәsi hesablanmışdır; • Dövlәt Statistika Komitәsi 2007-ci ildә Azәrbaycanda ikirәqәmli inflyasiyanın olduğunu etiraf edib; • Nazirlәr Kabinetinin 2007-ci ilin 1-ci rübünün vә yarım ilin sosial-iqtisadi yekunlarına hәsr olunan müşavirәsindә ölkәdә ikirәqәmli inflyasiya problemı prezident tәrәfindәn hәlli vacib vәzifә kimi qoyulmuş vә hökümәtә anti- inflyasiya tәdbirlәrini güclәndirmәk tapşırığı verilmişdir; • Hәyata keçirilmiş ictimai maariflәndirmә kampaniyaları iş adamlarının, әhalinin inflyasiya vә onun sosial –iqtisadi tәsirlәri barәdә mәlumatlılıq sәviyyәsini artırmış vә rasional gözlәmә imkanlarını genişlәndirmişdir; • Layihә çәrçivәsindә hazırlanmış vә aidiyyatı orqanlara göndәrilmiş tövsiyәlәr paketinә bır sıra qurumlardan, o cümlәdәn İqtisadi İnkişaf, Әmәk vә Әhalinin Sosial Müdafiәsi nazirliklәrindәn cavab alınmış vә tәqdim olunmuş bәzi tövsiyәlәr artıq qәbul edilmişdir; • Alternativ qaydada hesablanmış inflyasiya göstәricisi mәtbuatın, tәdqiqatçıların, iş adamlarının, ev tәsәrrüfatlarının istinad mәnbәyinә çevrilmişdir. Hәtta Londonda nәşr olunan mәşhur “The Economist” jurnalının 8 mart 2007-ci il tarixli sayında Britaniyanın nüfuzlu araşdırma mәrkәzlәrindәn olan “Economist Intelligence Unit” tәrәfindәn hazırlanaraq dәrc olunmuş “Boom and gloom: Azerbaijan's economy, drunk on oil, is suffering rapid inflation” adlı mәqalәdә USAİD-in dәstәyi
6
ilә hәyata keçirilmiş layihәnin yanvar ayı üzrә İQİ nәticәlәrinә istinad edilib; • Layihәnin nәticәlәrinә istinadların çoxalması onun әsasında hesablanmış alternativ inflyasiya göstәricisinin nәinki tanınması, eyni zamanda qәbul edilmәsindә әhәmiyyәtli rol oynayıb ki, bu da son illәr hökümәt üçün psixoloji baryer olan birrәqәmli inflyasiyadan ikirәqәmli inflyasiyaya keçid problemini hәll edib. Yüklə 1,4 Mb. Dostları ilə paylaş:
|